Digital parenting attitude scale: validity and reliability study

Sonuç ve Öneriler 
Dijital teknolojilerin çocuklar tarafından kullanımındaki hızlı artış, ebeveynlerin dijital teknolojilere 
yönelik tutumları ve bunlar doğrultusunda hayata geçirdikleri aracılık stratejilerinin önemine dikkat 
çekmektedir (Livingstone, Ólafsson, Helsper, Lupiáñez-Villanueva, Veltri & Folkvord, 2017; 
Zaman & Neuwen, 2016). Çocukların dijital teknolojiler aracılığıyla sunulan öğrenme 
olanaklarından faydalanabilmesi ve aynı zamanda bu teknolojilerin taşıdığı risklerden 
korunabilmesi için, ebeveyn farkındalığının artırılmasına ihtiyaç vardır. Erken dönemlerden itibaren 
çocukların dijital teknolojileri kullanım alışkanlıkları, ev ortamında bu teknolojilere nasıl 
yaklaşıldığından ve ebeveynlerin kullanım alışkanlıklarından etkilenmektedir (Wartella ve diğ., 
2014; Wong, 2010). Dijital çağda ebeveynlik olgusunun araştırılması oldukça kısa bir geçmişe 
sahiptir ve ebeveynlerin bu konudaki tutumlarının anlaşılması konusunda geçerli ve güvenilir ölçme 
araçlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaçtan hareketle çalışmada, dijital medyanın çocuklar 
tarafından kullanımına yönelik ebeveyn tutumlarını değerlendirmeyi amaçlayan bir ölçme aracının 
geliştirilmesine odaklanılmıştır. 
Ölçeğin geçerliğinin incelenmesi için yapılan açımlayıcı faktör analizi sonucunda, ebeveyn 
tutumları iki faktörlü bir yapı olarak gözlenmiştir. Bu iki faktörlü yapı, toplam varyansın %46.1’ini 
açıklamaktadır. Ölçeğin alt boyutları her iki boyutta da altı madde olmak üzere, Dijital Medyanın 

---

Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 
ISSN:1302-8944 Yıl: 2018 
Sayı: 46 
Sayfa: 149-173 
164 
Etkili Kullanımını Onaylama ve Dijital Medya Risklerinden Koruma olarak adlandırılmıştır. İlk 
boyut, ebeveynlerin çocuklarının dijital medya araçlarını kullanmasını onaylama ve destekleme 
yönündeki görüşlerini değerlendiren ifadelerden oluşmakta ve varyansın %25.281’ini 
açıklamaktadır. İkinci boyut ise varyansın % 20.828’ini açıklayan, dijital medya kullanırken 
çocukların karşılaşabileceği riskler hakkında ebeveynlerin tutumlarını değerlendiren maddelerden 
oluşmaktadır. Elde edilen bu iki faktörlü yapının doğrulanıp doğrulanmadığını test etmek için 
maksimum olabilirlik yöntemi ile yapılan doğrulayıcı faktör analizinde modelin uyum indeksleri 
incelenmiş ve bu değerlerin modelin uyumu için yeterli olduğu görülmüştür. Ölçeğin güvenirliği, iç 
tutarlık (Cronbach Alpha), test-tekrar test ve test yarılama yöntemleri ile hesaplanmıştır. Psikolojik 
ölçme araçlarının güvenirliğinin hesaplanmasında güvenirlik katsayısının .60 ve üzerinde olması 
yeterli (Şeker & Gençdoğan, 2006), .70 ve üzerinde olması ise iyi olarak kabul edilmekte ve bu 
değerleri karşılayan araçların güvenilir olduğu ifade edilmektedir (Field, 2009). Ölçeğin her iki alt 
boyutu için hesaplanan Cronbach alpha iç tutarlık katsayısı sırasıyla, .776 ve .724, test yarılama 
güvenirlik katsayıları ise .764 ve .631’dir. Buna göre, geliştirilen ölçme aracı güvenilir olarak 
nitelenebilir.
Dijital Ebeveynlik Tutum Ölçeği’nin psikometrik bulguları, ölçeğin geçerli ve güvenilir bir ölçme 
aracı olduğu yönündedir. Bu ölçme aracı, 6-18 yaş arasında çocukları olan Türk ebeveynlerin dijital 
medyanın çocukları tarafından kullanılmasına yönelik tutumlarının değerlendirilmesine olanak 
sağlamaktadır. Ebeveynlerin dijital medya araçlarının çocukları tarafından kullanımına yönelik 
tutumlarının, literatürle de uyumlu olarak, bu teknolojilerin sağladığı olanaklara karşı olumlu; ancak 
risklerinden dolayı bu teknolojilerin kullanılması konusunda olumsuz olarak değişebildiği 
gözlenmiştir. Ancak bu iki eğilim birbiri ile ilintilidir. Ebeveynlerin bu tutumları, dijital 
teknolojilerin çocuklarının hayatında vazgeçilmez bir yeri olmaya başladığına dair kabulleri ile 
ilişkili görünmektedir. Zira ebeveynlerin büyük çoğunluğu bu teknolojilerin kullanımını 
düzenlemek ile ilgili beceriler kazanmak isterken, sadece % 9’u çocuklarını bu teknolojilerden 
tamamen uzaklaştırmak istemiştir (İnan-Kaya ve diğ., baskıda). Benzer biçimde, ebeveynler, 
çocuklarının gelişiminde dijital medya araçlarının hızlandırıcı ve kolaylaştırıcı rolü olduğuna 
inandıklarında, küçük yaşlardaki çocuklarının (2-7 yaş) dahi bu araçları kullanması konusunda 
olumlu tutum göstermektedirler (
Vittrup, Snider, Rose & Rippy, 2016)
Bu çalışmanın bulgularına göre, ebeveynlerin dijital medya araçlarının çocukları tarafından 
kullanımlarına yönelik tutumları, onların etkin kullanımını teşvik etme ve onları olası risklerden 
koruma biçimde farklılaşmaktadır. Ancak, ölçeğin, sosyoekonomik özellikleri, dijital teknolojileri 
kullanma yeterlilikleri ve bu teknolojileri kullanma amaçları açısından farklılık gösteren ebeveyn 

---

Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 
ISSN:1302-8944 Yıl: 2018 
Sayı: 46 
Sayfa: 149-173 
165 
örneklemlerinde uygulanması, ölçme aracının kullanışlılığının artırılması açısından gerekli 
görülmektedir. Ebeveynlerin teknolojiyi kullanma konusundaki yeterliliklerinin, çocuklarının bu 
teknolojileri kullanımına yönelik tutumları üzerinde belirleyici rolü olabileceği bildirilmektedir. 
Buna göre, ebeveynler dijital okuryazarlıkları açısından yeterli olduklarında izin verici aracılık 
stratejilerinin; hem ebeveyn hem de çocuk dijital okuryazarlık becerileri açısından zayıf olduğunda 
ise sınırlandırıcı aracılık stratejilerinin uygun olabileceği önesürülmektedir (
Livingstone, Ólafsson, 
ve diğ., 2017). Bu manada, çalışmada geliştirilen ölçme aracının, dijital ebeveynlik aracılık 
davranışlarının hazırlayıcısı olan tutumlar açısından ebeveynlerin nasıl eğilimlere sahip olduklarının 
anlaşılabilmesi için katkı sağlayıcı olacağı düşünülmektedir. 
Gelecek çalışmalarda, özellikle dijital ebeveynliğin bir diğer boyutu olan ebeveyn aracılığı 
stratejilerinin ebeveyn tutumları ile ilişkisinin incelenmesi önerilmektedir. 
Ebeveynlerin sahip 
oldukları tutumların geçerli ve güvenilir olarak ölçülebilmesi onların dijital aracılık stratejilerinin 
geliştirilmesinde başlangıç noktasıdır. 
Türk ebeveynlerin hangi aracılık stratejilerini hangi tutumlar 
ile ilişkili olarak ortaya koyduğunun anlaşılması, çocukların dijital teknolojilerden yararlanırken 
risklerden korunabilmeleri hususunda ebeveynlere yönelik yürütülecek farkındalık artırma 
müdahalelerinin de içeriğine katkı sağlayıcı olacaktır. Daha önce de belirtildiği gibi, çocukların bu 
teknolojileri kullanımları ebeveynleri ile kurdukları ilişkinin niteliğinden etkilenmektedir. 
Dolayısıyla ebeveynlerin genel olarak ebeveynliğe, özel olarak ise dijital ebeveynliğe yönelik 
bilişsel inançlarının ve duyuşsal yaklaşımlarının ölçülmesinde, çalışmada geliştirilen aracın katkı 
sağlayacağı değerlendirilmektedir.
Diğer yandan, ebeveynlerin, dijital ebeveynlik tutumlarının anlaşılmasında katkısı olmakla birlikte 
bu çalışmanın bir sınırlılığı, 6-18 yaş arasındaki çocukların ebeveynlerinin tutumlarına odaklanmış 
olması, daha erken dönemlerde ebeveynlerin dijital medya araçlarının çocukları tarafından 
kullanımını nasıl değerlendirdiklerini incelememiş olmasıdır. Bu yöndeki sınırlılık, daha erken 
dönemlere ait gelişimsel özellikleri de dikkate alarak, ebeveynlerin tutumlarının incelenmesi ile 
aşılacaktır. Bu amaçla ileriki araştırmalarda, çalışmada geliştirilen ölçme aracının daha erken yaş 
dönemleri için de uyarlanabilir olup olmadığının araştırılması önerilir.