O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Toshkent arxitektura-qurilish instituti

H
2
CO
3
←H
+
+HCO
3
- 
HCO
3
←H
+
+ CO
3
2- 
H
2
CO
3
←H
+
+HCO
3
-
+2H
+
+ CO
3
2- 
Aralashmada vodorod ionlari (H
+
)ning ko`payishi reaktsiyaning muvozanatini 
buzadi, shuningdek .
HC
3
-
→H
2
CO
3
,CO
3
2-
→HCO
3
+
Vodorod ionlarining kamayishi 
aksincha karbonat angidritni hosil qiladi 
HCO
va 
CO
3
2-
Aralashmadagi turli pH 
asosiy shakli turlicha bo`lishi harakterlidir: pH>8, 4 bo`lganda suvda karbonat 
angidrit H
2
CO
3
bo`lmaydi, pH<6, 5 bo`lganda H
2
CO
3
asosiy shakl, pH<4 da 

3
HCO
yo`q bo`ladi, pH>6, 5 da 

3
HCO
- asosiy shakl, pH>11 da - 
2
3

CO
asosiy shakl.
Aralashmada barqaror holat 

3
HCO
bo`lishi uchun unda ma`lum miqdorda CO
2
bo`lishi kerak. H
+
, CO
23-
va 

3
HCO
muvozanatga kelgan suv karbonat plenkani 
еritmaydi, ya`ni, sement toshiga nisbatan agressiv еmas. CO
2
muvozanatdagi 

---

50 
holatidan oshganda karbonat plenkani еritadigan sharoit yaraladi, ya`ni suv 
betondagi sement toshiga nisbatan agressiv xususiyatga еga bo`ladi.
Aralashmada reaktsiyaga kirishmaydigan ionlarning bo`lishi (Cl
-
, Na
+
va h. k. 
) aralashmaning ion kuchini oshirib yuboradi, reaktsiyani tezlashtiradi va ko`p 
miqdordagi CaHSO
3
ni еritadi. Agar betonga turg`un yoki sekin oqadigan suv 
ta`sir qilsa betonning yuzasida karbonat muvozanat hosil bo`ladi, ya`ni emirilish 
sekinlashadi. Suv tez oqqanda reaktsiyaning sekinlashishi ta`sirga uchrovchi 
yuzaning kamayganligi sababli yuz beradi, aralashmada OH
-
ionlar kamayishi 
CaHSO
3
ni CaCO
3
ga aylantirib cho`kma holatiga keltiradi. Sement toshida OH
-
kontsentratsiyasi qancha yuqori bo`lsa agressiv suvning yuza qismida tez 
almashinishi uni shunchalik tez emiradi.
Bundan xulosa qilish mumkinki, oldiniga portlandtsement va putstsolan 
portlandtsementidagi sement toshining buzilish tezligi bir xil bo`ladi, so`ngra 
putstsolan sementli sement toshida uning borishi kamayadi. Nimagaki suyuq 
fazada uning tarkibidagi gidroksil ionlar (OH
-
) ancha kam bo`ladi. Shu sababli gil 
tuproq sementli beton II tur korroziyaga chidamliroq bo`ladi. Bunda beton va 
korroziya mahsulining zichligi ayniqsa ahamiyatli bo`ladi.
Karbonat angidritli korroziya sharoitida bo`ladigan korroziya jarayoniga 
xulosa yasab aytib o`tish kerakki, agressiv H
2
CO
3
qancha ko`p bo`lsa 
aralashmaning kislotalik xususiyatlari ortib korroziya tezlashadi.
Betonga noorganik kislotalarning ta`siri ham II tur korroziyaga sabab bo`ladi va 
beton sement toshini to`la emirib I tur korroziyaga o`tishi mumkin.
Ca (OH)
2
+2HCl (H
2
SO
4
, 2HNO
3
 va boshqalar) 

 
 
