QAU
yoki
YOR
qurilmalari y o rd a m id a s h o x o b c h a l a r n i uzib-
ulash hamda
g e n e r a t e
rlarning q o ‘z g ‘a tis h n i a v t o m a t i k rostlash
(QAR) qurilmasi orqali k u chlanishni r o s t la s h d a p e r s o n a l tran-
sformatordagi kuchlanishni uzoq vaqt d a v o m i d a u n i n g nominal
qiymatiga nisbatan nom inal q u v v a td a n o s h m a g a n y u k la m a la r d a
5 % dan, nominal q u w a tn in g 0,25 q i s m i d a n k a t t a boMmagan
yuklamalarda esa 10 % dan katta b o ‘lishiga yoM q o 'y m a s lig i shart.
Rostlovchi shoxobchalarga ega b o M m agan t r a n s f o r m a t o r l a r va
neytralida shoxobchalar mavjud b o M m agan a v t o t r a n s f o r m a t o r
larda kuchlanish uzoq vaqt d av o m id a n o m i n a l q iy m a t i g a nisbatan
10 % gacha ortiqcha boMishiga ruxsat etiladi.
Kuchlanishning belgilangan q iy m a td a n o r t i q c h a boMishi mag
nit o'tkazgichning o ‘ta to ‘yinishi, t o k n in g va o ‘z a k d a g i isrofning
keskin ortib ketishiga olib keladi.
7.7. T ransform atorlarning p a ra lle l is h la s h i
Transformatorlarning u m u m iy y u k la m a n o m i n a l quvvatlariga
proporsional ravishda ta q sim lan g a n i h o l d a p a r a l l e l ishlashiga
ularning birlamchi va ikkilam chi k u c h l a n i s h l a r i h a m d a qisqa
tutashuv kuchlanishlari teng, c h u lg ‘a m l a r i n i n g tu t a s h u v guruhlari
bir xil boMgan hollardagina ruxsat etiladi.
Chulg‘amlarining kuchlanishlari h a r xil, y a ’ni t r a n s f o r m a -
tsiyalash koeffitsiyentlari tu rlich a boMgan t r a n s f o r m a t o r l a r p a
rallel ishga tushirilganda ikkilam chi c h u l g ‘a m l a r n i n g q isq ic h la-
rida kuchlanishlar turlicha boMib q o la d i . I k k i l a m c h i k u c h la -
nishlarning farqi tenglashtiruvchi to k la r o q is h in i k e ltirib chiqa-
radi. Tenglashtiruvchi tokning q iym ati q u y id a g i f o r m u l a b o ‘yicha
hisoblanishi mumkin:
,
_
A
U
^ zkI+zk2
Bu yerda,
A U -U —U
2
—
t r a n s f o r m a t o r n i n g i k k i l a m c h i k u c h
lanishlari ayirmasi;
Zk]
va
Z
k2
— b i r i n c h i v a i k k i n c h i t r a n s f o r
matorning quyidagi formula b o ‘y ic h a a n i q l a n u v c h i q is q a t u t a
shuv toMa qarshiligi:
Bu yerda,
u f —
qisqa tutashuv kuchlanishi.
Transform atsiyalash koeffitsiyentlari turlicha b o ‘lgan transfor-
inatorlar parallel ishlatilganda ikkilamchi kuchlanishi katta b o ‘l-
gan tran sfo rm ato r katta yuklam ani qabul qiladi.
T englashtiruvchi to k lar transform atorlarning chulg'amlarini
qo‘shim cha yuklab, energiya isrofini k o ‘paytiradi va podstansiya
ning u m u m iy quvvatini kamaytiradi. Shu sababli standartlarga
miivofiq holda parallel ishlatiluvchi transformatorlar transforma
tsiyalash koeffitsiyentlarining farqi ±0,5 % dan oshmasligi zarur.
T ran sfo rm ato rlarn in g qisqa tutashuv kuchlanishlaridagi farq
ular orasida u m u m iy yuklamani ularning nominal quvvatlariga
to ‘g ‘ri p ro p o rsio n a l va qisqa tutashuv kuchlanishlariga teskari
proporsional holda taqsimlanishini belgilaydi:
Bu yerda,
S —
u m u m iy yuklama;
S,
va .S’, — birinchi va ikkinchi
tra n sfo rm a to rn in g n o m in a l quvvatlari;
ukl
va
u
k7
— transform a
torlarning qisqa tu ta s h u v kuchlanishlari;
uk
— parallel ishlovchi
transform atorlarning ekvivalent qisqa tutashuv kuchlanishi.
Yuqoridagi form u lad an k o ‘rinadiki, yuklamaning katta qismini
qisqa tutash u v kuchlanishi kichik b o ‘lgan transform ator qabul
qiladi. Bunday hollarda kam yuklangan transformatorning tran
sformatsiyalash koeffitsiyentini o ‘zgartirish hisobiga uning ikki
lamchi to m o n id a kuchlanishni oshirish orqali yuklamaning m a ’lum
darajada qayta taqsimlanishiga erishish mumkin.
T ra n s fo rm a to rla rn in g o ‘rnatilgan quvvatlarini eng samarali
foydalanishga faqat qisqa tutashuv kuchlanishlari teng boMgan
holatdagina erishish m um kin. Biroq ishlatish jarayonida qisqa
tutashuv kuchlanishlari ± 10% gacha farq qilgan transformator-
larni parallel ishlatishga ruxsat etiladi. Bunday ruxsat etish tran-
sformatorlarni qurish paytida qisqa tutashuv kuchlanishiga ta ’sir
etuvchi ishlab chiqarishdagi ruxsat etishlar bilan bog‘liqdir.
C hulg‘am larining tutashuv guruhlari turlicha boMgan transfor
matorlarning parallel ishlatishga ruxsat etilmaydi. Chunki, ularning
ikkilamchi c h u lg ‘amlari orasida ulardagi kuchlanish vektorlarining
fazalari farqi
hisobiga kuchlanish hosil b o ‘ladi. Bunday holatda
tenglashtiruvchi tok quyidagi formula b o ‘yicha aniqlanadi:
113
|