Azərbaycan türkləRİNİN
Yüklə 1,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
dəhşətli üzləri
uzun tuklə örtülmüşdür‖. Bu mə lu matda ―dəhşətli üzləri‖ ifadəsi monqoloid irqə mənsub fizionomiyaya aiddir. 3. Stefan Bizanslı adlı müəllif sarmatların Tamarak şəhəri haqqında mə lu mat verir. Bu toponim qədim türkcə ta m – ―qala d ivarı‖ və örək – ―qala‖ (160, I, 2, 1288) sözlərindən ibarətdir. 4. Antik müəllif Po mponi Mela yazır ki, sarmatlarda ―qadın lar müharibələrdə kişilərlə bərabər iştirak edirlər‖ (―Po mponiy Mela. Землеописание‖ III kitab, 4, 35). Başqa bir müəllif Nikolay Dəməşqli qeyd edir ki, savromatlarda ―qız bir düşmən ö ldürməmiş ərə verilmir‖ (ВДИ, 1947, 4, с. 235). Qoy tarixçilər bir fakt göstərsinlər ki, bu adət İran xalqlarında da vardı. Halbuki skiflərdə və saklarda, sonra hunlarda və oğuzlarda bu adət haqqında istənilən qədər tarixi 149 mə lu matla r vardır. 5. II əsrdə yaşamış antik müə llif Po liyen (Hərb i fəndlər, VIII; 56) ya zır ki, sarmatlarda bir çar Medosak adlanır. Bu ad qədim türkcə mat – ―mətin‖, ― möhkə m‖ və sak, çak – ―sayıq‖, ―huşyar‖, ―ayıq‖ sözlərindən ibarətdir və quruluşca saklarda Taksak adı ilə eynidir. 6. Sarmatlar çoxlu tayfalardan ibarət idilər (Pliniy, VI, 15). On ların içərisində türk, sirak, dandar, qarqar və b. da vardı. Göstərilən tayfaların ha mısı türkmənşəlid ir və qabaqkı əsərimizdə bu barədə ətraflı danışmışıq. 7. Herodot (IV, 117) yazır ki, savromatlar skif dilində danışırlar.Skiflərin türklər o lduğunu təsdiq edən faktları yu xarıda göstərmişik. Gətird iyimiz fa ktla r sarmatların türkdilli olduğunu deməyə əsas vermirmi? Qoy opponentlərimiz sarmatların İrandilli olduğunu göstərən bircə fakt gətirsin lər. Gətirə bilməzlər, çünki qatığa qara demək mü mkün deyildir. Skiflərin, sakların və sarmatların İrandilli sayılması nəticəsində türk xalqların ın, o sıradan Azərbaycan xalqın ın tarixində yaran mış dolaşıqlıq ları a radan qaldırmaq üçün g ələcək nəsillərə mənsub tədqiqatçılar ço x ə mə k sərf et mə li olacaq lar. Bioloq-antropoloq Rəbiyyə Qasımova ―İstiqlal‖ qəzetində (1993-cü il 5-13 mart) ―К этногенезу азербайджанцев (Бакы, 1991) kitabıma rəy ində mən im A zərbaycan ərazisində qədimdə türklərin yaşaması fikrimə qarşı ç ıxır. Ney ləsin, 50 ildən artıq guya etnogenezlə məşğul olduğunu yazan bu ―alimimiz‖in əslində isə bu möv zuda heç nəyi yoxdur. Sarmatla rla ə laqədar olaraq bir neçə söz A lan adlı qədim türk etnosu haqqında demək lazımd ır. Eran ın əvvəllərində nəhəng bir ərazidə - Ural-Vo lqa çayları arasında bir etnos Alan adı ilə mə lu mdur. Digər tərəfdən Şima li Qafqa zda yaşayan İrandilli osetinlərin özünüadlandırması allondur. Bu, alan ların həmin osetinlərin u lu əcdadları sayılması üçün bəs etmişdir! Osetinlərin mənşəyi, dili və tarixi ü zrə mütəxəssis, milliyətcə osetin V. İ. Abayev özü yazıb ki, osetinlərin şərqdən gəlmə olması haqqında fikirlər səhvdir. O, osetin dilində qədim yunan, latın, alman və s. xalq ların dillərinə aid sözlər aşkar etmişdir. Elə isə Ural və Vo lqa çayları arasında yaşayan alanlarda bu sözlər o la bilərd imi? Əslində A lan etnik adını daşıyanlar təmiz türklər id ilər. Alan etnonimindəki ―al‖ kö kü Alat (Ələt) və Alar türk tayfalarının ad larında da iştirak edir.A. Bakıxanov yazır ki, alanların adətləri hunların adətləri ilə eyni idi (67, 18). Prokopi (VI əsr) ad lı tarixç i ya zır ki, alanlar mənşəcə massagetlərdəndir (Прокопий Кесарийский. Ис тория войн. СПБ 1862). Təssüf ki, bu dolaşıq məsələni burada geniş təhlil etmək imkanımız yo xdur və sarmat-alan ların Sirak tayfası haqqında söhbətimizə keçirik. Sarmatların Sirak tayfası nə vaxtsa Cənubi Qafqa za gəlmiş, Ermənistanda və Albaniyada məskunlaşmışdır.Oxucuda sirakla rın türk olmasına şübhə yaranmaması üçün biz bəzi faktları gətirməyə məcburuq. Antik müəllif Tatsit (Annallar, XII, 15) şimalda ―Sirakların çarı Zorsin‖ ifadəsini işlədir.Müəllifin ―Zorsin‖ kimi yazd ığı ad latın dilində ―ç‖ səsinin |