O’rta asrlarda geografiya ta’limining rivojlanishini ikki
bosqichga bo’lishimiz mumkin
:
1. O’rta asrning birinchi yarmida geografiya ta’limining
rivojlanishi;
2. Buyuk geografik kashfiyotlar bosqichida geografiya
ta’limining rivojlanishi.
O’rta asrlarning birinchi bosqichida geografiya ta’limining rivojlanishi.
•
Mazkur bosqichda geografiya ta’limi asosan sharq mamlakatlarida rivojlandi.
Mazkur bosqichida geografiya ta’limining rivojlanishiga oid quyidagi natijalar
olingan:
•
IV asrda Aleksandr Kosma Indikoplev tomonidan dunyo haritasi tuzildi. Uning
haritasida Shimoliy Afrika, Yevropa, O’rta dengiz, Osiyo, Kaspiy dengizi
tasvirlangan;
•
VIII-IX asrlarda
Ahmad Al-Farg’oniy
astrolobiya asbobini
yaratdi. Uning
astranomiya darsligi
bir necha asrlar
davomida Yevropa
mamlakatlarida asosiy
darslik sifatida
qo’llanildi;
O‘rta asrlar .
Bu davrda
geografiya, umuman, ilm-fan, asosan
Sharqda, xususan, O‘rta Osiyo, Misr,
Eronda rivojlandi. Geografiya fani,
asosan o‘lkashunoslik, kartografiya,
geodeziya yo‘nalishida
rivojlandi.Muhammad ibn Muso AL
Xorazmiy IX asrda Yerning sharsimon
ekanligini isbotlab, uning o‘lchamlarini
nisbatan aniq o‘lchadi. "Surat-al-Arz”
nomli kitob yozib, Sharq geografiyasiga
asos soldi
.
Geografiya fanining rivojida Abu Rayhon
Beruniyning xizmati beqiyos. Uning
geografiyaga oid 22 ta asari bo‘lib, shundan 12
tasi geodeziya, 4 tasi kartografiya, 3 tasi
iqlimshunoslik, 3 tasi mineralogiyaga oid va
hozirgi kunda ham dolzarb hisoblanadi. U
yasagan globus esa Yerning sharsimonligini
isbotlash va tushuntirishda, Shimoliy yarimshar
tabiatini o‘rganishda tengi yo‘q manba
bo‘lgan. U yunon va rim olimlaridan farq qilib
olamning geliotsentrik tuzilishi nazariyasini
rivojlantirishga hissa qo‘shgan
.
Sharqda dastlabki ilmiy Globusni
Xorazmda Abu Rayhon
Beruniy 1016-yilda yasagan (P. G.
Bulgakov uni 995 yilda yasalgan deb
yozgan), u faqat Shim. yarim shardan
iborat eng birinchi boʻrtma (relyefli)
Globus boʻlib, aholi yashaydigan
joylar aniq kursatilgan. Globusning
diametri qariyb 5 m boʻlganligi
maʼlum (masshtabi 1:2 500 000).
Beruniy oʻzi yasagan Globus haqida
"Geodeziya" asarida yozib qoldirgan.
A.Nikitin Marko Polo Erik Rauda
Dostları ilə paylaş: |
