“pedagogs” international research journal issn: 2181-4027 sjif: 995

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 

Volume-9, Issue-2, May - 2022
 
62 
• Plastmassalarga ishlov berish va ulardan foydalanishda xossalarini 
saqlashga yordam beravchi - stabilizatorlar (antioksidant, nur stabilizatorlari). 
• 
Plastmassaga dekorativ rang lar berish uchun - bo‘yoqlar va boshqa moddalar. 
Plastmassa tarkibiga kiruvchi polimer (smola) barcha komponentlami bog‘lab 
turadi. Plastmassalaming xossalari ularni tashkil etadigan polimerlarga ham 
bog‘liq. Buyum tayyorlashda polimer bilan bog‘liq o‘zgarishlarga qarab, 
plastmassalar ikkiga: termoreaktiv va termoplastik plastmassalarga bo‘linadi: 
• Termoplastik plastmassalar - chiziqli polimerlar (polietilen, polipropilen, 
polivinilxlorid, polistirol va b.) asosida olinadi, ular yuqori harorat va bosimda 
plastiklik va oquvchanlik xususiyatiga, sovuganda yana qattiq holatga ega 
bo‘lib qoladi. 
• Termoreaktiv plastmassalar - quyi molekular polimerlardan olinadi. Ular 
buyum shakllantirilayotganda kimyoviy reaksiyalar natijasida fazoviy- 
tikilgan (to‘r strukturasi) suyuqlanmaydigan va erimaydigan materiallardir 
(fenolformaldegid plastmassalar). 
Polietilen olish misolida mahsulotga olinish usullari qanday ta’sir etishini ko‘rib 
chiqamiz. Polietilenni ikki usulda: yuqori bosimda (150-300 mPa, 200- 280°C) va 
quyi bosimda (0,2-2,5 mPa, 80-100°C) olish mumkin. 1-jadvalda bu ikki usulda 
olingan polietilenning ba’zi xossalari keltirilgan. 
1-jadval 
Xossalar 
Polietilen 
Yuqori bosimda 
Quyi bosimda 
Molekular massa 
60000-500000 
80000-800000 
Kristallanish darajasi, % 50-65 
75-90 
Zichligi, kg/m 
910-930 
950-970 
Suyuqlanish darajasi, °C 105-108 
120-130 
Yuqori bosimda olingan polietilen qat’iy chiziqli tuzilishga ega emas. Uning 
molekulalarida tarmoqlanishlar yuzaga keladi va kristallik darajasi quyi bosim 
polietilennikidan kichikroq. 

---