O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sh. Dj. Ergashxodjaeva strategik marketing toshkent – 2019

2.1-jadval 
Qaror qabul qilish bosqichlari va xarid markazining roli

Xarid
jarayonining

bosqichlari
Xarid markazining tarkibi
Foydalanuvchi Nufuzli shaxs
Xaridor
Hal qiluvchi
shaxs
«Darvoza-
bon»
Ehtiyojlarni
aniqlash
+

+
Talablarni

shakllantirish
+
+

+
Etkazib

beruvchilarni
qidirish

+

+

Takliflarni baholash
+
+
+
+
+
Etkazib
beruvchilarni
tanlash

+
+

+
Ish ko‘rsatkich-
larini baholash
+

Sanoat xaridorining umumiy ehtiyoji beshta ahamiyatli omillar asosida

ifodalanishi mumkin:
-

Texnika. Tovarni o‘z funksiyasiga mos kelishi: tovar sifati va ushbu sifatning

barqorligi.
-

Moliya. Narx bo‘yicha raqobatbardoshlik, transport xarajatlari, o‘rnatish va

xizmat ko‘rsatish xarajatlari, to‘lov shartlari, etkazib berishni ishonchliligi va h. k.
-

Ko‘maklashish. Sotuvdan keyingi xizmat, o‘rnatish va ishlatishga yordam

ko‘rsatish, texnik yordam ko‘rsatish, xizmat qilish va h. k.
-

Axborot. Kommunikatsiya, malakali savdo xodimi, yangi tovarlarga kirish

ustuvorligi, o‘rnatish, biznes-razvedka va h. k.
-

Ijtimoiy psixologiya. YAqin insoniy o‘zaro munosabatlar, tashkiliy shaklning

mos kelishi, savdo markasining yoki kompaniyaning obro‘-e’tibori va h. k.

---

---

54

Yuqorida ko‘rsatilgan omillar xarid markazining ehtiyojini aniqlashda muhim
ahamiyatga egadir.

Nazorat va muhokama uchun savollar 
1.

Ehtiyoj, xohish, talab o‘rtasidagi farqlarni tushuntirib bering.

2.

Ehtiyojning qanday turlarini bilasiz?

3.

A. Maslou bo‘yicha ehtiyojlar tipologiyasining mazmuni nimadan iborat?

4.

Yakka va sanoat xaridorlarning ehtiyojlar tarkibini taqqoslab, ular

o‘rtasidagi o‘xshash va farqli tomonlarni aniqlashga harakat qilib ko‘ring.
5.

Yuksak texnologiyali tovarlar ishlab chiqaruvchi firmaning xarid

markazidagi har bir a’zoning ehtiyojlar tarkibini tavsiflab bering.
6.

Xarid markazining roli va o‘rni nimadan iborat?

7.

Sanoat tovarlari bo‘yicha xaridorlar motivatsiyasida nimalar e’tiborga

olinadi?
8.

Sanoat marketingining o‘ziga xos xususiyati nimadan iborat?

9.

Tovarni xarid qilish va undan keyingi xaridorlik holatlari bosqichlari

nimalardan iborat?
10.

Z. Freydning motivasion nazariyasi mazmunini aytib bering.

---

---

55