Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа`lim vаzirligi

Rasm 1. - Innovatsion faoliyat sxemasi
7
  
7
Сантойлайнен Т.,Боулайнен Е. Управление по резултатам.М.: Прогресс. 2004 г. 123 стр. 
Yangiliklar
 
b
ozori
 
INNOVATSION 
INFRATUZILMA
 
S
of
 
raqobat
 
bozori
 
Kapital
 
bozori
 
(
innvest
i
tsiya
)
 

---

9 
Innovatsiya zamirida keng qamrovda oqilona yangiliklardan foydalanish 
tushuniladi (xoh u yangi texnologiyalar ko’rinishida bo’lsin, xoh xizmat yoki 
mahsulot ko’rinishida, xoh tashkiliy-texnik va ijtimoyi-iqtisodiy yechimlarni 
o’zida qamrab olgan moliyaviy, tijoriy, ma’muriy xarakterdagi omil ko’rinishida 
bo’lsin). G’oyalarni vujudga kelish, ularni shakillanish va amaliyotda tadbiq 
etilishigacha bo’lgan davrini innovatsiyaning hayoti sikl deb atash mumkin. 
Innovatsiyaning hayotiy siklini innovatsion jarayonlar tashkil etadi. “Innovatsiya” 
va “innovatsion jarayon” atamalari bir biriga juda yaqin lekin bir xil tushunchalar 
emas. Innovatsion jarayon deganda yangiliklarni shakllantirish, o’zlashtirish va 
targ’ib etishni tushunish mumkin. Innovatsiya tashkilotchilari (novatorlar) 
asoslangan kriteriyalarga binoan ish yuritadilarki, ijobiy natijalar sifatida iqtisodiy 
samaradorlik yaqqol namoyon bo’ladi.Ularning strategiyasi, asosan sof raqobat 
muhitida aniq bir jabhada yangilik yaratgan holda raqobatchilardan o’tib ketishga 
qaratilgan. Ilmiy-texnik ishlab chiqilmalar va yangiliklar, ilmiy ishlab chiqarish 
siklning oraliq natijasi ko’rinishida namoyon bo’ladi va amaliy qabul qilish 
mobaynida so’nggi natija sifatida ilmiy-texnik innovatsiyani o’zida akslantiradi. 
Ilmiy-texnik ishlab chiqilmalar va kashfiyotlar, amaliyotda qo’llanishi nazarda 
tutilagan ilmlarga ilova bo’lib xizmat qiladi, ilmiy-texnik innovatsiya esa (ITI) bu 
ite’molchilarning aniq bir talabini qondirish uchun ishlab chiqarish jarayoniga 
kiritilgan yangi g’oya-bilimlarga, kashfiyotlarga moddiy tus berishdir.
Ummuman olganda inovatsiyalar quydagicha tasniflanadi:
Innovatsiyalar texnologik parametrlarga bog’liq holda:
- mahsulotli innovatsiyalarga (ya’ni bu inovatsiyalar, yangi xom ashyolarni, 
yangi yarim tayyor mahsulotlarni va printsipial jihatdan yangi mahsulotlarni qabul 
qilishni o’zida mujassamlashtiradi),
- jarayonli innovatsiyalarga (ya’ni bu tur innovatsiyaning mohiyati shuki, u 
ishlab chiqarish jarayoniga yangi usullarni va texnologiyalarni tadbiq etishni 
nazarda tutadi.O’z o’rnida jarayonli innovatsiya tashkilotning yangi tashkiliy 
strukturasini tashkil etishga bevosita ishtirok etishi mumkin) bo’linadi; - 
yangiliklarning turi buyicha innovatsiyalar:
- jahon yangiliklarga (ya’ni jahonda mavjud tarmoqlarda sodir
bo’layotgan yangiliklar),
- mamalakat yangiliklari (ya’ni mamlakat tassarufidagi tarmoqlarda yuz 
berayotgan o’zgarishlar va yangiliklar);
- tizimda joylashuv o’rniga ko’ra (tashkilotlarda, firmalarda).

---

10 
Tashkilotlarga kirishdagi innovatsiyalar, ya’ni bunda xom – ashyolarga, 
materiallarga, 
ma’lumotlar va mashina uskunalarga bo’lgan tanlovda 
o’zgarishlarni tushunish mumkin. Tashkilotlardan chiqishdagi innovatsiyalar, 
ya’ni bunda to’lov berilgan buyumlar, xizmatlar, texnologiyalar va hokazolar 
tushuniladi. Tashkilotning tizimli strukturasidagi innovatsiyalar, ya’ni boshqaruv, 
ishlab chiqarish va texnologik strukturadagi innovatsiyalar.
O’zgarishlar qay darajada ekanligiga ko’ra innovatsiyalarni quydagilarga 
bo’lish mumkin: radikal, modifikatsion (xususuiy), yaxshilanib boruvchi 
innovatsiyalar. Tashkilotlarning faoliyat chegarasini hisobga olgan holda 
innovatsiyalarnig tasniflanishi: texnologik, ishlab chiqarish, iqtisodiy, savdo 
innovatsiyasi, ijtimoiy, boshqaruv sohasidagi innovatsiyalar. Ana shunday bir-biri 
bilan uzviy bog’langan chora tadbirlar ayni vaqtda jahon moliyaviy inqirozidan 
imkon qadar tez chiqish va uning oqibatlarini yengillashtirishga, iqtisodiyotni 
modernizatsiyalash modelining samarali amalga oshirilishiga zamin yaratadi.