Ekolojik turiZMİn süRDÜRÜlebiLİRLİĞİ

uymaları gereken ilkeler: ekoturizm politikaları geliştirmek ve planlama 
yapmak; ekoturizm için kurallar ve ürün geliştirmek; pazarlama ve tanıtım 
yapmak; ekoturizmin maddi ve manevi getiri ve götürülerini izleyip 
saptamaktır (www.ekoturizmdernegi.org, 2009). Yine Dünya Turizm 
Örgütüne göre ekoturizmin amacı; turizmin doğal ve geleneksel çevreye 
verdiği tahribatın en alt düzeye indirilmesi, turistlere ve yerel halka doğanın 
ve geleneksel sosyo-kültürel çevrenin korunmasına yönelik eğitim verilmesi, 
turizmin yerel halkın ihtiyaçlarını karşılayan, yerel yönetim ve halkla işbirliği 
içinde gelişen sorumlu bir ticaret olarak özendirilmesinin sağlanmasıdır. Bu 
doğrultuda, doğal ve sosyo-kültürel koruma alanlarının yönetimi için kaynak 
ayrılması, turizmin olumsuz etkisinin en aza indirilebilmesi için doğal ve 
sosyo-kültürel çevreye yönelik uzun vadeli takip - değerlendirme 
programlarının desteklenmesi, çevreyle uyumlu, doğal ve geleneksel sosyo-
kültürel yaşamla iç içe geçen, yöresel bitki örtüsünü ve yaban hayatını 
koruyan turizm altyapı yatırımlarının gerçekleştirilmesi gerekir. Ekoturizm, 
kitle turizminin aksine, turizmi yıl içine yayarak, doğal çevreye yapılan baskıyı 
azaltmaya ve tahribatı düzeltmeye değil, önlemeye yönelik planlama yaparak 
uzun vadeli ekonomik çıkarı gözetmeye çalışır (Öztunalı-Kayır, 1998: 304).
Ekoturizm kavramıyla birlikte yeşil turizm, alternatif turizm, doğa turizmi, 
yabanıl turizm, macera turizmi, kültürel turizm gibi terimler de 
kullanılmaktadır. Buna göre, henüz insan faaliyetleri ile fazla bozulmamış 
96

---

Alanya İşletme Fakültesi Dergisi 2/2 (2010)93-114 
doğal yaşam alanlarına yönelik yapılan tüm turizm çeşitleri, ekoturizmin 
kapsamına girmektedir. Ekoturizm genellikle küçük gruplar halinde yapılır. 
Konaklama ve yeme içme türü hizmetler çoğunlukla yerel düzeydeki küçük ve 
orta ölçekli firmalar tarafından verilir (www.ekoturizmdernegi.org, 2009) 
Ailelerin işlettiği küçük tesislerde, geleneksel mimarinin ve yerel kaynakların 
kullanımını hedef alır. Ekoturizm amacına uygun gerçekleştirildiği takdirde, 
hassas ekosistemlerin korunmasını sağlayan; bu yerlerin içinde ve çevresinde 
yaşayan nüfusun sosyo-ekonomik gelişmesi için kaynak yaratabilen bir 
araçtır. Ekoturizm potansiyeli olan dağlık ve ormanlık bölgelerdeki köylerde 
yaşayan halkın yoksulluğu da göz önüne alındığında, ekoturizmin aslında 
sosyal sınıflar arasındaki dengesizliği azaltabilecek bir etken olduğu 
anlaşılabilir (Altıparmak, 2002: 276). 
Ekoturizm, ekoturist olarak kavramlaştırılan kendine özgü bir turist biçimini 
ortaya çıkarmaktadır. Ekoturist; değerbilirlik, katılımcılık ve duyarlılık ruhu 
içinde, nispeten doğal özelliklerini koruyan alanları ziyaret eden kişi olarak 
tanımlanmaktadır. Ekoturist, yaban hayatını ve doğal kaynakları kullanırken 
tüketici bir anlayışla yaklaşmaz. Ayrıca, ekoturist yöre insanlarının ekonomik 
refahına ve ziyaret edilen alanın korunmasına, doğrudan yararlanmaya 
yönelik istihdam ve finans araçları yaratmasıyla da katkıda bulunur. Doğayı 
ziyaret eden herkesin ekoturist ve onlar tarafından gerçekleştirilen her türlü 
faaliyetin de ekoturizm etkinliği olduğu şeklinde yanlış bir kanı 
bulunmaktadır. Ne var ki, doğada gerçekleştirilen her faaliyet bir ekoturizm 
etkinliği olmadığından, ekoturizmin tanımı konusundaki tartışmalar 
ekoturistler için de söz konusu olmaktadır (Western, 1993:8). Eko turizm, 
doğaseverler ve çevre duyarlılığı olan turistlerin hareketlerinden daha geniş 
kapsamlı bir konudur. Gerçekte bu olgu, çevresel, ekonomik ve sosyal ilişkiler 
bütünüdür (turcev.org/mavi bayrak/ekoturizm). Üst gelir grupları ve çok 
geniş bir kitle olarak orta sınıf tüketicilerin talep ettiği ekoturizm; bir yeri 
ziyaret eden turistlere, ilk deneyim yolu ile o yeri tanıma olanağı sağlayan; 
turistin anlayışını ve beğenisini geliştiren; uygun davranışlarını, koruma 
etiğini zenginleştiren; bir eğitim deneyimi içeren, çevreye karşı sorumlu, 
olumsuz etkileri azaltıcı çalışmalar ortaya koyan, yerel ekonominin girdilerini 
en fazla ortaya çıkaran bir turizm çeşididir (Kahraman, Türkay, 2004:33). 
Ekonomik gelişme ile koruma amaçlarının birleştirilmesine dayanır. Toplum ve 
çevre üzerinde en az seviyede olumsuz etki oluşturmalı ve yerel halkı aktif 
olarak kapsamalı; yerel topluluğa ekonomik faydalar sağlamalıdır. 
Ekoturistler, klasik turistten ve hafta sonları pikniğe veya doğada yürüyüşe 
çıkanlardan farklı bir nitelik taşımaktadırlar. Deneyimleri konusunda farklı 
algılamalara ve inançlara sahiptirler. Doğayı anlama ve hoşlanmanın yanında, 
çevre dostu teknolojileri ve yerel kaynakları kullanarak doğayı koruyacak 
eylemlerde bulundukları görülmektedir (Burton, 1998:756; Pratiwi, 2000:10).
Diğer turizm çeşitlerinde olduğu gibi ekoturizm faaliyetlerinin de olumlu ve 
olumsuz yönleri bulunmaktadır. Ekoturizmin; görülecek doğası olan yerlerde 
ekonomik katkılarının yanında, doğanın korunmasına yönelik bilinçlenmenin 
oluşmasında da katkıları olmaktadır. Turizm pazarında, doğaya dayalı turizm 
olarak tarif edilen ekoturizm, sürdürülebilir kalkınma aracı olarak 
görülmektedir. Ekoturizm hareketinin olumlu sosyal ve çevresel etkisi olsa da, 
97

---

Ş.KAYPAK/Ekolojik Turizmin Sürdürülebilirliği…. 
zamanla kitle turizmine yönelme durumunda olduğu gibi, bölgelerin taşıma 
kapasitesinin aşılması durumu da söz konusu olabilmektedir. Ekoturizm 
faaliyetleri iyi planlanmadığı durumlarda, kitle turizmi kadar çevresel 
tahribata sebebiyet verebilmektedir. Bunun nedeni, ekoturizm hedeflerinin 
hassas ekosistemler olması ve bu bölgelerde yapılacak herhangi bir turizm 
hareketinin doğal kaynakların yok edilmesini beraberinde getirebileceğidir. 
Hatta bu durum çevre kirliliğinden, gürültü kirliliğine, trafik sıkışıklığından, 
fiyatların artmasına ve güvenlik sorunlarına kadar turizmin bildik 
olumsuzluklarının ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Bu olumsuzlukları 
ortadan kaldırmak amacı ile yılda sınırlı sayıda ziyaretçi kabul edilmesi gibi 
politikalara yönelinebilir (Öztürk, Yazıcıoğlu, 2002: 190). Turizmin doğal 
çevre üzerine çeşitli etkilerinin olduğu bilinen bir gerçektir. Doğal güzellikler, 
plansız yapılaşmalar ve nüfus nedeniyle yok olabilmektedir. Turizm ekolojik 
çevre üzerinde bitki ve canlıların yaşamını tehdit edebilmektedir. Planlı ve 
bilinçli yapılan ekoturizm faaliyetleri ile bu olumsuz etkiler ortadan 
kaldırılabilmekte veya en aza indirgenebilmektedir (Arslan, 2005). Bunun için 
de, sürdürülebilir büyüme ve turizm bağlantısının kurulması gerekmektedir.