Reja: Ayirish yo’li bilan noma’lum miqdorni yo’qotishga doir masalalar

Mavzu: Ikki miqdorning ayirmasiga noma’lumni topishga doir masalalar.
Reja:

1. 
   Ayirish yo’li bilan noma’lum miqdorni yo’qotishga doir masalalar.
   
2. 
   Tenglash usuli bilan yechiladigan masalalar
   
3. 
   Ikki miqdorning ayirmasiga noma’lumni topishga doir masalalar.
   

Bu tip masalaning soddaroq ko’rinishlari boshlang’ich sinfning matematika darslarida uchraydi. Bunday qaralganda ushbu tip masalalarini

yoki
ko’rinishlardagi ikki noma’lumli chiziqli tenglamalar sistemasining xususiy holiga, yahni biror noma’lum koeffitsentlariga bir xil bo’lgan ko’rinishga yoki ko’rinishdagi (sistemasining) o’xshabdi.
O’z – o’zidan ko’rinib turibdiki bu sistemani algebraik ko’rinish usulidan foydalanib yechganda albatta ayirish amalidan foydalanadi. Sistemadagi bir tenglamadan ikkinchisini ayirganda koefitsientlari teng bo’lgan noma’lumlar yo’qoladi.
Bu tipda taalluqli masalalarni qaraylik.
1-masala. Tikuvchilik fabrikasida 24 palto bilan 45 kostyum uchun 204 m, 24 palto bilan 30 kostyum uchun esa 162 m matyerial ketdi.
Bir paltoga necha metr va bir kostyumga necha metr matyerial ketdigan.
Masalaning qisqa shartini ifodalash qulay bo’ladi.
24 palto bilan 45 kostyum- 204 m \ 1 palto-?
24 palto bilan 30 kostyum- 162 m \ 1 kostyum-?
204 – 162 = 42 (m)
2) birinchi martaga nechta kostyum ortiq tikilgan
45 – 30 = 15 (kostyum)
3) 1 ta kostyum uchun necha metr matyerial ketadi?
42 : 15 = 280 (m)
4) 30 ta kostyum uchun necha metr matyerial ketadi?
280 * 30 = 8400 (sm) h 84 m
5) 24 ta paltoga uchun necha metr matyerial ketadi?
162 – 84 = 78 (m)
6) 1 ta paltoga uchun necha metr matyerial ketadi?
78 : 24 = 325 (sm)
Javob: 3m 25sm : 2m 80sm
Ushbu tipda taalluqli quyidagi masalalarni yechamiz:

1. 
   7ta olma bilan 4 ta nokning massasi 1kg, 7 ta olma bilan 10 ta nokning massasi yesa 1kg 660g bitta olmaning massasi qancha bitta nokning massasi qancha?
   
2. 
   8 ta katta va 5 ta kichik bitoncha 445l, 11 ta katta va 5 ta kichik bitoncha 565l sut sig’adi. Yog’ zavodida 26 kun mobaynida o’rta hisob bilan har kuni 80 biton sut keltirildi. Bunda har 5 ta katta bitonga 3 ta kichik biton to’g’ri keladi. Zavod har 20l sutdan 1kg 200gr sariyog’ ishlab chiqariladi. Zavod necha kilogramm yog’ ishlab chiqargan?
   
3. 
   Noma’lum miqdorni ayirish yo’li bilan yo’qotish usulida yechiladigan masala tuzish. (ikkita noma’lum miqdor bo’lsin).