Raqamli texnologiyalarning Yangi O‘zbekiston rivojiga ta’siri

 
RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNING 
YANGI 
O‘ZBEKISTON
 RIVOJIGA 
TA’SIRI
 
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi
 
O‘zbekistonda sholichilik ayniqsa, mamlakatimiz mustaqillikka erishgandan so‘ng jadal 
rivojlandi. G’alla mustaqilligiga eris
hishda sholining ahamiyati katta. Mamlakatimizda sholi asosan 
Qoraqalpog’iston Respublikasi, Xorazm, Surxandaryo, Toshkent, Andijon viloyatlarida ekiladi. 
Madaniy sholi (Oryza sativa L) uchta kenja turga - hind (indica) donlari ingichka uzun,(don 
uzunligini eniga nisbati 3,0-3,5:1), xitoy-yapon (sina-japonica) donlari kalta, enli(1,4-2,9 :1) va 
yaponga bo‘linadi. O‘zbekistonda asosan xitoy
-yapon kenja turi tarqalgan. Har bir kenja tur bir 
qator belgilari bo‘yicha tur xillarga bo‘linadi.
Ildiz tizimi - popuk va yuza joylashgan, asosiy ildiz massasi tuproqning 25 sm qatlamida 
joylashgan. Ildizlarida shuningdek poya va barglarida ham havo to‘lgan to‘qimalar (aerenxima) bor. 
Shuning uchun sholi o‘simligida tegishli kislorod konsentrasiyasi saqlanadi. Bitta o‘
simlikda 300 
ildizlar bo‘ladi. Doimo suv qavatida ushlanadigan sholida ildiz tukchalari kam, aksincha suv 
qavatisiz yoki vaqti-
vaqti bilan suvga bostirilgan sholida ildiz tukchalari juda ko‘p bo‘ladi. 
Ildizlarning soni, ularning rivojlanganlik darajasi, tuproqqa chuqurga kirib borishi navga, tashqi 
muhitga, qo‘llanilgan o‘stirish texnologiyasiga bog’liq.
Poyasi-kovak poxolpoya, balandligi 80-
120 sm, kuchli tuplanadi va ko‘p hollarda shoxlanadi. 
O‘rtacha bitta o‘simlikda 3
-
5 mahsuldor poyalar hosil bo‘ladi.
Barglari - 
lineyli lensetsimon, qovurg’ali tomirlangan, atrofi arrasimon o‘tkirlashgan, 
barglari uzunligi 35 sm gacha, eni 1,5-
2 sm. Ba’zan suv ostida qolgan barg bug’inlaridan illizlar hosil 
bo‘ladi va qo‘shimcha oziqlanishda ishtirok etishadi.
To‘pguli –
ro‘vak, 20
-
30 sm uzunlikda. Boshoqchalari bir gulli, bitta ro‘vakda ularning soni 
80 dan 200 yetadi. Gulida 6 changchi va uzunchoq onalik tugunchasi bor. Sholi uz-
o‘zidan 
changlanuvchi o‘simlik.
Doni po‘stli, yanchish paytida boshoqchasi bilan, gul va bos
hoqcha kipiklari bilan ajraladi, 
1000 don vazni 27-38 g. Murtagi donning 2-
5 % tashkil qiladi, po‘sti 17
-22 %. Noqulay ob-havo 
sharoitida po‘stligi 35 % yetishi mumkin.
Sholining issiqliksevar tabiati tufayli mo‘tadil mintaqa mamlakatlarida cheklangan 
tarq
algan. Uning toʻliq rivojlanishi uchun oʻrtacha yozgi harorat 22
-30 ° C va vegetatsiya davrida 
150 kun davom etadi, u 3300 dan 4500 gacha (oʻsimlikning pishib etgunga qadar butun oʻsish 
davrining kunlari soniga koʻpaytiriladi) kerak. Bu davrdagi oʻrtacha h
arorat 30;3300=150×22). 
UZROS-7-13.
O‘simlik bo‘yi 120
-
130 sm. O‘suv davri 135
-
140 kun. Ro‘vak uzunlgi 18
-20 sm, 
shishasimonligi 96-98%, amiloza miqdori 24%, qobiqligi 18,0-20,0%. Guruch chiqishi 72-73%, shu 
jumladan butun guruch chiqishi 90-95%. Yotib qol
ishga va to‘kilishga chidamli.

---

294