Rivojlantirish usullari
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
часть 2 « Научный импульс » Февраль , 202 3 550 kiradi.2.Adabiy-ijodiy mavzudagi insholarni yozishda esa,bir tomondan, darsda alohida mavzu sifatida olingan ma’lumotlar,ikkinchi tomondan,sinfdan tashqari oʻquvchi oʻzlashtirilgan materiallar haqida fikr yuritish talab qilinadi. Birinchi turdagi insholarni yozishda oʻquvchining mustaqil fikrlashi nisbatan chegaralangan bo’ladi. Ammo bu mulohaza ularda mustaqil fikrlash talab qilinmas ekan, degan xulosaga olib kelmasligi lozim. Ikkinchi turdagi insholarda oʻquvchining mustaqilligi yorqinroq seziladi.Chunki ularni yozishda o’quvchining mavzuga munosabati yetakchi ahamiyat kasb etadi.3.Erkin insholar bevosita adabiyot darslarida qayd etilmagan mavzularda yoziladi. Oʻquvchilar oʻzlari yoqtirgan mavzularda erkin tanlagan holda yozishi mumkin. Masalan: Orzular, kasb tanlash, Vatan haqida va yana boshqa mavzular yoritib berilishi mumkin.O’quvchilar insho yozish malakasini hosil qilishlari davomida mavzu, reja, epigraf, tezis, dalil kabi terminlarning ma’nosini ham oʻzlashtirib olishlari kerak.Insho 1-sinfda kichik og’zaki axborot yoki oddiy hikoyadan boshlanib,sinflar yuqori borgan sari o’quvchini o’z fikrini ifodalashga o’rgatadigan,o’quvchi shaxsini shakllantirshga xizmat qiladigan,aqlini peshlab dunyoqarashini kengaytiradigan,tafakkurini tiniqlashtiradigan,nazarini ziyratlashtiradigan ta’lim-tarbiyaviy ahamiyatga ega bo’lgan ish turiga aylanib boradi.Insho bola shaxsini shakllantirishda g’oyat samarali vosita bo’lib,his-hayajon uyg’otadi,aqliy mustaqillikka,fikrlashga,ko’rgan-kechirganlari va o’zlashtirganlarini baholashga,voqea- hodisalar o’rtasidagi sabab-natija bog’lanishini topishga,ularni qiyoslashga,xulosa chiqarishga o’rgatadi.Insho o’quvchini o’z fikrini tartibga solishga yo’naltiradi.Insho yozish va og’zaki hikoya qilish darsda ilgari bajarilgan ishlarning yakunidir.Inshoning darsdagi umumlashtiruvchilik roli bog’lanishli nutq sohasidagi ko’nikmalarni egallash me’yoriga qarab ortib boradi.Insho yozish uchun 2-sinfda,odatda,bir dars,ammo zarur bo’lib qolsa,ikkinchi darsdan 15-20 daqiqa,3-4 sinflarda bir yoki bir yarim dars,ayrim vaqtlarda 2 darsgacha ajratiladi.O’quvchilarni insho yozishga yo’naltirish bugungi kunda ham umumta’lim maktablari o’qituvchilari oldida turgan asosiy vazifalardan hisoblanadi.Boshlang’ich sinflarda yozdiriladigan insholarning muhim turlaridan biri kichik yoshdagi o’quvchilarning hayotiy tajribasiga asoslangan insholardir.Insho ijodiy ishning eng yuqori shakli bo'lib, maktabda alohida o'rin tutadi; barcha nutqqa oid mashqlar m a’lum mazmunda inshoga bo'ysunadi. Insho 1-sinfda kichik og'zaki axborot va ehtirosli hikoyadan boshlanib, o'z fikrini ifodalashga, o'quvchi shaxsining tashkil topishiga xizmat qiladigan, ta’lim-tarbiyaviy ahamiyatga ega bo'lgan jiddiy rejali aqliy ishga aylanadi. Insho shaxsni shakllantirishda foydali vosita b o iib , his-hayajon uyg'otadi, aqliy mustaqillikka, fikrlashga, ko'rgan-kechirganlari va o'zlashtirganlarini baholashga, kuzatuvchanlikka, voqea-hodisalar o'rtasidagi sabab-natija bog'lanishni topishga, ularni qiyoslashga, xulosa chiqarishga o'rgatadi. Insho fikrni tartibga soladi, o'quvchilarda o'ziga, o'z kuchi va imkoniyatiga ishonch tug'diradi. Insho — ijodiy ish bo'lib, u o'quvchidan faollik, qiziqish, fikr biidirishni talab qiladi. Material tayyorlash, uni tartibga solish, insho kompozitsiyasi va rejasi haqida o'ylash, mantiqiy bog'lanishni belgilash, so'z, so'z birikmasini tanlash, gap tuzish va uni o'zaro bog'lash, imloni tekshirish kabi barcha murakkab ishlar o'quvchidan aqliy kuchini |