O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Bolaning maktabga tayyorgarligini aniqlash. 
Har qanday pedagog hech qanday 
vositalardan foydalanmay, bolani maktabga tayyorgarligini aniqlay oladi. Ba’zi ota-onalar 
ham bola qanchalik sog‘lom, chaqqon, mustaqil, aqlli, o‘qishga tayyor ekanligini taxminan 
bilishadi. Bog‘cha tarbiyachilari har bir bolaning maktabga tayyorgarligini to‘g‘ri aniqlashda 
yetarli pedagogik, texnologik bilim va tajribalarga ega bo‘lishlari kerak, bunda ular MTTda
ta’lim va tarbiya dasturi talablariga tayanishlari kerak. Agar maktabgacha davrda bola normal
rivojlangan bo‘lsa, uning jismoniy va aqliy rivojlanishiga hech qanday kuchli ta’sirlar bo‘lmagan 
bo‘lsa, unda bola yetti yoshda ta’lim olish darajasiga yetadi. Ammo, ba’zi oilalar va bog‘chada 
maktabga tayyor bo‘lmagan bolalar ham uchraydi. Bunday bolalar mutaxassis nazoratida 
maxsus tekshiruvdan o‘tishadi va o‘qishga tayyorgarligi darajasi haqida mutaxassis xulosa
chiqaradi. Bolaning o‘yinqaroqligi, mustaqil bola olmasligi, his-tuyg‘u va ijtimoiy 
rivojlanishining juda past darajaliligi uning maktabga tayyor bo‘lishiga to‘siq bo‘ladi. Bunday 
bolalar o‘rtoqlari va tengdoshlari orasida o‘z o‘nini topa olmaydilar. Ular kundalik faoliyatlarida
yordamga muhtoj berilgan vazifalarni tushuna olmaydilar va mustaqil bajara olmaydilar, 
qo‘llarining mayda harakatlari yaxshi rivojlanmagan. Lug‘at boyligi o‘z fikrlarini ifodalashi
chegaralangan, xotirasi sust, umumlashtirishni bajara olmaydi va hokazo. Bularga nafaqat
bolaning yomon ijtimoiy ahvoli sabab bo‘ladi, balki nasliy omillar, jiddiy va murakkab
kasalliklari, yangi tug‘ma jarohatlari, nevrozlar keltirib chiqaradigan sharoitlar ham sabab 
bo‘ladi. Maktabga tayyor bo‘lmagan bolaning qabul qilishi bola shaxsining rviojlanishiga har 
tomonlama yomon ta’sir etadi. O‘qishdagi o‘zlashtira olmasliklar bolada o‘qishga nisbatan salbiy 

---

84 
munosabat tug‘diradi. Uning jismoniy va ruhiy sog‘ligi ham xavf ostida. Ularda nevroz belgilari
paydo bo‘lishi mumkin: uyquning buzilishi, siydik ushlay olmaslik, bosh og‘riqlari va 
boshqalar. Tarbiyasida ham qiyinchiliklar paydo bo‘la boshlaydi, bola qanday bo‘lmasin o‘ziga 
diqqat-e’tiborni qaratmoqchi bo‘ladi, yomon harakatlar qila boshlaydi. Agar bolaning tayyor 
emasligini vaqtida aniqlansa, bunday hollarning oldini olish mumkin bo‘ladi. 
Bolaning maktabga tayyorligini turli sohadagi mutaxassisla aniqlay oladilar. Bolalar 
shifokori bolani tekshirib, somatik rivojlanishini aniqlaydi, agar ma’lum bir jismoniy, ruhiy 
kamchilik bo‘lsa, uni ruhiy-pedagogik tekshiruvga yuboradi. Ma’lum bir nuqsonlarga ega 
bo‘lgan bolalar maxsus maktabga yuboriladi.