Redaktor və rəyçilər: İlham Məmmədli
Yüklə 5,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ziyalı Məktubu
Xalq qəhrəmanları ona görə yaşayır ki, onları nəsildənnəsilə ötürən, onun xeyirxah əməllərinin tədqiq edən xalqın özüdür. Belə xalq qəhrəmanlarından biri də Laçın rayonunun HacıSanılı obasında dün- yaya göz açmış Sultan bəy Sultanov Paşa bəy oğludur. Onun anadan olmasının 140 illlyinin yad edilməsi, müxtəlif tədbirlərlə keçirilməsi bir Azərbaycan vətəndaşı kimi məni çox sevindirir. Mən nə vaxtsa bu şəxsiyyətin öz layiqli qiymətini alacağına inanırdım. Bu gün həqiqət bərpa olunur. Sultan bəyi xarakterizə etmək olduqca çətindir, həm də şərəflidir. Çətindir ona görə ki, o, özünə xas olan hər tərəfli fitri istedadlı bir şəxsiyyətdir. Şərəflidir ona görə ki, hər bir Türk oğlu ona oxşamağa çalışır, onun həyat yolunu öyrənir, ondan qürurlanır, onu ürəkdən sevir. Sultan bəy vətənpərvərdir. O, doğulduğu obanı, eli, onun yaylaqları- nı, meşələrini, göz oxşayan buz bulaqlarını, bir sözlə flora və faunasını, təbii sərvət deyilən hər bir nemətlərini sevir. Çərçivəli, asılı rus zabiti olmaqdan bəylik qürurunu üstün tutan Sultan bəy Peterburqda ali hərbi təhsilini yarımçıq qoyaraq doğma vətəninə qayıtmışdır. Bundan sonra Laçında dövrünə görə müasir tipli zavodlar tikdirərək əhalini işlə təmin etmiş, bəzi xarici dövlətlərlə ticarət əlaqələrini yaratmışdır. Ermənilər mütəmadi olaraq 1905, 1906, 19181920ci illərdə Qara- bağa, Zəngəzura məkrli planlarla hücum etmişdilər.Bu hücumların dəf edilməsində Sultan bəy Paşa bəy oğlu Laçınlı igidləri öz vəsaiti hesabına silahlandırmaqla ermənirus birləşmələrini darmadağın etmişdir. İlk dəfə 1906ci ildə Şuşanın azad edilməsinə nail olmuş, onun dəstəsi 500dən çox erməni öldürmüş, 300 nəfəri yaralamışdır. Andronikin əsas fikri La- çından keçməklə Qarabağı Ermənistanla birləşdirmək idi. Onun bu pla- nını da puç edən Sultan bəy Sultanovdur. Tarixdə bu əməliyyat Zabıx əməliyyatı ilə özünə yer almışdır. Bu əməliyyatda ağıllı, istedadlı, igid Türk oğlu Sultan bəyin müharibə taktikası nəticəsində Andranikin qoşunu son nəfərə kimi darmadağın edilir. Sultan bəy Sultanov və Xosrov bəy Sultanov qardaşları doğma obasını, elini, mənsub olduqları Türk soyunu ürəkdən sevmiş, Azərbaycan dövlətinin bütövlüyü- Ziyalı məktubu 167 nü, sərhədlərini qoruyub saxlaya bilmişdir. Bu istək onların amalı olmuşdur. Elinə, obasına, millətinə, xalqına sonsuz xidmət göstərən Paşa bəyin bu cüt oğulları canı, qanı bahasına igidliklə qoruyub saxladığı Azərbaycanın igidlik yuvası sayılan Laçında yaşaya bilmədilər. Qızıl Ordu Azərbaycanı işğal etdikdən sonra, Paşa bəy oğlanlarının ağır günləri başlandı. Onların sürgün edilməsi, hətta xalq düşmənləri olmaları haqqında məkrli sənədlər hazırlandı. Nəticədə Sultan bəy əvvəl İranda, son- ralar Türkiyə dövlətində mühacir həyatı yaşamağa məhkum edilir. Sultan bəy Türk tarixində böyük qiymətə layiqdir. Ermənilər azərbaycanlıların tarixi düşmənidirbunu heç bir Türk oğlu yaddan çı- xartmamalıdır. Ermənilər tarix boyu ən ağır dərsi Sultan bəydən aldılar. Sultan bəy Türkiyədə mühacir həyatı yaşayarkən də, öz böyük qüruru- nu itirməmiş, yeri gəldikcə ətrafında olan Zəngəzurlulara maddı köməklik göstərmiş, ömrünün sonuna qədər onların ağsaqqalı olaraq qalmışdır. Bu günkü gənclərimiz belə şəxsiyyətlərin ömür yolundan necə yaşa- mağı və Vətəni necə sevməyi öyrənməlidirlər. Sultan bəyin Türkiyədə sığınacaq tapmaq məqsədi ilə etdiyi müraciətə Atatürk belə cavab vermişdir: “Ermənilərə verdiyiniz tarixi dərslərə görə Türkiyənin qapıları həmişə üzünüzə açıqdır!” Hazırda böyük Türk dünyasının qəhrəman oğlanlarının həyat səlna məsini araşdırılması, göstərdiyi tarixi qəhrəmanlıqların nümu nələri biz Türkləri sevindirir. Bu gün bu tarixi zərurətdir. Çünki Azərbaycanımızın ərazi bütövlüyü pozulmuşdur. Tarixi torpağımız olan Dağlıq Qarabağ, Zəngəzur erməni işğalındadır. Gənclərimiz tarixi sima, böyük sərkərdə olan xalq qəhrəmanlarımız Sultan bəy və Xosrov bəy qardaşlarının keç- diyi yoldan ibrət götürərək Qarabağı azad edəcəyimiz haqqında hər gün fikirləşməlidirlər. Mən Laçın rayonunda doğulub böyümüş, bütün şüurlu həyatını ba lalarımızın təlimtərbiyəsinə həsr etmiş bir müəllim olaraq hər bir azərbaycanlının adı ilə qürur duyduğu Sultan bəy və Xosrov bəy qardaşları haqqında kitabın yazılıb işıq üzü görməsini ürəkdən alqışlayıram və bunu çoxdan istəyirdim. Bu kitab, inanıram ki, gənc nəslin hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsində də mühüm rol oynamaqla, həm də nəşləri Anadolu torpaqla- rında uyuyan Sultanov qardaşlarının ruhunu da sevindirəcəkdir. Bu kitabın müəllifinə, nəşrinin təşəbbüskarı olan “Zəngəzur” Cəmiy yətləri Birliyinə və əməyi keçən hər kəsə təşəkkürümü bildirirəm. Tapdıq Abbasov, müəllim, Laçın rayonu Laçının füsunkar Bozlu kəndi Bütün zəngəzurlular kimi laçınlılar da qaçqınlığa məruz qaldılar Həkəri çayı Laçın sahəsində Erməni faşizminə qarşı ana fəryadı Laçında Alban daş üzərində iş nümunəsi Laçının Həkəri çayı boyunca bir görünüş (Zeyvə kəndi) Laçının Şəlvə kəndi və şəlvə təbiəti Laçın-Şuşa yolundan bir görünüş Zəngəzurun Laçın bölgəsində eradan əvvəl qəbirüstü abidələr Laçının Pircan kəndi ərazisində qədim qəbirüstü abidələr Laçının Zabux kəndi ərazisində orta əsrə aid Sümüklü və Xallanlı qəbiristanlığı (XVI əsr) Laçının Qarıqışlaq kəndində Dəmirovlu pir-məbədi. Atəşpərəstlik dövrü Bazarçay üzərində tağlı körpü Sınıq Karvansara Minkəndi. İkitağlı körpü. XIX əsr Di gəl ki, yarı gördüm gözü yaşlı, sözü qanlı Yoxdu bu dərdimə çarə... Ağvan nəslindən İftixar. 986-cı il. Urud kəndi Alban əlifbası (10 sait, 42 samit) Onbeş aşırımlı Xudafərin körpüsü. VII əsr Mığrı bölgəsi Ağuri qəbirüstü abidəsi Laçında Ağoğlan kimsə-məbədi Laçının Aşağı Fərəcan ərazisində çoxtağlı körpü Laçının Cicimli kəndi ərazisində qədim qəbirüstü abidələr (yeni eradan əvvəl) Laçının Abdallar (Bəylik) kəndi ərazisində dəmir dövrünə aid qəbirüstü abidələr Laçının Cicimli kəndində məbəd Laçının Malıbəy kəndi ərazisində eradan əvvəl qəbirüstü abidələr Laçının Abdallar (Bəylik) kəndi ərazisində dəmir dövrünə aid daş qutu. Qədim qəbiristanlıq Laçının Abdallar (Bəylik) kəndi ərazisində dəmir dövrünə aid daş qutu və qədim qəbiristanlıq Laçının Güləbird kəndi ərazisində görkəmli bayatı ustadı Sarı Aşığın məzarı (təmirdən əvvəl) Laçının Kişpəyələri kəndində Alban kimsəsi Laçının Minkənd çayı üzərində XV əsrə aid ikitağlı körpü-məbəd Laçının Kosalar kəndi ərazisində atəşpərəstlik dövrünə aid qədim qəbiristanlıq Laçının Zeyvə kəndi ərazisində Sultanbaba, Şeyx Əhməd türbələri və Qədim Qəbiristanlıq Laçının Quşçu kəndi ərazisində bulaq-abidə Laçının Varazqun kəndi ərazisində məbəd Laçının Qarasaqqal kəndi ərazisində XVI əsrə aid türbə Laçının Qarıqışlaq kəndində XI əsrə aid Dəmirovlu pir məbədi Laçının Quşçu kəndi ərazisində Uşaq qalası adlı qala (XV əsr) Laçının Sadınlar kəndində qədim abidə Laçının Soyuqbulaq kəndi ərazisində bulaq-abidə Laçının Malxələf kəndi ərazisində ikitağlı Sınıq körpü Laçının Soltanlar (Hüsülü) kəndi ərazisində eradan əvvələ aid qəbirüstü abidə Laçının Pircan kəndi ərazisində eradan əvvələ aid məbəd və abidələr Laçının Şəlvə kəndi ərazisində Atəşpərəstlik dövrünə aid abidə Laçının Mirik kəndi ərazisində XV əsrə aid məbəd Laçının Minkənd ərazisində qədim kimsə-məbəd Laçının Cicimli kəndi ərazisində Alban kimsə-məbəd Sultan bəyin nəvəsi Elbrus bəy babasının məzarı başında Sarı Aşığın uyuduğu Laçın torpağı Laçın şəhərindən bir görünüş Laçın şəhərində N.Nərimanovun heykəli Laçın şəhərində ana və uşaq abidəsi Laçın şəhərindən başqa bir görünüş Az.SSR Ali Sovetinin sədri Q.Xəlilov və Laçının 1-ci katibi M.Cabbarov Sovet İ.Q. Əvəz Verdiyevin heykəli önündə Laçının Zeyvə kəndində qədim türk döyüşçüsünün qəbirüstü abidəsi Laçın şəhərində 2-ci dünya müharibəsi şəhidlərinə ucaldılmış abidə Laçın şəhəri 1974-cü ildə Laçın şəhəri 1924-cü ildə Laçın şəhəri 1960-cı illər Laçın dağı ətəyindən axan Zabux çayı Laçın şəhəri yaxınlığındakı qədim qəbirüstü abidə Qarakilsə məbədi (VI–VII əsr) Bütün Şərq dünyasında ilk Demokratik Cümhuriyyətin yaradıcısı M.Ə.Rəsulzadə Az. KP MK-nin 1-ci katibi işləmiş M.C.Bağırov Sərraf, Şiruyə və xalq yazıçısı Əli Vəliyev İlk xalq yazıçısı Sosialist əməyi qəhrəmanı Süleyman Rəhimov (Dədə Süleyman) Xalq yazıçıları soldan: İ.Əfəndiyev, B.Bayramov, R.Rza Qarabağın general qubernatoru Xosrov bəy Əslən Zəngəzurdan olan, Zəngəzur cəmiyyətlər birliyinin bir qrup ziyalıları İkinci Dünya Müharibəsində Avropada M.Ə.Rəsulzadə və Xosrov bəy Sultanova yardımçı olmuş Sovet zabiti İsrafil bəy Beynəlxalq əlifbanın müəllifi, ornamentalist, astroloq, sosio-linqvisistik, filoloq IV Alməmməd bəy Alməmməd bəyin Rəsul Rzanın nəbati ornamentlərindən yaratdığı portreti Alməmməd bəyin yaratdığı qəbirüstü başdaşları Alməmməd bəy şah Xətainin təxəllüsünün ilk açılışı müəllifidir Sultan bəy Paşa bəy oğlu Sultanov XX əsrin əvvəlləri Peterburqda təhsil almış, Bakı Neft Sənayesində Əmir bəylə bir yerdə işləmiş və 1918-ci ildə ermənilərlə mübarizədə Sultan bəyə yardımçı olmuş Cəlil bəy Türk müsəlman SSRİ əsgərlərinin alman sobalarında yandırılmasının qarşısının alınmasında xüsusi xidmətləri olmuş İsrafil bəy oğlu və gəlini ilə Yazıçı-publisist, t.e.d., professor Ziyadxan Nəbibəyli yazıçıların yaradıcılıq evində Laçın dağları yazda Laçın dağları qışda Beynəlxalq görüşdə – sağdan Səif Nəfisi (İran), Ə.Dəmirçizadə (Azərbaycan), Əli Məhfuz və onun xanımı (İraq) və arxada Alməmməd bəy (Bakı) Yollar dağlara aparır Laçının dağ gözəllərindən biri Laçına aparan dağ yolları Laçın Qurtgəzi yolu Laçının yaylaq yollarından Laçın meşələrinə payız gəlib Buradan Zəngəzur yaxşı görünür Dağlar yağış gözləyir Laçında yaşayış dağətəyi yerlərdədi Həkəri çayı (Qubadlı ərazisi) Qurtgəzidən Ərikliyə gedən el yolu Zəngəzur sultanı Murtuza bəyin Araflı kəndi ərazisi Alməmməd sultanın Alıqulu kəndinin üst hissəsi Pircan çayından Ərdəşəviyə aparan yol Laçın – Qaragöl gölü Laçın dağlarının qış mənzərəsi Laçında adi otlar bitmir Laçında çoxsaylı təbii kahalardan biri Laçının Ağanus kənd meşəsi Laçının Bülövlük kəndində Cabbar yurdunun üst görünüşü Laçının Pircan kəndi təbiətindən bir görünüş Laçınlı Cəbrayıl bəyin Sultanbud meşə sahəsi Laçının Kişpəyləri ərazisindən bir mənzərə Laçının Hacısamlı bölgələrindən biri Bu yol Sizi Ardıclı və Fərrac kəndinə aparır Laçın Pircan yolu Zəngəzuru yarıya bölən Həkəri çayı Bozlu – Minkənd bölgəsi Tavan evi Qurtgəzi kəndi ərazisində Sultan bəyin meşəsi Alxaslı mənzərələri Zəngəzurda qəsrə bənzər dağlardan biri Aşağı Zəngəzura aparan yol Laçında eradan əvvəllərə aid qəbirüstü abidələr Laçın şəhəri başqa bir görünüşdə Sultan bəyin bölgəsi Hacısamlıdan bir görünüş Minkənd kəndi Alxaslı kəndi Vağazin kəndi Ərdəşəvi kəndi MüraCiət edilMiş elMi-tariXi MəNbələr M.İsmayılov – Sənin ulu baban. Bakı, Azərnəşr, 1989il, 302 s. 1. Q.Ə.Qeybullayev – Azərbaycanlıların etnik tarixinə dair. 2. Bakı, “Elm”, 1994il, 102 s. Y.N.Qumilyev – Qədim türklər. Bakı, “Gənclik”, 1993il, 3. 536 s. M.Seyidov – Azərbaycan xalqının soy kökünü düşünərkən. 4. Bakı, “Yazıçı”, 1983, 326 s. F.Sümər – Oğuzlar. Bakı, “Yazıçı”, 1992il, 432 s. 5. N.Vəlixanlı – IXXII əsr ərəb coğrafiyaşünas səyyahları 6. Azərbaycan haqqında. Bakı, “Elm”, 1974il, 223 s. Qəmərşah Cavadov – Əkinçilik mədəniyyətimizin sorağı 7. ilə. Bakı, Azərnəşr, 1990il, 167 s. M.Vəlili (Baharlı) – Azərbaycan coğrafi – təbii, etnoqrafik 8. və iqtisadi mülahizat. Bakı, Azərnəşr, 1990il, 167 s A.Fazili – Atropatena (er. əvvəl IVer. VII əsr). Bakı, 9. “Elm”, 1992il, 216 s. A.Qren – Qafqaz keçidinin müxtəsər tarixi. 1ci cild 10. (Büdpərəstlik dövrü) Q.Ə.Qeybullayev – Qarabağın etnik və siyasi tarixinə dair. 11. Bakı, “Elm”, 1990il Ə.Rüstəmli – Qədim Oğuz yurdu Zəngəzurun türk mənşəli 12. yerdyurd odları. Bakı, 1998il. Z.Bünyadov – Azərbaycanın VIIIX əsrlərdə. Bakı, 13. Azərnəşr, 1989, 336 s. Z.Nəbibəyli – Zəngəzurun qısa tarixi və coğrafiyası. Bakı, 14. “Qanun”, 2000il, 72 s. Müraciət edilmiş elmi-tarixi mənbələr 169 Z.Nəbibəyli – Laçın bölgəsinin kənd adları. “yeni Qafqaz” 15. qəzeti, №9 17 may 2005ci il. Z.Nəbibəyli – Mənən yeniləşməyə ehtiyac var. “Azadlıq 16. fədailəri” qəzeti, №03,21 yanvar, 2008il Z.Nəbibəyli – Milli münasibətlərdə etnik psixika.“Azadlıq 17. fədailəri” qəzeti, №01,16 yanvar 2008il Z.Nəbibəyli – “Xalqın ruhu pozularsa tarix səhnəsindən 18. çıxır. “Millətin səsi” qəzeti, №03(11), 18 iyul 1997il Z.Nəbibəyli – “Üzeyir bəy Həzin xatirələrdə. “Millətin 19. səsi” qəzeti, 1 may 1997il Z. Nəbibəyli – Bir şey ki, gözəldir onun tərifə ehtiyacı yox- 20. dur – L.N.Qumilyov. “Millətin səsi” qəzeti, №1, 9 yanvar 1998il Z.Nəbibəyli – Laçın səndə nəyim qaldı. “Zəngəzurun altun 21. tacı Laçın”, “Maarif Soltan” nəşriyyat, Bakı – 2009il, 270 s. Z.Nəbibəyli – Milyon faciələrimizdən biri. “Türkəm, tanrı 22. çı yam və ya dön geriyə bax”. Bakı, “Araz” nəşriyyat, 2009il. 136 s. Z.Nəbibəyli – Zəngəzura kürdlərin (Qurdların) gəlişi. 23. “Zəngə zu run altun tacı – Laçın”, Bakı, 2009il “Maarif Soltan” nəşriyyatı, 270 s. Z.Nəbibəyli – Laçında dinimənəvi dəyərlər tarixindən. 24. “Laçın 85”, “Araz” nəşriyyatı Bakı, 2009il, 150 s. Z.Nəbibəyli – Laçında memarlıq və tarixi maddi 25. mədəniyyət abidələri. “Laçın–85”, ”Araz” nəşriyyatı, Bakı2009 il, 150 s. Z.Nəbibəyli – Zəngəzurun altun taçı – Laçın. Bakı, “Marif 26. Soltan” nəşriyyatı, 2009il 270 s. Z.Nəbibəyli – Nikolay Birdyayevi xatırlarkən “Millətin 27. səsi” qəzeti. Z.Nəbibəyli – Türkçülüyün Məkkəsi Azərbaycandır. “Ba- 28. kının səsi” qəzeti. Z.Nəbibəyli – “KitabiDədəmQoqud” Türkün müqəddəs 29. dinimənəvi kitabı kimi. “Türkəm Tanrıçıyam və ya dön geriyə bax”. Bakı “Araz” nəşriyyatı, 2009il 136 s Sultan bəy və Xosrov bəy qardaşları 170 Z.Nəbibəyli – Azərbaycanda münaqişə çoxluğunu bəzi 30. aspektləri. “Yeni yol” qəzeti, № 54, 55,56,57,58,59, martaprel 2008il. Z.Nəbibəyli – Laçın Ataların yolu ilə 31. Z.Nəbibəyli – Türklər, ermənilər, ruslar və biz. 32. Z.Nəbibəyli – Azərbaycan adı tarixindən. “Zəngəzurun al- 33. tun tacı”, Bakı, “Marif Soltan” nəşriyyatı, 2009il. 270 s. Z.Nəbibəyli – Ukraina təsuratları. “Yeni yol” qəzeti, №61, 34. 26 may 2008il. Z.Nəbibəyli – Üzeyir Hacıbəyli, Məmməd Əmin Rə sulza də, 35. Ramiz Rövşən və mən. “Yeni yol” qəzeti, №64, 28 iyul 2008il. Z.Nəbibəyli – Laçın bölgəsində yaşamış və yaşayan əha 36. linin soy kökü. “Zəngəzurun altun tacı – Laçın”. Bakı. “Maarif Soltan” nəşriyyatı. 270 s. Z.Nəbibəyli – Şumer türkləri haqqında. “Türkəm, Tanrıçı yam 37. və ya dön geriyə bax” Bakı. “Araz” nəşriyyatı, 2009il, 136 s. Z.Nəbibəyli – Avropadan bizə lazım olanları öyrənək. 38. Z.Nəbibəyli – Badalarımız, yaxşı tanıyırıqmı. 39. Z.Nəbibəyli – Azərbaycan türklərinin xalq feneologiyasın- 40. dan. Məhəmməd Cavad Məşkur – Nəzəri be tarixe Azərbaycan. 41. Tehran, 1340 il. Q.Ə.Qeybullayev – Azərbaycanlılarda ailə və nigah. Bakı 42. 1994il. İqrar Əliyev – Dağlıq Qarabağ : tarix, faktlar, hadisələr. 43. Bakı, 1989il. H.Cəfərov – Azərbaycan e.ə. IV minilliyin axırı – I minil- 44. liyin əvvəlində. Bakı 2000il. A.Lalayan – “Əksinqilabçı “Daşnaksutyun” və 19141918 45. ci illər imperialist müharibəsi”. Az. SSR Elmlər Aknın xəbərləri. Tarixi, fəlsəfi və hüquq seriyası, 1989, №4, s. 56. Erməni “Daşnaksutyun ” partiyasının təşkili və fəaliyyəti 46. haqqında məlumat. Az.SSR Elmlər Aknın xəbərləri. Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, 1989, №4, s.56. Müraciət edilmiş elmi-tarixi mənbələr 171 “İ.İ.Vorontsov – Daşkovun Nikolay Romonova” məktub 47. larından (“Qırmızı Arxiv”, №+ (26), M., 1928, s. 118120). Az.SSR Elmlər Aknın xəbərləri, Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, 1989, №4, s. 62. H.Sadıqov – “XIX əsrin əvvəllərində rusiyanın xarici 48. siyasətində Qafqaz problemi.” Az. SSR Elmər Aknın xəbərləri, Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, 1990. №3, s. 2835. Əlimərdan bəy Topçubaşov – “Azərbaycanın təşəkkülü”. 49. Az. SSR Elmlər Aknın xəbərləri, Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, 1990, №3, s. 114135. N.Heydərov – “Zəngəzur dağlarında” Bakı, Azn Dövlət 50. nəşriyyatı, 1972, 226 s. N.Nərimanov – “Mərkəzi Komitə, Stalin yoldaşa.” Az. SSR. 51. Elmər Aknın xəbərləri, Tarix, fəlsəfə, hüquq seriyası, 1989, №4, s.71 75. Və “Azərbaycan” qəzeti, №14, 21(8) oktyabr, 1918il. Xəlil İbrahimov – “Qarabağda vəziyyət və həyəycanlı 52. günlər”. “Azərbaycan qəzeti”? № 16, 23 (10) oktyabr, 1918: № 20,28(15) oktyabr 1918: №24,01 noyabr (19 oktyabr) 1918: “Daxili İşlər Nazirliyi sənədlərindən çıxarış.” (iz delo 53. №801918 г. IV otd). Az.SSR Elmər Aknın xəbərləri. Tarixi, fəlsəfi, hüquq seriyası, 1918, №4, s. 8392. “Azərbaycan qəzetində parçalar” – “Azərbaycan” qəzeti, 54. №21, 30 (17) 7 yanvar 1919il: №23, 01 fevral 1919il: №29, 8 fevral 1919il: №30, 9 fevral 1919il: №32, 12 fevral 1919il: №42, 25 fevral 1919il: №52, 9 mart 1919il: №73, 27 mart 1919 il: №122, 15 iyun 1919il: №123, 17 iyun 1919il:№125, 1919 il:№122, 15 iyun 1919il: 122, 15 iyun 1919il : №123, 17 iyun 1919il :№128, 22 iyun 1919il: “Qruziya”, (ЦГАОР. ССР, Ф. 970, он. Д.10, 167, л. 1,2,3 ) №130, 25 iyun 1919il: ЦГАОР Аз ССР, Ф.970, он. Т.д. 142, л. 5663: ЦГАОР Az ССР, Ф 894, он. 10, д.104, л.13: ЦГФОР Фз ССР, ф. 897, он. 1, д. 112, л.19: Deputat Çandlerin Əlimərdan bəy Topçubaşova məktubu. 55. Az. SSP Elmər Aknın xəbərləri. Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, 1989, №4, s.128137 Sultan bəy və Xosrov bəy qardaşları 172 Z.Nəbibəyli – “Türkəm, Tanrıçıyam və ya dön geriyə bax”. 56. Bakı – “Araz” – 2009il, 136s. Z.Nəbibəyli. İ.Cəlilbəyli – “Beynəlxalq hüquq, idarəçilik 57. və iqtisadiyyat”. Bakı, AzTUnun mərtəbəsi, 2010il, 300 səh. E.Şahmar – “Böyük Vətənpərvər ”, “Torpaq həsrəti” kita- 58. bı, Bakı, “Nərgiz” nəştı. 2008il, s. 4964. “Azərbaycan respublikasının ünvantəqvimi” Az.SSP 59. Elmlər Aknın xəbərləri. Tarix, fəlsəfə, hüquq seriyası, 1989, №4, s.137151. Karibi – “Qırmızı kitabı”ndan hissələr. Az.SSP Elmər Aknın 60. xəbərləri. Tarixi, fəlsəfə, hüquq seriyası, 1989, № 4, s. 151166. Zimistan Həsənov, Məhəmməd Nərimanoğlu – “Kəlbəcər 61. Azərbaycanının qala qapısı”. Bakı – 2001il. Müslüm Şahüseynov – “Onlara güzəşt oluna bilməzdi”. 62. “Qəbələ” qəzeti, 13 aptel 2000il. Z.Bünyadov – “Nə üçün Sumqayıt? Az.SSP Elmər Aknın 63. xəbərləri. Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, №2, s.115. A.Şepotev – “Öz müqəddəratını təyin etmiş Azərbaycan 64. türklərinə məxsus Qafqazın mübahisəli əraziləri haqqında”. Az.SSP Elmlər Aknın xəbərləri. Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası, 1990il, №2, səh.4262. “Ata yurdu” – Azərbaycan xalq cəbhəsi “Zəngəzur” cəmiy 65. yətinin bülleteni, №1 Z.Nəbibəyli – “Xosrov bəy əsirlikdəki həmvətənlərimizi 66. necə xilas etdi”, “Son söz” qəzeti, №6(56), 310 aprel 1999il.s.4 Alməmməd Nəbibəyli – “Xalq qəhrəmanı Sultan bəy” 67. “Dədəm Qorqud” qəzeti, 1991il, №4.s.7 Alməmməd Nəbibəyli – “Sultan bəy kimdir?” “Azərbay 68. can” qəzeti, №13(76), 30 mart 1991il, s.2 Elnaz Xəlilqızı – “Sultan bəy kimdir?” “7 gün” qəzeti, 69. №23(64), 20 iyun 1992il s. 2 Z.Nəbibəyli – “Qarabağın generalqubernatoru” “Bütöv 70. Azərbaycan ” qəzeti, №14(102), 3 may 2011il. Müraciət edilmiş elmi-tarixi mənbələr 173 Z.Nəbibəyli – “Sultan bəyə layiq olduğu qiyməti verək” 71. “Bütöv Azərbaycan” qəzeti, № 10(98) 5 aprel 2011il. Z.Nəbibəyli – Sultan bəy Zəngəzurun xilaskarı kimi 72. “Təzadlar” qəzeti, Z.Nəbibəyli – Sultan bəyə öz dəyərini verək “Milli 73. qəhrəman” qəzeti Z.Nəbibəyli – Sultran bəy Paşa bəy oğlu “Zəngəzurun 74. səsi” qəzeti Z.Nəbibəyli – Sultan bəyin Andranikə verdiyi dərs “Qara- 75. bağ” qəzeti Z.Nəbibəyli – Sultan bəyin Andranik üzərindəki qələbəsi 76. hərb tariximizin şərəfli səhifələrindən biridir”. “Ocaq” qəzeti №06 (131), 14 aprel 2011il. Z.Nəbibəyli – “Xosrov bəyi Sultan bəydən ayırmaq ol- 77. maz”. “Milli qəhrəman” qəzeti, №15, 16,17, 12.05.2011il Musa Urud – Zəngəzur”, Bakı, “Nurlar” nəşriyyatı 2005 78. il, 504 səh З.И.Ятполъский – Древняя Албания III – 1 вв до н.э 79. Баку, 1962 г. Л.Н.Гумилев – Этногенез и биосфера земли. Москва, 80. 2002 г. С.П.Зелинский – Экономический быт государствен ных 81. крестъян Зангезурского уезда Елизаветполъской губернии. МИЭБГКЗК – Тифлис, 1866 г,т.ч. И.Ф.Петрущевский – О дохристианских верованиях 82. Нагорного Карабаха. Баку, 1930 г. Л.Н.Гумилев – Тысячелетие вокруг Каспия. Баку – 1991 г. 83. К.Алиев – Античные источники по истории Азер 84. байджана. Баку – 1986 г. kitabıN içiNdəkilər Ön söz əvəzi ................................................................................. 4 I. Qarabağ – Zəngəzurun və onun Laçın bölgəsinin etnomənəvi tarixindən .................................................................................. 6 II. Zəngəzur tarixinə qısa bir baxış ............................................ 27 III. Sultan bəyə öz dəyərini verək .............................................. 49 IV. Sultan bəyin tərənnümü ........................................................ 66 V. Sultan bəydən bəzi dəqiqləmələr ............................................ 90 VI. Süleyman Rəhimov Sultan bəy haqqında ........................... 101 VII. M.C.Bağırov, S.Sultan bəy, Ə.Müseyib bəy və ya kimdir günahkar?! ............................................................. 104 VIII. Qarabağın generalqubernatoru ........................................116 IX. Bəzi mənbələr Xosrov bəy haqqında ................................. 134 X. Paşa bəy Zəngəzurun fəxr edəcəyi ağsaqqaldır .................. 144 Ziyalı məktubu .......................................................................... 166 Müraciət edilmiş elmitarixi mənbələr ...................................... 168 Laçın bölgəsinin inzibati xəritəsi Йыьылмаьа верилмишдир: 03.08.2011 Чапа имзаланмышдыр: 18.08.2011 Няшрин юлчцсц: 60х90 1/16 Физики чап вяряги: 14,0 Сифариш: 176/11. Сайы: 500 ядяд. Бакы , Az1122, Зярдаби пр. 78 / Тел: 4977021 Faks: 4971295 / Е-почту: office@nurprint.com НЯШРИЙЙАТ-ПОЛИГРАФИЙА МЯРКЯЗИ Суьра ОСМАНОВА Рауф КЯРИМОВ Елнур ЯЩМЯДОВ Фяхри ВЯЛИЙЕВ Nяшриййат рedaktorу: Техники редактор: Бядии редактор: Сящифяляйиъи: “Zəngəzur” Cəmiyyətləri Birliyi və müəllifdən: kitabın işıq üzü görməsinə göstərdiyi maddi dəstəyə görə Laçın torpağının dəyərli yetirməsi iqtisad elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Mahir Tapdıq oğlu Abbaszadəyə təşəkkürümüzü bildiririk. Allah qorusun! Yüklə 5,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|