QəDİm miSİrda dərmanşÜnasliq

 
XƏSTƏLİYİN QARŞISININ ALINMASI ÜSULLARI 
Gözə görünməyən canlıların (mikrobların) xəstəlik törətdiyi məlum olmasa da, təmizliyin və sağlam yaşamağın xəstəliklərdən qorunmağa 
təsirinin qədim zamanlardan məlum olduğunu göstərən məlumatlar var. Məsələn, qədim misirlilərin dini qaydaları onlardan öz bədənlərini, 
yeməklərini və evlərini həmişə təmiz saxlamağı tələb edirdi. Misirlilər gündə iki dəfə yuyunur, üç gündən bir bütün bədən tüklərini qırxır, 
suyunu qaynadıb içir, zərərli gördükləri heyvanları yemirdilər. Oğlan uşaqların sünnət edilməsi də təmizlik məsələsi sayılırdı. Varlı evlərin təmiz 
və çirkli su sistemləri var idi. B.C. 1500-cü ilə aid olan, indiki kimi türk üslublu tualet tapıldı. Qədim misirlilər parazit və milçəklərin xəstəlik 
törətdiyini hiss etmiş və bəzi ehtiyat tədbirləri görmüşlər. Bağırsaqlarda yığıldığı düşünülən zərərli maddələri çıxarmaq üçün işlədici dərmanlar 
içən və lavman aparan misirlilərin həddindən artıq yeməkdən çəkindikləri deyilir. Diodorun misirlilərə istinad edərək yazdığı “Biz yediyimizin 
dörddə biri ilə bədənimizi, qalan dörddə üçü ilə isə həkimlər qidalandırırıq” ifadəsi olduqca diqqətəlayiqdir. 
 
 
 
 

---

QƏDİM MİSİRDƏ MÜALİCƏ ÜSULLARI VƏ ALƏTLƏRİ 
Qədim misirlilər Nil çayının allüvial torpaqlarının suvarılmasında kanalların əhəmiyyətini dərk edirdilər; Kanallar bağlandıqda əkinlərə necə 
zərər verdiyini təcrübə yolu ilə öyrəndi.136 Nil çayının axdığı kanallara heyran qalan misirlilər bir bənzətmə apararaq insan bədənini havanı, 
qanı, qanı daşıyan kanallar sistemi kimi qəbul etdilər. qida, sidik, tər, göz yaşı, bəlğəm, nəcis və sperma. Belə ki, xəstəlik həm də “normal 
dövriyyədə maneə və ya daşqın” kimi izah edilib. Yoğun bağırsaqlarda yığılan zərərli maddələrin (vehedu) qanla qarışaraq müxtəlif xəstəliklərə 
səbəb olduğu düşünülürdü. 
Qədim misirlilərin müalicə üsullarından ümumi mənada danışsaq; Onlar ürəyin əza üçün əsas hərəkətverici qüvvə olduğunu qəbul etdilər və 
qan dövranının mərkəzini oraya aid etdilər. Əslində, Ebers papirusuna görə, həkim toxunduğu bədənin hər hansı orqanında ürəyin hərəkətini 
və varlığını hiss edərdi. 
Qədim misirlilər xəstəliyin dərman vasitələri ilə müalicə oluna biləcəyini kəşf etdilər, masajların və aromaların müalicəvi gücünü tanıdılar, 
müəyyən sahələrdə ixtisaslaşmış kişi və qadın həkimlər yetişdirdilər və xəstələri müalicə edərkən təmizliyin vacibliyini dərk etdilər. Qədim 
Misirlilər bəzi göz, dəri və badamcıq xəstəliklərini xaricdən müalicə edirdilər; Daxili olaraq bəzi ürək, qaraciyər və öd kisəsi xəstəliklərini ayırd 
edə bilirdi. 
Misirlilər sınıqları gips etmək üçün arpa və ya akasiya yarpağı ilə qarışdırılmış inək südündən hazırlanmış saqqızdan və ya su ilə qarışdırılmış 
maddədən istifadə edirdilər.Beşinci sülalə dövründə sınıqlar şin və sarğı ilə sağalırdı. Müalicəvi vasitə kimi yaraya təpitmə və yamaqlar vurulur, 
daxili xəstəliklərdə olan zəhər və iltihablar bu yolla çıxarılır. Yulaf ezmesi və mərsin sıyığı qabırğanın sağ və ya sol tərəfindən bəlğəm çıxarmaq 
üçün istifadə olunurdu. Tərləmə üçün gil, yonqar, arı mumu və su otu istifadə olunurdu. 
Smit papirusuna görə, bir xəstəlik üçün tətbiq edilən üsullar belə idi: Əvvəlcə xəstəliyin ümumi adı və diaqnoza uyğun olaraq bu xəstəliyə qarşı 
görüləcək tədbirlər təyin olundu. İkincisi, tibbi müayinə aparılacaq. Üçüncü mərhələdə diaqnoz qoyulub və xəstəliyin adı müəyyənləşdirilib. 
Dördüncü yerdə pronastics idi. Burada həkimin üç variantı var idi. "Müalicə edəcəyim xəstəlik, mübarizə aparacağım xəstəlik, sağalmayacaq 
xəstəlik." Beşincisi, müalicə edildi. 
Misir həkimləri kətanla möhkəmləndirilmiş taxta şinlərdən istifadə edirdilər. Dəqiq mənası bilinməyən, lakin Paris gipsinə bənzəyən “imru” adlı 
bir şeydən istifadə edirdilər. Müalicəçilər sınmış hissəni əvvəlki formasına qaytarmaq üçün əzanın üzərinə “adop” adlı gil qəlib tökür və 
qurumağa buraxırdılar. Yumurtanın ağını stabilizator kimi istifadə etdilər, yumurtanın ağını isladıb sınıq üzvün ətrafına sardılar, sonra qurumağa 
buraxdılar. 
Misir həkimləri nəbzin varlığından xəbərdar idilər və ürəklə nəbz arasındakı əlaqəni bilirdilər. Hətta Edvin Smit papirusunda da kardiologiya 
sistemi qeyri-müəyyən və çətin başa düşülürdü, iktidarsızlıq və qan dövranı haqqında bilməsələr də, sinir, vətər və qan damarları arasındakı 

---

fərqi əhəmiyyətsiz hesab edirdilər. Onların nəzəriyyəsinə görə, kanallar bədəndə hava, su və qan daşıyırdı və bu vəziyyəti Nil çayı ilə müqayisə 
etdilər. Bu kanallar bağlansaydı, məhsullar sağlam olardı və insan orqanizmi ilə bənzətmə apararaq bu anlayışı müqayisə etdilər. 
Əksər həkimlər sağlam qalmağın yolu kimi təmiz və qırxılmış bədəni tövsiyə edirdilər və buna qoltuqaltılar da daxildir və bu, infeksiyaların 
qarşısını alırdı. Həkimlər həmçinin xəstələrinə pəhrizə fikir verməyi, çiy balıq və ya natəmiz hesab edilən heyvanları yeməkdən çəkinməyi 
tövsiyə ediblər. Hər bir problemin mədədən gəldiyinə inanan qədim misirlilər şikayətləri olmasa belə, hər ayın üç günü dalbadal dərman qəbul 
edərək mədə və bağırsaqlarını təmizləyirdilər. Digər tərəfdən, zirə yaraların quruducusu və ya hemostatik agent kimi də istifadə edilmişdir. 
Ardıc sidikqovucu kimi də tanınırdı. Soyuqdəymə zamanı duman kimi ətirli saqqız və qatran kimi maddələrdən istifadə edilirdi. Konyunktivitdə 
mis məlhəmi, göz xəstəliklərində isə qaz piyindən hazırlanmış sürmə məlhəmi istifadə olunurdu. Qədim Misirdə sehrdən kirpiklərin iltihabı, 
extropion və katarakta kimi göz xəstəliklərini müalicə etmək üçün də istifadə olunurdu. 
Misirlilər daxili orqanları və sümük sistemini çox yaxşı bilirdilər. Nəzərə alınan zədələrin və zədələrin anatomik yeri Edvin Smit papirusunun 48 
bəndində ətraflı təsvir edilmişdir.150 Bundan əlavə, Misir həkimləri təmiz yara ilə yoluxmuş yara arasında fərq qoymağı bacardılar. Yoluxmuş 
yaraları təmizləmək üçün dağ keçisi yağı, küknar yağı və xırdalanmış noxud qarışığından istifadə edilirdi. 
Misir qanunu həmyaşıdların məsləhəti ilə işlədiyi kimi, Misir təbabəti də tipik nümunələrin təqdimatı ilə öyrədilir. Həkim xəstəni diqqətlə 
müayinə etdikdən və əsas simptomları dinlədikdən sonra halları üç yerə bölür: inamla müalicə edə biləcəkləri (rahatlıq), öhdəsindən gəlməli 
olacaqları və müalicə edə bilməyəcəkləri. Sınıq körpücük sümüyü birinci kateqoriyaya, açıq baş yarası ikinci kateqoriyaya, angina üçüncü 
kateqoriyaya aiddir. Güman ki, üçüncü kateqoriya hallarda ailə sehrli və ya dini vasitələrə müraciət etməli olacaq.