Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

 

---

291 
10-bob. TADBIRKORLIK FAOLIYATI VA TADBIRKORLIK KAPITALI
 
Inson faoliyati turlicha bo‘lib, turli xil yo‘nalishga qaratilgan bo‘ladi. 
Ularning ichida tadbirkorlik faoliyati alohida o‘rin tutadi. Bozor munosabatlariga 
asoslangan iqtisodiyotda tadbirkorlik qobiliyati iqtisodiy resurs hisoblanib, ishlab 
chiqarish va xizmat ko‘rsatishda shaxsiy omilining tarkibiy qismini tashkil etadi. 
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar davomida, ayniqsa, 
uning hozirgi bosqichida tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish, unga keng erkinlik 
berishga, uning rivojlanishiga to‘siq bo‘ladigan har qanday g‘ov va cheklovlarni 
bartaraf qilishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Tadbirkorlik faoliyatining mohiyati, 
maqsadi va bozor iqtisodiyoti sharoitida amal qiladigan shakllarini batafsil bayon 
etish, tadbirkorlik kapitalining mazmunini va uning harakat shakllarini tahlil qilish, 
kapital harakatida vujudga keladigan jarayonlar va uning namoyon bo‘lishini, 
shuningdek, kapitalning aylanish tezligi va undan foydalanish samaradorligini 
oshirish masalalarini yoritish ushbu bobning asosiy vazifasi hisoblanadi. 
Tadbirkorlikni ayniqsa, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish 
davlatimizning iqtisodiy siyosatida strategik vazifaga aylangan davrda ushbu 
masalalarni o‘rganish o‘ta dolzarbdir. 
10.1. Bozor iqtisodiyotida tadbirkorlik faoliyatining mazmuni, vazifalari 
va rivojlanish shart-sharoitlari 
Tadbirkorlik faoliyatining tarixi uzoq o‘tmishga borib taqalsada, uning ilmiy 
tushunchasi XVIII asrga kelib paydo bo‘lgan va mulkdor degan tushuncha bilan 
bir xil tushunilgan. Mulkchilikning turli shakllariga asoslangan, raqobatli 
iqtisodiyot sharoitida ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishni tashkil etish, 
boshqarish turli xil shakl va usullarda olib boriladi. Ularning ichida tadbirkorlik 
faoliyati alohida o‘rin tutadi va bu faoliyat orqali mulkchilikning turli shakllarini 
iqtisodiy jihatdan ro‘yobga chiqarish ya’ni foyda olish amalga oshiriladi.

---

292 
Hozirgi paytda turli ilmiy-nazariy adabiyotlarda tadbirkorlik faoliyati va 
biznes xususida, uning yo‘nalishlari, tamoyillari, huquqiy-iqtisodiy jihatlari 
to‘g‘risida ko‘plab olimlarning fikrlari, mulohazalari keng o‘rin egallamoqda. 
Ularda ko‘pincha tadbirkorlik faoliyati va biznesni bir xil tushuncha sifatida talqin 
qilinmoqda. Fikrimizcha, tadbirkorlik biznesdan farq qilib, tadbirkorlik – bu 
mahsulot ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishga ijodkorlik, yangilik yaratish ruhi 
asosida yondashish bilan bog‘liq faoliyatdir. Biznes esa unga nisbatan keng 
tushuncha bo‘lib, umuman foyda olish nuqtai-nazaridan yuritiluvchi faoliyatdir. 
Bugungi kunda tadbirkorlik faoliyati nazariyasining rivojlanishida uch 
bosqich ya’ni, mazkur sohani ilmiy jihatdan tadqiq etishdagi alohida bosqichlar 
shartli ravishda ajratiladi.