Mutaxasislikka kirish

Tortish usuliga ko’ra un va boshqa mahsulotlarning chiqishi 
Mahsulot 
Bug’doy uni 
Javdar uni 
Aralash 
Bir 
navli 
75% 
Ikki 
navli 
72-
78% 
Uch 
navli 
72-
78% 
Bir 
navli 
(kepakl
i) 96% 
Bir 
navli 
63% 
Ikki 
navli 
78-
85% 
Bir 
navli 
87% 
Bir navli 
(kepakli) 
95% 
bug’do
y-
javdar 
96% 
javdar-
bug’doy 
95% 
Asosiy mahsulot 
Umumiy 
un 
Shundan: 
72-75 72-78 72-78 
96 
63 
78-85 
87 
95 
96 
95 
Oliy nav 
72-75 25-65 25-65 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Birinchi 
nav 
- 
10-45 10-45 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Ikkinchi 
nav 
- 
- 
15% 
gacha 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Elangan 
un 
- 
- 
- 
- 
63 
10-30 
- 
- 
- 
- 
Obdir 
- 
- 
- 
- 
- 
48-75 
87 
- 
- 
- 
Кepakli 
- 
- 
- 
96 
- 
- 
- 
95 
96 
95 
Qo’shimcha mahsulot 
Ozuqaviy 
un 
3-6 
3-6 
0-6 
- 
3-8 
3-6 
2-3 
- 
- 
- 
Кepak 
19,3 
gacha 
19,3 
gacha 
19,3 
gacha 
1,0 
19-26 
18,1 
6-7 
2,0 
1,0 
2,0 
I, II 
kategoriya 
chiqindi 
2,0 
2,0 
2,0 
2,0 
2,0 
2,0 
2,0 
2,0 
2,0 
2,0 
III 
ktegoriya 
chiqindi 
0,74 
0,7 
0,7 
0,7 
0,7 
0,7 
0,7 
0,7 
0,7 
0,7 
Quritish 
0,3 
0,3 
0,3 
0,3 
0,3 
0,3 
0,3 
0,3 
0,3 
0,3 
Jami 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
1-vazifa
: 400 tonna bug’doy donini qayta ishlab ikki navli un olishda tayyor mahsulot va 
chiqindilar miqdorini hisoblang. 
Vazifa quyidagicha bajariladi: Toshpiriqni bajarishda yuqoridagi jadval ma’lumotlaridan 
foydalanib, proporsiya usulida echiladi.
1. Umumiy un chiqishi: 
400 t – 100% 
x – 78% 
312
%
100
78
400



х
t 

---

11 
2. Umumiy undan oliy nav: 
400 t – 100% 
x – 65% 
260
%
100
65
400



х
t 
3. Birinchi nav: 
400 t – 100% 
x – 13% 
52
%
100
13
400



х
t 
4. Qo’shimcha mahsulotlar, shundan ozuqaviy un: 
400 t – 100% 
x – 3% 
12
%
100
3
400



х
t 
5. Кepak: 
400 t – 100% 
x – 16% 
64
%
100
16
400



х
t 
6. I va II kategoriya chiqindilar: 
400 t – 100% 
x – 2% 
8
%
100
2
400



х
t 
7. III kategoriya chiqindilar: 
400 t – 100% 
x – 0,7% 
8
,
2
%
100
7
,
0
400



х
t 
8. Quritishda mahsulotning kamayishi: 
400 t – 100% 
x – 0,3% 
2
,
1
%
100
3
,
0
400



х
t 
Demak: 400 t bug’doy donidan ikki navli un olishda o’rtacha 260 t oliy navli, 52 t birinchi 
navli un olish mumkin. Bunda 86,8 t qo’shimcha mahsulotlar chiqadi. Quritishda umumiy 
vazndan 1,2 t kamayish kuzatiladi. 
2-vazifa:
600 t bug’doy donini qayta ishlab, uch navli un olishda tayyor mahsulot chiqishini 
hisoblang. 
3-vazifa:
350 t javdar donini qayta ishlab, ikki navli un olishda tayyor mahsulot chiqishini 
hisoblang. 
4-vazifa:
240 t bug’doy va 160 t javdar donini qayta ishlab bug’doy-javdar uni olishda 
tayyor mahsulot chiqishni hisoblang. 
O’zlashtirish uchun savollar: 
1.
Aralashgan, yirik tortilgan va elangan unlar qanday olinadi. 
2.
Donni navli va yirik tortish texnologiyasini qisqacha bayon eting. 
3.
Aralash unlar qanday ahamiyatga ega? 
4.
Un tortish texnologik tizimlarini ta’riflab bering. 
 
3- amaliy mashg’ulot: Mevalarni qand bilan konservalash 
Darsning maqsadi:
talabalarni shakarli meva konservalari tayyorlash texnologiyasi bilan 
tanishtirish. Ularga shakar qo’shib meva konservalari tayyorlashni o’rgatish. 
Meva-rezavorlarni qayta ishlashda ularga shakar qo’shib konservalash kam qo’llaniladi. 
Bunda shakar ta’sirida muhit osmotik bosimi yuqori bo’ladi, natijada mikroorganizmlar 
tarkibidagi suv so’rib olinadi. 
Ishlash tartibi: 
mevalarni shakar qo’shib konservalashda uning quvvati 65 foizdan kam 
bo’lmasligi talab qilinadi. Bunday konservalarning ta’mi shirin bo’ladi. Shu sababli ularni 

---

12 
konservalashda kam shakar qo’shib pasterizasiyalanadi. Bunda tayyor mahsulotning ta’mi 
shirinroq bo’lib, shakar tagiga cho’kib qolmaydi. 
Shakar qo’shib pasterizasiyalangan konservalarga murabbo, qiyom, jem, marmelad, shinni 
va boshqalar kiradi.
Povidlo
– bu meva-rezavor pyuresini shakarli siropda qaynatib olingan bir tekis 
konsistensiyaga ega mahsulot. Pyure – qirg’ich yoki elakdan yaxshilab o’tkazilib qaynatilgan 
meva-rezavor bo’tqasi. Povidlo olma, nok, olxo’ri, o’rik yoki ularning aralashmasidan 
pishiriladi. Pavidloga lat egan, uringan mayda mevalarni ham ishlatish mumkin. (18-rasm)
. 
Tayyorlash tartibi: 
Olma, nok, behi kabi mevalar po’sti archiladi, urug’ kamerasi olib 
tashlanadi va yirik bo’laklarga bo’linib qopqog’i berk sirli idishda oz miqdordagi suvda 10-20 
daqiqa qaynatib olinadi. So’ngra mevalar kartoshka ezg’ilagich vositasida yaxshilab ezilib, 
elakdan ishqalab o’tkaziladi.
Danakli mevalar danagidan ajratiladi, ular ham qopqog’i berk sirli idishda oz miqdordagi 
suvda 10-20 daqiqa qaynatib olinadi. So’ngra mevalar kartoshka ezg’ilagich vositasida yaxshilab 
ezilib, elakdan ishqalab o’tkaziladi.
Rezavor mevalar (qulupnay, xo’jag’at, qorag’at, krijovnik) qopqog’i berk sirli idishda oz 
miqdordagi suvda 10-20 daqiqa qaynatib olinadi, so’ngra elakdan ishqalab o’tkaziladi.
Shu usulda tayyorlab olingan bo’tqaning 125 qismiga 100 qism shakar qo’shiladi. Bo’tqa 
ochiq qozonda yoki sirlangan kostryulkada etarlicha quyuqlikka etgunga qadar 1-1,5 soat 
qaynatiladi. Povidlo pishguncha kovlab turiladi. Undagi quruq modda miqdori 68 foizgacha 
bo’lib, tayyor povidlo 50 
0
S gacha sovutiladi va bochkalarda yoki shisha idishlarda saqlanadi. 
Uni salqin va quruq joyda 8-9 oy saqlash mumkin. 
Jem
. Jem – bu shakarli qiyomda qaynatilgan meva-rezavor bo’tqasi. Uning povidlodan farqi 
– mevalar elakdan o’tkazilmaydi, shu bois tayyor mahsulot bir tekis konsistensiyaga ega 
bo’lmaydi.