‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi
Yüklə 3,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
unumli
mehnat jarayonida o‘quvchining texnik ijodkorligini tashkil etishda faoliyatni ijtimoiy buyurtmadan ijodkorlikka aylantirish kerak bo‘ladi. To‘garak faoliyati jarayonida o‘quvchilar o‘z kollejlari uchun o‘quv-ko‘rsatmali qurollar: jadvallar, rasmlar, diagrammalar, kol- Ieksiyalar, oddiy modellar, yuqori sinflarda - stendlar, harakatdagi modellami yaratish mumkin. Tabiatshunoslik, botanika, zoologiyadan amaliy mashg‘ulot- larda o‘quvchilar o‘quv-tajriba uchastkalarida ishlaydilar, jonli bur- chaklar tashkil etadilar, o‘quv maskanini ко ‘ kal amzor lashtiradilar. Mehnat tarbiyasi oilada tabaqalashtirilgan holda olib boriladi: bolalar o ‘z-o‘ziga xizmat qiladilar, uy hayvonlarini parvarish- laydilar, ro‘zg‘or texnikalarini ta’mirlash bilan shug‘ullanadilar. Oila budjeti va uni yuritish bilan bog‘liq topshiriqlami bajaradilar, Oilada bolalar va kattalar mehnatini hamkorlikda tashkil etishning imkoniyatlari cheksiz. So‘nggi yillarda o‘quvchilar mehnat tarbiyasiga jamoatchilik katta e’tibor bermoqda. Yirik fermer xo'jaliklari, qo‘shma korxonalarning jamoalari maktablarni otaliqqa olmoqda, ulaming moddiy bazasini yaratish, o‘quvchilaming bilim olishlari, ijtimoiy- foydali mehnatni tashkil etishda yordam bermoqdalar. 292 0 ‘quv melmati o‘quvchilaming ilmiy bilimlar hamda turli fanlar asoslarini o‘zlashtirishga yo‘naltirilgan faoliyati turidir. Ijtimoiy-foydali mehnat shaxsni har tomonlama kamol toptirish hamda uning muayyan ijtimoiy ehtiyojlarini qondirishga yo ‘ naltirilgan hamda ijtimoiy mehnat harakteridagi faoliyati turidir. Hozirgi davrda ta’lim muassasalarida o‘z-o‘ziga xizmat keng yo‘lga qo‘yilmoqda. 0 ‘z-o‘ziga xizmat o‘quvchilaming ijtimoiy va o‘quv ehtiyojlarini qondirish maqsadida ulaming o‘zlari tomonidan amalga oshiriluvchi mehnat faoliyati turidir. 0 ‘quvchilaming nav- batchiligi o‘z-o‘ziga xizmat qilishni tarkib toptirishning muhim shaklidir. Unumli mehnat turlari xilma-xildir. Masalan, o‘quvchilarning mehnat haftaligi, chorvaga yem-xashak tayyorlash va shirkat xo‘jaliklarida faoliyat yuritish va boshqalar. Unumli mehnat - o‘quvchilar mehnatining eng ommaviy shakli sanaladi. 0 ‘quvchilar hozirgi davrda ,,Kamolot“ yoshlar ijtimoiy harakati faoliyatida ishtirok etadilar, dorivor o'simliklar, urug‘iami yig‘ish, maktab binolarini ta’minlashda qatnashmoqdalar, fermer, shirkat va jamoa xo‘jaIiklarida ishlab chiqarishni tashkil etishda ishtirok etmoqdalar. Ayni vaqtda juda ko‘plab maktablarda yordamchi xo‘jalik mavjud. Korxona va xo'jaliklar ta’lim muassasasiga majmuaviy yondashuv asosida mehnat tarbiyasini tashkil etishga ko’mak- lashmoqdalar. 0 ‘quvchilar ishlab chiqarish subyektlarining iqtiso- diy rivojlanishi bilan tanishadilar, Bu jarayon ulami turli kasblami egallash shartlari va sharoitlari bilan tanishtirishga yordam beradi. Mehnat tarbiyasi o‘quvchiIarni mehnatga psixologik va amaliy jihatdan tayyorlashni nazarda tutadi. Zero, mavjud sharoitda ro‘y berayotgan ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar shaxs kamolotiga nisbatan juda katta talablarni qo‘ymoqda. Xususan, mehnatga muhim ijtimoiy burch sifatida cjarash, ma’lum faoliyatni bajarishda mas’uliyatni his etish, mehnatga va uning natijasi, shuningdek, mehnat jamoasiga hurmat, mehnat faoliyatini tashkil etishda tashabbuskorlik, faollik ko‘rsatish, o‘z aqliy va jismoniy qobiliyatini to'liq namoyon etishga bo‘lgan ichki ehtiyoj, mehnatni 293 ilmiy tashkil etish yo‘lida amaliy harakatni olib borish shular jumlasidandir. Mehnatga psixologik jihatdan tayyor bo‘lish esa tarbiyaviy ishlar tizimida amalga oshirilib, ulaming har biri quyidagi vazifalami hal etishga yordam beradi: - o‘quvchilar tomonidan mehnatning ijtimoiy ahamiyati, mehnatni tashkil etish hayotiy zaruriyat ekanhgining anglab yetilishiga erishish; - ularda mehnat faoliyatini amalga oshirishga nisbatan rag‘bat uyg‘otish; - o‘quvchilarda mehnat ko‘nikma va malakalarini shakl lantirish va hokazolar. Jamiyatda kechayotgan ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar, mulkka egalik, xususiy mulkni yaratish yo‘lida qonun doirasida olib borilayotgan amaliy faoliyatni qo‘llab-quwatlashga yo‘naltirilgan ijtimoiy harakatlar mehnat tarbiyasiga yangicha yondashuvni talab etmoqda. Melmat tarbiyasining yangi texnologiyalar asosida o‘quv dasturlari, ta’lim metodlarining variativligi tamoyili yotadi. Dasturlar kasb-hunar kollejlari ixtisoslashgan turli kasblar bo‘yicha yaratiladi. Ularda kasbiy ta’limni о‘zlashtirishga nisbatan qo‘yilgan davlat talablari o‘z ifodasini topadi. Ta’lim jarayonida egallangan bilim, ko‘nikma va malakalar mehnat tarbiyasida pedagogik faoliyatning yakuniy natijasi emas, balki inson qobiliyatining rivojlanishi, ya’ni, mehnatga bo‘lgan layoqatini rivojlantirishning samarali vositasidir. Bu esa mehnat tarbiyasida an’anaviy metodlami emas, balki bilim olishning faol metodlaridan foydalanib, o‘quvchilarda tadqiqotehilik hamda ixtirochilik malakalarini rivojlantirish metodlarini qoilashni nazarda tutadi. Bundan tashqari muammoli, izlanuvchan tadqiqot metodlari, konstruktorlash, loyihalash, texnik modellashtirish, mehnatni tashkil etish jarayonida uning eng yaxshi variantlarini izlab topish, ijodiy topshiriqlami to‘g‘ri tanlay olish, shuningdek, tanlovlar, yoshlaming ijodiy ko‘rgazmalami tashkil etish ham eng samarali metodlardan sanaladi. 294 Mehnat ta’limi va tarbiyasining tashkiliy-metodik shakllari o‘qituvchi tomonidan tanlanadi. Bu shunday shakl va metodlar bo‘lishi kerakki, u o‘quvchiga mehnati muvaffaqiyatidan quvonch baxsh etsin, o‘z mehnatidan o‘zi faxrlansin. Mehnat tarbiyasining texnologiyalari o‘quvchining nazariy bilimlarini amaliyotda qo'llash imkoniyatini yaratishi zarur. Bu esa, o‘z navbatida, mehnat ta’limi mazmunini ham takomillash- tiradi. U kompleks xarakter kasb etib, o‘quvchilarda o‘quv texnika va texnologiyalari haqida tasavvur hosil qilishi, amaliy masalalarni hal etish malakasini shakllantirishi, sifat natijalarini ta’minlashi lozim. Ayniqsa, o‘quv topshiriqlarini hal etishga ijodiy yondashish, ishlab chiqarishning texnik-iqtisodiy, ijtimoiy ko‘rsatkichlarini yuqoriga ko‘tarishga intilish hosil qilishi maqsadga muvofiqdir. Yüklə 3,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|