Pedagogika fakulteti pedagogika kafedrasyy
Modully okatmak tehnologiýasyna esaslanýar
Yüklə 2,54 Mb.
|
Bu tablisanyň seljermesi modully tehnologiýa esaslanýan bilimiň okatmagyň usullary we gurallary, guralyşy we netijeleri boýunça adaty bilimden ep-esli tapawutlanýandygyny görkezýär. Modully okuw, häzirki zaman bilim meselelerini hemmetaraplaýyn çözmäge mümkinçilik döredýär. - Modul-işjeňlige esaslanýan okatmagyň mazmunyny optimallaşdyrmak we ulgamlaşdyrmak programmalaryň üýtgemegini we çeýeligini üpjün edýär; - Bilimi indiwiduallaşdyrmak; - Amaly çäreleri öwretmek we synlap boljak gahrymanlara baha bermek derejesinde okuwyň netijeliligine gözegçilik etmek; - Hünär bilen gyzyklanmak, garaşsyzlygyň doly durmuşa geçirilmegi we okuw mümkinçilikleri esasynda işjeňleşdirmek. Modully okuwyň netijeliligi aşakdaky faktorlara bagly: - okuw jaýynyň maddy we tehniki binýady; - ökde hünärli mugallymlaryň derejesi; - diňleýjileriň taýýarlyk derejesi; - garaşylýan netijelere baha bermek üçin; - didaktiki materiallary ösdürmek; - modullaryň netijesine we derňewine. Modully okuwda, bilim programmalarynyň doly azaldylmagy we çuňňur klassifikasiýasy arkaly ädimme-ädim okuw mümkinçiligi döredilýär. .Agny, okatmagy indiwiduallaşdyrmak mümkin bolar. Modully okuwlara geçilende aşakdaky maksatlar amala aşyrylýar: - bilimiň dowamlylygyny üpjün etmek; - bilimi indiwiduallaşdyrmak; - okuw materiallaryny özbaşdak öwrenmek üçin ýeterlik şertler Dörediň; - okuwy çaltlaşdyrmak; Ylmyň täsirli ussatlygyny gazanmak üçin. Modul okuwy, ylymyň esasy meseleleri barada umumylaşdyrylan maglumatlary berýän meselelere esaslanýan we öwrediji leksiýalary talap edýär. Leksiýalar diňleýjileriň döredijilik ukyplaryny ösdürmäge gönükdirilmelidir. Amaly we laboratoriýa maşklary leksiýalar bilen bilelikde döredilmelidir, leksiýalaryň mazmunyny öwrenmek üçin täze materiallar bilen doldurylmalydyr. Moduly okatmagyň netijeliligini ýokarlandyrmak üçin aşakdaky okuw usullary ulanylyp bilner: - problemaly aragatnaşyk; - ýewreý gepleşikler; - okuw oýunlary; - dizaýn we ýol görkeziji tekstler we ş.m. Modul bilim ulgamynyň mazmunyndan aşakdaky artykmaçlyklar kesgitlenýär: - dersler boýunça dersler bilen modullaryň arasynda bilimiň dowamlylygyny üpjün etmek; - her modulyň içinde we olaryň arasynda okuw prosesiniň ähli görnüşleriniň usulyýet taýdan laýyklygyny kesgitlemek; - ylymyň modul gurluşynyň uýgunlaşmagy; - okuwçylaryň okuwyna yzygiderli we täsirli gözegçilik (her moduldan soň); - okuwçylary derrew ukyplaryna görä toparlara bölmek (başlangyç modullardan soň mugallym käbir okuwçylara dersi şahsylaşdyrmagy maslahat berip biler); - maglumatlary “gysmak”, synp sagatlaryny netijeli ulanmak we okatmagyň wagtynyň gurluşyny optimallaşdyrmak, leksiýa üçin bölünip berlen sagatlar, amaly (tejribe) okuwlary, şahsy we garaşsyz işleriň netijesinde okatmagy çaltlaşdyrmak. Netijede, diňleýji ýeterlik bilim we başarnyklara eýe bolar. Modul usulyýetine esaslanýan okatmakda, işjeňlik, yzygiderli bahalandyrmak, gyzyklanma, modullyk, problemaly, aň-düşünjäni görmek, ýalňyşlyklara bil baglamak ýörelgelerine laýyklykda ösdürilmeli. 1. Iş ýörelgesi: Bu ýörelge, hünär işiniň mazmunyna laýyklykda hünärmeniň döremegini aňladýar. Bu ýörelgä laýyklykda, modullar predmet işjeňligi ýa-da yzygiderli iş çemeleşmesi esasynda gurlup bilner. Modully okatmagyň tehnologiýasyna işjeňlik çemeleşmesinde, okuw meýilnamasynyň we maksatnamalarynyň seljermesi netijesinde modullary döretmeli. Ulgamlaýyn işjeňlige çemeleşilende, hünärmeniň hünär işjeňliginiň seljermesi esasynda modullaryň bloky emele gelýär. 2. Ulgamlaýyn bahalandyryş usuly - bu ýörelge didaktiki birlikleriň umumylaşdyrylan teoriýalarynyň talaplaryna esaslanýar. Modulda yzygiderli bahalandyrmak ýörelgesi okuw materialynyň degişli gurluşyny döretmek arkaly gazanylýar. Modul, adatça, aşakdaky elementlerden ybarat bolup biler: - taryhy mesele, teorema, mesele, açyşlaryň we düşünjeleriň taryhyna gysgaça syn; - bu meseläniň emele gelmegi; - yzygiderli - bu modul kompozisiýasynyň ulgamynyň ýüze çykyşy; - işjeňleşdirmek - täze okuw materialyny özleşdirmek üçin zerur bolan esasy sözlemleri we hereket usullaryny tapawutlandyrmak; - nazaryýet - bu esasy okuw materialy, onda - didaktiki maksatlar, meseläni beýan etmek, gipotezany esaslandyrmak, meseläni çözmegiň ýollary açylýar; - eksperimental - bu tejribe materialynyň beýany (bilim tejribesi, tejribe işi); - umumylaşdyrmak, meseläniň çözgüdini we modulyň mazmunyny umumylaşdyrmakdyr; - durmuşa geçirmek, hereketleriň täze usullaryny ösdürmek we öwrenilen materialy amaly ulanmak; - ýalňyşlyklar - diňleýjileriň modulyň mazmunyny öwrenmekde gören ýalňyşlyklaryny ýüze çykarmak, sebäbini kesgitlemek we olary düzetmegiň usullaryny görkezmek; - baglylyk - geçen modulyň beýleki dersleri goşmak bilen beýleki modullar bilen gatnaşygyny görkezmek; - synaglary we meseleleri ulanyp baha bermek - okuwçylaryň modul mazmunynyň ussatlyk derejesine gözegçilik we baha bermek. Okuw döwründe modulyň amaly ähmiýetiniň näderejede ýüze çykarylandygy, modulyň mazmunynyň beýleki modullar bilen baglanyşygy we okuwçylaryň bu moduly öwrenmekdäki ýalňyşlyklaryny seljermek okuw materiallaryny özleşdirmek üçin möhümdir. 3. Gyzyklanma ýörelgesi - bu ýörelgäniň düýp manysy, okuwçynyň okuw işjeňligini höweslendirmekdir. Modulyň okuw materiallaryna gyzyklanma döretmek, öwrenmegi höweslendirmek, okuw wagtynda işjeň gatnaşmak, döredijilikli pikirlenmegi höweslendirmek modulyň taryhy we problemaly elementleriniň wezipeleridir. 4. Modullyk ýörelgesi - bu ýörelge bilimi indiwiduallaşdyrmagyň esasy bolup hyzmat edýär. Ilki bilen, modulyň dinamiki gurluşy temanyň mazmunyny üç dürli görnüşde hödürlemäge mümkinçilik berýär: doly azaldylan we çuňňur. Okuwyň bir ýa-da başga görnüşini saýlamak diňleýjide galýar. Ikinjiden, modullyk modulyň mazmunyny özleşdirmekde okatmagyň usullarynyň we görnüşleriniň dürlüliginde ýüze çykýar. Bu okatmagy işjeňleşdirmegiň görnüşleri we usullary (gepleşik, garaşsyz okamak, okuw, simulýasiýa oýunlary we ş.m.) we mesele leksiýalary, seminarlar barada maslahat bolup biler. Üçünjiden, modullyk täze materialy ädimme-ädim özleşdirmekde üpjün edilýär, ýagny her dersde okatmak we her modul ýönekeýden çylşyrymlylyga gönükdirilýär. Dördünjiden, modula girizilen bilim elementleriniň uýgunlaşmagy sebäpli okuw materiallaryny yzygiderli täzeläp bolýar. 5. Kynçylyk ýörelgesi - mesele ýagdaýlary we maşklar amaly ugry okuw materiallarynyň netijeliligini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär. Okuw wagtynda bir çaklama öňe sürülýär, ygtybarlylygy görkezilýär we meseläniň çözgüdi berilýär. Köp halatlarda mugallymlarymyz diňe sapaklarda subutnama hödürleýärler. Mysal üçin, ABŞ-da mugallym meseläni öwrenmegiň usulyny, meseläni çözmegiň usullaryny, synagyň tebigatyny we netijelerini görkezýär we düşündirýär. .Agny, gözlegçi ýa-da geňeşçi hökmünde çykyş edýär. Ilki bilen diňleýjini gyzyklandyrýan we içindäki döredijilikli pikirlenmäni we işjeňligi döredýän zat. 6. Bilim taýdan görmek prinsipi (göz bilen görüp bolýar) psihologiki we pedagogiki kanunlardan gelip çykýar. Okatmakdaky sergiler diňe bir sorag meselesini däl, eýsem aň-bilim işini hem ýerine ýetirseler, özleşdirmegiň öndürijiligini ýokarlandyrýar. Şonuň üçin aň-bilim grafikasy, çylşyrymly obýektleriň kompýuter grafikasy görnüşinde şekillendirilen emeli intellekt teoriýasynyň täze bir meselesi. Modulyň gurluş gurluşy reňkli aň-bilim-grafiki bilim elementleri bilen hyzmat edýär. Şonuň üçin suratlar modulyň esasy elementidir. Birinjiden, diňleýjiniň giňişleýin görmek we pikirlenmek ukybyny ösdürýär; Ikinjiden, dykyz ýerleşdirip, okuw materiallarynyň mazmunyny aýdyň görkezýän surat diňleýjä yzygiderli bilim döretmäge kömek edýär. Üçünjiden, reňkli suratlar okuw materiallaryny kabul etmegiň we ýatda saklamagyň netijeliligini ýokarlandyrýar we diňleýjileriň estetiki terbiýesi hökmünde hyzmat edýär. Wizual maglumatlar dilden maglumatlardan has möhümdir we täsirli. Görüş mehanizminiň maglumat geçirmek ukyby eşidişden has ýokary. Bu, öz gezeginde, görüş ulgamyna adam tarapyndan kabul edilýän maglumatlaryň takmynan 90% -ini bermäge mümkinçilik berýär. Mundan başga-da, wizual maglumatlar şol bir wagtda berilýär. Şonuň üçin maglumatlary kabul etmek we ýatda saklamak, dilden maglumatlara garanyňda az wagt alýar. Wizual maglumatlar ulanylanda, täsir sözleýiş maglumatlaryndan 5-6 esse çalt emele gelýär. Adamyň wizual maglumatlara bolan ynamy dilden berilýän maglumatlardan has ýokarydyr. Şol sebäpli "ýüz gezek eşitmekden bir gezek görmek has gowudyr" diýlen zat hiç zat däl. Şol bir wagtyň özünde, wizual maglumatlary almagyň we ýatda saklamagyň netijeliligi, görkezilişiniň arasyndaky wagta bagly däldir. Dildar maglumatlaryň assimilýasiýasy oňa baglydyr. Moreene bir möhüm jikme-jiklik bellemelidiris: simwoliki we wizual maglumatlary kabul etmek artýar okatmagyň netijeliligi, ýagny bilim we ylmy edebiýatdan we kompýuter tehnologiýasy arkaly alnan maglumatlary köpeltmek üçin şertler döretmeli. Bu bilimi indiwiduallaşdyrmagyň zerurdygyny görkezýär. 7. rorsalňyşlyklara bil baglamak ýörelgesi - bu ýörelge diňleýjileriň akyl işjeňliginiň funksional ulgamynyň çäginde ýalňyşlyklary yzygiderli gözlemek üçin ýagdaý döretmäge gönükdirilen didaktiki materiallary we gurallary ösdürmäge gönükdirilendir. Bu ýörelgäniň durmuşa geçirilmegi diňleýjä tankydy pikirlenmek ukyplaryny ösdürmäge kömek edýär. 8. Okuw wagtyny tygşytlamak ýörelgesi - bu ýörelge okuwçylaryň özbaşdak we özbaşdak işlemegi üçin okuw wagtynyň ätiýaçlygyny döretmäge gönükdirilendir. Dogry gurnalan modul okuwy 30% ýa-da ondan köp wagt tygşytlap biler. Bu modully bilimiň ähli ýörelgeleri doly ýerine ýetirilende, okuw prosesi kompýuterleşdirilende we degişli dersleriň okuw meýilnamalary utgaşdyrylanda gazanylyp bilner. Geçirilen teoretiki we amaly gözlegleriň netijesinde modully okatmagyň okuwçylaryň bilimleriniň, döredijilik ukyplarynyň we amaly endikleriniň ösmegine oňyn täsir edýändigi anyklandy. Modul usulyýetine esaslanýan okatmakda, dersiň modullarynyň arasyndaky sazlaşygy üpjün etmek, okatmagy çaltlaşdyrmak, okuwçylaryň öwrenişine yzygiderli gözegçilik etmek we baha bermek, gyzyklanma esasynda amaly çäreleri öwretmek we kem-kemden bilim bermek arkaly dersi netijeli öwretmek ussatlyk gazanylýar. 2.2. MODUL-KREDIT ulgamynyň tebigaty. BOLOGNA Deklarasiýasy we UNIFORM UREWROPA BILIM GURŞAŞY. 20-nji asyryň ikinji ýarymynda ylmy we tehniki ösüş iň ýokary derejesine ýetdi. Ylmy we tehniki ösüşiň häzirki derejesi (STT) şeýle bir, ýurtda näçe ösen hem bolsa, bir ýurtda gazanyp bolmaýar. ITT-iň mundan beýläkki ösüşi diňe dürli ýurtlaryň alymlarynyň we hünärmenleriniň hyzmatdaşlygynyň ylmy-gözleg işleriniň birleşmegi netijesinde amala aşyrylyp bilner. Ylmyň, tehnologiýanyň we tehnologiýanyň ösüşiniň bilim ösüşiniň derejesi bilen ýakyndan baglanyşyklydygyny göz öňünde tutsak, bilim pudagynda halkara integrasiýanyň ileri tutulýan meselesi aç-açan meselä öwrülýär. Bu karz tehnologiýany döretmegiň we ulanmagyň ýerlikliligini kesgitleýär. Sebäbi bilim pudagynda halkara integrasiýa, ilkinji nobatda, kredit tehnologiýasy esasynda okuw prosesini guramaga esaslanýar. Modully bilimde karz ulgamy. Häzirki wagtda ýokary bilim ulgamynyň esasy wezipesi ökde hünärli hünärmeni taýýarlamakdyr. Şeýle hünärmeni taýýarlamak üçin özüne bildirilýän talaplar ulgamyny kesgitlemeli. Bu soraga jogap gözläp, aşakdaky dört ugurda talaplar ulgamyna duş geldik: 1. Bir ugurda zerur bilimlere, başarnyklara we kärlere eýe bolmak. 2. Bu ugur bilen baglanyşykly bar bolan bilimleri yzygiderli gowulandyrmak, ýagny garaşsyz bilime taýyn bolmak. 3. Bu ugurda täzelikleri girizmek üçin garaşsyz gözleg we döredijilik ukyplaryna eýe bolmak. 4. Öz wagtyny meýilleşdirmek, dolandyrmak we tertiplemek ukybyna eýe bolmak. Bar bolan reproduktiw bilim bu ugurda bilimleriň, başarnyklaryň we başarnyklaryň kemala gelmegi üçin ýeterlik bolsa, modully çemeleşme garaşsyz okuw ukyplaryny we döredijiligini ösdürmek, öz işleriňizi dolandyrmak meselesini çözmekde uly mümkinçiliklere eýe. Modully bilimiň maksady okuwçynyň bu taraplaryny emele getirmäge gönükdirilendir. Modul, okuwçy bu moduly özbaşdak özleşdirip we islenýän netijäni gazanyp biljek derejede gurulmalydyr. Şeýle netijäni üpjün etmek üçin modulda maglumat materialy aç-açan, gysga, düşnükli, logiki, yzygiderli beýan edilmeli we görkezilmeli, her bir logiki maglumatlaryň öz-özüni barlamak wezipeleri işlenip düzüldi. bu ýumuşlary ösdürmek üçin teklipler. Modully bilimde mugallym okuwçynyň okuw prosesini gurnaýar, dolandyrýar, maslahat berýär we barlaýar. Şeýlelik bilen, modully çemeleşme täze maglumatlary özbaşdak özleşdirmäge, okuwçynyň garaşsyz we hyzmatdaşlygyny guramaga, deň-duşlarynyň işine baha bermäge gönükdirilendir. Bu çemeleşme häzirki zaman talaplar ulgamyna laýyk gelýär. Modully çemeleşme, gazanylan netijä yzygiderli gözegçilik etmeklige esaslanýar. Netijede modully karz ulgamy döredildi. Karz - (Creditewropanyň karz geçiriş we jemleýiş ulgamy (ECTS)) karz ýygnamak ulgamy. Bu ulgam 1989-njy ýylda Europeanewropa uniwersitetlerinde üstünlikli synag edildi we kabul edildi. Talybyň umumy ýüküne esaslanýar. Karz ulgamyny ornaşdyrmagyň maksady bilimiň aç-açanlygyny we akademiki bilimleriň we kärleriň ykrar edilmegini aňsatlaşdyrmakdyr. Ilkibaşda bu karz daşary ýurtly talyplar üçin ulanyldy we oňa ynam bildirildi. Higherokary okuw jaýlary üçin ýeke karzlaryň döredilmegi okuwçylaryň hereketini üpjün etdi. Häzirki wagtda Europeanewropanyň karz ulgamy ähli Europeanewropa ýurtlarynda diýen ýaly ykrar edildi we durmuşa geçirildi. Talyp, bellenen karz ballaryny ýygnasa, diplom alyp biler. Dünýäniň ýokary bilim ulgamynda karz ulgamlarynyň birnäçe görnüşi bar. ECokarda agzalan ECTS-den başga-da USCS - Amerikan karz ulgamy, CATS - Iňlis karz ulgamy, UCTS - Aziýa ýurtlarynyň we Pacificuwaş umman ýurtlarynyň karz ulgamlary bar. Creditewropa karz ulgamynyň esasy üç elementden ybarat: bilim programmalary, okuwçynyň gazanan netijeleri we okuwçynyň işiniň gerimi. Her okuw ýyly 60 bölege bölünýär we zachyot bölümi hasaplanýar. Hepdelik ýük 54 sagatdan geçmeli däldir, 54 sagat 1,5 karza deňdir. Okuw ýylynyň dowamlylygy Europeewropada ortaça 40 hepde. Şeýle-de bolsa, dürli Europeanewropa ýurtlarynda okuw ýylynyň dowamlylygy käbir problemalara sebäp bolýar. Karz ulgamy bilimiň ähli görnüşlerine (synp otaglaryndan we synp otaglaryndan başga) gözegçiligi öz içine alýar. Karz ulgamy, okuw prosesinde öwrenilen sagat sanyny däl-de, gazanylan netijäni görkezýän ölçeg birligi. .Agny, hünärmeniň başarnyk derejesini bahalandyrýan netijä gönükdirilen ölçeg birligi. Şonuň üçin karz diňe bir okuw işjeňligine berlen baha däl, eýsem gutarnykly bilim ýüküni görkezýän bölümdir. Bir karz 36 akademiki sagada deňdir (54 okuw sagady 1,5 kredit). Her okuw moduly 1 ýa-da 1.5 kredit üçin niýetlenendir we, adatça, sany üçden geçmeli däldir. Okuw prosesinde karzyň roly we oňa bagly elementler aşakdaky shemada görkezilýär. Creditewropa karz ulgamynda bir talyp birinji tapgyrda (bakalawr) 180-den 240-a çenli kredit gazanyp biler. Ikinji etapda (Master's) 90-120-e çenli karz ýygnamak bolýar. Karz ulgamynyň esasy, elbetde, baha beriş ulgamydyr. Bilim pudagynda integrasiýa prosesleri Europeewropada ilkinji gezek başlandy. 1989-njy ýylda müňlerçe Europeanewropaly talyp ERASMUS (Uniwersitet okuwçylarynyň hereketi üçin Europeanewropa Bileleşiginiň Hereket meýilnamasy) TEMPUS we Europeanewropa Bileleşiginiň beýleki maksatnamalary esasynda daşary ýurtda okamaga mümkinçilik alar. ERASMUS maksatnamasy boýunça Europeanewropa Bileleşiginiň uniwersitetleriniň arasynda talyp alyş-çalyş meýilnamasy başda 145 ýokary okuw mekdebini öz içine aldy. ERASMUS maksatnamasynyň gazananlaryndan biri, Europeanewropa uniwersitetlerinde - Europeanewropanyň karz geçiriş ulgamy (ESTS) okuw netijelerini özara ykrar etmegiň ulgamyny döretmekdir. 2001-nji ýylda Europeanewropanyň 1200 uniwersitetinde ESTS okuw prosesi guramasynyň kredit tehnologiýasy eýýäm ulanyldy. 2001-nji ýylda Europeanewropa ýurtlarynyň 29-synyň bilim ministrleri tarapyndan Bolonýa Jarnamasyna gol çekilmegi Europeanewropanyň bilim sebitini döretmekde möhüm ähmiýete eýe boldy. Bolonýa jarnamasyna laýyklykda diplomlaryň özara ykrar edilmegi, ýagny okuw netijeleriniň soňky görkezijilerini özara ykrar etmegiň döwri 2010-njy ýyl hökmünde kesgitlenildi. Bolonýa Jarnamasyna girmek üçin aşakdaky deslapky talaplar goýuldy: - educationokary okuw jaýyna çenli 12 ýyl bilim: - iki derejeli ýokary bilim - bakalawr we magistr derejesi; - okuw prosesi we okatmagyň netijelerine baha bermek ESTS karz tehnologiýasy esasynda guralar. okuw jaýynda okuwy gutarandygy baradaky şahadatnamany aňladýar . "Karz, okuwçynyň akademiki dersiň belli bir bölegini geçendigi barada maglumat berýän şertli synag bölümi. Her bir ders belli bir mukdarda karz bölümleri bölünip berilýär. Karz bölümleriniň sany okuwçynyň zähmet çykdajylaryna görä kesgitlenýär. Yüklə 2,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|