Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev

 
Ikkinchi,
mas’uliyatlilik
,
ya’nituristga(ekskursantga) 
yordamberishistagivazaruriyservisnitaqdimetish. 
Agarturist(ekskursant) 
gidgabiroriltimosbilanmurojaatqilsa, 
uniqisqamuddatdahalqilibberish 
(imkonqadarbirovlargayuklamasdan) zarur. 

---

65 
Uchinchi
,
jonkuyarlik
,
ya’nig‘amxo‘rlikninamoyonetish, 
harbirturistga(ekskursantga) 
individualyondashish. 
Shundayholatlarbo‘lishimumkinki, 
birorsababgako‘raturist(ekskursant) 
xizmatlardansalbiytaassurotoladi. 
Giddarholunitushunishgaharakatqilib, 
vaziyatnio‘zgartirishbo‘yichachorako‘rishikerak.
To‘rtinchi
,
moddiylik
,
ya’nixizmatlarnitaklifetishjarayonidaqo‘llaniladiganasb
ob-uskuna, 
texnologiya, 
xodimlar, 
zaruriyvositalarnibilishi. 
Masalan, 
toqqachiqishdagidmaxsusasbob-uskunalardanfoydalanishniko‘rsataolishikerak.
Yuqoridata’kidlabo‘tilganidek, 
gidnafaqatguruhliyokiyakkaturistgahamrohlikqiluvchishaxs, 
balkimenejmentmasalalarinitalabqiluvchixizmatko‘rsatishstandartlarigaegabo‘lgany
axlittizimdir. 
Gidningasosiyvazifasishartnomavaekskursiyadasturidakiritilganxizmatlarnimijozlar
gataqdimetishbo‘lib, buyerdadastlabkitayyorgarlikishlarisizbo‘lmaydi. 
Gidfaoliyatidagitashkiliyishlarbirnechabosqichdaniborat. 
1.
 
Turistlaruchunturdasturinituzish. 
Odatdaturistikdasturniyaratishbilanturfirmaturoperatorlarishug‘ullanadi, 
lekinekskursiyaningo‘zigaxosjihatlari, 
vaqti, 
marshrutinianiqlashtirishgidningmas’uliyatidir. 
Hozirdaba’zituristikfirmalaryangiekskursiyamarshrutinituzishnigidlarningo‘zigatop
shiradi, 
firmaesaushbumarshrutlaruchunO‘zstandartva«O‘zbekturizm»MKdansertifikatolad
i. Ba’zidagidlaryakkatadbirkorsifatidaushbufaoliyatbilanshug‘ullanishuchunpatent, 
sertifikatgaegabo‘ladilarvaturistlarga(ekskursantlarga) hamrohlikqiladilar.
 
Turnikimshakllantirishidanqat’iynazar(firmayokigid), 
ungatalabmavjudbo‘lishi, 
sifatlibo‘lishi, 
standartlargajavobberishivaaniqiste’molchilarkategoriyasiga (kattayosh, yoshlar, 
sportchilar, 
oilalilarvash.k) 
yo‘naltirilganbo‘lishilozim. 
Shuninguchun, 
qulaydasturnituzishgidningbirinchivaasosiyvazifasidir. 

---

66 
Engavvalo, 
boshqao‘xshashmarshrutlardanfarqlashosonbo‘lishiuchunturkodlashtiriladi. 
Masalan, Ch T-1(Trekking #1 in Chimgan- buChimyondapiyodasayrdegani). 
Keyinturgajarangdor, 
qiziqarli, 
e’tibornijalbqiluvchiqisqanomberiladi(masalan, 
«Uyqudagimalikatomonyo‘l»). 
Dasturko‘rinishivaqaysitoifaturistlarga(ekskursantlarga) 
yo‘naltirilganligigahamaniqlikkiritishkerak. Turaralash, ya’nikombinatsiyalashgan 
(avtomobilda, 
piyoda, 
otda) 
yokimonoformatli 
(alpinizmyokirafting) 
bo‘lishiya’nituristlargatanlashimkoniyatimavjudbo‘lishikerak. 
Marshrutningmavsumiyligigahame’tiborqaratishlozim. 
Dasturningdavomiyligikun\tunashyokisoatlardako‘rsatiladi. 
Turgatashrifbuyurgankundantokiqaytgungaqadarizohberiladi. 
Joynitasvirlash, 
marshrutbo‘yichaharakatlanishsxemasi, 
cho‘qqilarbalandligi, 
harakatlanishdavomiyligi, to‘xtashjoylarikabima’lumotlarnikeltirishtavsiyaetiladi. 
Dasturgaqatnashishimkoniyatiqandaysharoitlardamumkinligito‘g‘risidaturist(
ekskursant) 
ma’lumotgaegabo‘lishikerak. 
Masalan, 
tabiiyiqlimiysharoitlar 
(qorko‘chishxavfi, selkelishxavfibo‘lgandasayohatniamalgaoshirishxavfli), siyosiy 
(tog‘lardaharbiyto‘qnashuvlar), texnik (aloqa, qutqaruvkomandasi, vertolyot, 
avtomashinaningmavjudligi), iqtisodiy (qulaynarxlar, yaxshiinfratuzilma) vash.k. 
Sayohatnitashkiletishdaturist(ekskursant) 
o‘zibilannimalarniolishimumkinyokimumkinmasliginitushuntirishkerak (masalan: 
primus, 
fonarvash.k. 
zaruriynarsalar). 
Ba’zidaturfirmalardazaruriyinventarlarsonikammiqdordabo‘lganda, 
turistlaro‘zibilanolibkelishiyokiijaragaolishimumkin. 
Dasturdamarshrutdagiturnarxigakiritilganyokialohidato‘lanadiganservisborasidaha
maxborotberiladi(ovqatlantirish, 
hojatxona, 
o‘ztilidatarjimon, 
rasmgatushirishvash.k). 
Agargidgatayyordasturberilsa, 
uushbudasturbilanpuxtatanishibchiqishi, 
ijobiyvasalbiytomonlarinianiqlashi, 
ba’zimasalalargaaniqliklarkiritishizarur. 

---

67 
Buko‘pginatushunmovchiliklarnioldiniolishimumkin(masalan: 
otlarma’lumbirhududgaborgandankeyinberilishi, 
cho‘milishyo‘ldauchraydigandaryolardaemas, ko‘ldarejalashtirilganligivash.k).