O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta`lim vazirligi farg‟ona davlatuniversiteti fizika-matematika fakulteti
-§. Elektron ma’lumotnomani yaratishda qo’llanilgan dasturiy
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.4-§. Elektron ma’lumotnomani yaratishda qo’llanilgan dasturiy
vositalar. HTML TILI. HTML (Hyper Text Marko‟p Language) – belgili til bo‟lib, ya'ni bu tilda yozilgan kod o‟z ichiga mahsus ramzlarni mujassamlashtiradi.Bunday ramzlar hujjat ko‟rinishini faqatgina boshqarib, o‟zi esa ko‟rinmaydi. HTMLda bu ramzlarni teg (teg – yorliq, belgi) deb ataladi. HTMLda hamma teglar ramz-chegaralovchilar (< ,>) bilan belgilanadi. Ular orasiga teg identifikatori (nomi, masalan B) yoki uning atributlari yoziladi. Yagona istisno bu murakkab chegaralovchilar () yordamida belgilanuvchi sharxlovchi teglardir. Aksariyat teglar jufti bilan ishlatiladi.Ochuvchi tegning jufti yopuvchi teg. Ikkala juft teg faqatgina yopuvchi teg oldidan «slesh» (“/”) belgisi qo‟yilishini hisobga olmaganda, deyarli bir xil yoziladi. Juft teglarning asosiy farqi shundaki, yopuvchi teg parametrlardan foydalanmaydi. Juft teg yana konteyner deb ham ataladi. Juft teglar orasiga kiruvchi barcha elementlar teg konteyneri tarkibi deyiladi. Yopuvchi tegda zarur bo‟lmagan bir qator teglar mavjud. Ba'zida yopuvchi teglar tushirib qoldirilsa ham zamonaviy brauzerlar aksariyat hollarda hujjatni to‟g‟ri formatlaydi, biroq buni amalda qo‟llash tavsiya etilmaydi. Masalan, rasm qo‟yish tegi keyingi qatorga o‟tish , baza shriftini ko‟rsatish o‟zining , va hokazo yopuvchi juftlarisiz yozilishi mumkin. Noto‟g‟ri yozilgan tegni yoki uning parametri brauzer tomonidan rad kilinadi. (bu brauzer tanimaydigan teglarga ham taalluqli). Masalan, konteyneri faqatgina freymlarni taniydigan brauzer tomonidan hisobga olinadi.Uni tanimaydigan brauzer tegini tushunmaydi. Teglar parametr va atributlarga (inglizcha. attribute) ega bo‟lishi mumkin. Ruxsat etilgan parametrlar yig‟indisi har-bir teg uchun individualdir. Parametrlar quyidagi qoida asosida yoziladi: Teg nomidan so‟ng probellar bilan ajratilgan parametrlar kelishi mumkin; Parametrlar ixtiyoriy tartibda keladi; 53 Parametrlar o‟zining nomidan keyin keluvchi «=» belgisi orqali beriluvchi qiymatlarga ega bo‟lishi mumkin. Odatda parametrlar qiymati « » - «qo‟shtirnoq» ichida beriladi. Parametr qiymatida ba'zan yozuv registri muhim. HTML 4.0 spetsifikatsiyasida monitor ekranida taqdim etilgan ta'rifdan hujjat strukturasi ta'rifini ajratish asosiy(ключeвой) g‟oyaga aylandi. Tajriba ko‟rsatishi bo‟yicha hujjatning bu ikkala ta'rifini bir-biridan ajratish platforma, muhit va shu kabilarni keng miqyosda quvvatlashga qilinadigan sarf-harajatlarni ancha kamaytirar ekan, shu bilan birga hujjatlarga o‟zgarishlar kiritishni osonlashtirar ekan. Bu g‟oyaga asosan, uslub (стил) jadvali yordamida, xujjatlarni taqdim qilish usulidan ko‟plab foydalanish maqsadga muvofiq keladi. HTML – standarti to‟g‟risidagi rasmiy ma'lumotlarni W3C konsortsiumining– Web–saytidan quyidagi adres bo‟yicha olish mumkin: http://www.WЗ.org/TR/ 4.0 spetsifikatsiyasi quyidagi adresda tayinlangan: http://www.WЗ.org/TR/REC.html 4u-971218 HTML ning asosiy teglari HTML hujjatlari – bu matnli fayllar bo‟lib, ularga belgilash teglari deb nomlangan maxsus kodlar kiritilgan. Bu teglar Web-brauzerlarga matn va grafiklarni qanday qilib sharhlash va aks ettirish lozimligini ko‟rsatib turadi. HTML fayl – bu oddiy matnli fayl.Shuning uchun uni istagan matn redaktorida, masalan MS Word yoki oddiy «Bloknot»da yaratish mumkin.HTML sahifa nima? - bu oddiy text fayl bo'lib, .html qisqartmasiga ega. Eslatib o‟tish joiz, hujjat yaratilgach, uni matn formatida saqlash kerak.Lekin, bu ishni bajarishdan oldin uning kengaytmasini o‟zgartirish, ya'ni TXT o‟rniga HTML yoki HTMni qo‟yishni esdan chiqarmaslik kerak. HTML va HTM kengaytmasi HTML fayl uchun standart hisoblanadi. Bundan tashqari, bu kengaytmalar kompyuterga faylda matnlardan tashqari HTML kodlari ham mavjudligini ko‟rsatib turadi. HTML tili harflar razmeriga befarqdir, ya'ni bosh va kichik harflar 54 bir xil qabul qilinadi. Lekin teglarni yozishda ko‟pincha bosh harflardan foydalaniladi.Bundan tashqari, HTML sahifani yaratish uchun maxsus dasturlarni qidirib topib, sotib olish shart emas.Matn tahrirlovchi har qanday dastur orqali HTML sahifa yaratish mumkin. Masalan: Windows muxitidagi matn muxarrirlari: Notepad, TextPad, UltraEdit, EdutPlus. Ana shunday matn tahrirlovchi oddiy dasturlardan biri bo'lgan Notepad (Блокнот), Windows muhitida ishlovchi har bir kompuytreda mavjud.Ba'zi matn muxarrirlarida HTML hujjatni web brauzerda sinab ko‟rish tugmasi mavjud. HTML xujjatni yaratishga mo‟ljallangan maxsus dasturlar (HTML muxarrirlar) ham mavjud: FrontPage, Adobe GoLive,Macromedia Dreamweaver, Nestcape Composer. Muharrirlar 2 turga bo‟linadi: kod muxarrirlari; WYSIWYG texnologiyasi (What You See Is What You Get – nimani ko‟rsang o‟shani olasan) asosida ishlaydigan muharrirlar. Bu muharrirlar yordamida foydalanuvchi HTML komandasi va elementlarini yozmaydi, oddiy matn muxarrirlaridek matn yozadi, tasvirlarni kerakli joyga joylashtiradi, formatini o‟zgartiradi va h.k. xolos. Web-sahifa ko‟rinishi va aks ettirilayotgan axborotning qanaqaligidan qat'iy nazar, HTML va WWW spetsifikatsiyasiga asosan har bir Web-sahifada ishtirok etishi zarur bo‟lgan quyidagi to‟rtta teglar mavjud: 1. brauzerga hujjat HTML tilida yozilganligi to‟g‟risida xabar beradi. 2. HTML–hujjatning kirish va bosh qismini belgilaydi. 3. asosiy matn va axborotni belgilaydi. 4. kerak bo‟ladigan elektron pochta manziliga ega. Bu teglar Web-brauzerga HTML–hujjatning har xil qismlarini aniqlash uchun juda zarurdir, lekin ular Web-sahifaning tashqi ko‟rinishiga to‟g‟ridan- to‟g‟ri ta'sir etmaydi. Ular HTMLga kiritilgan navbatdagi yangi ma'lumotlar uy sahifalarida to‟g‟ri sharhlash, shu bilan birga barcha Web-brauzerlarda bir xil ko‟rinishga ega bo‟lishi uchun juda zarurdir. 55 Demak, HTML tili andozasi bo‟yicha hujjatga va teglarini kiritish tavsiya etiladi. Brauzer HTML hujjatni o‟qiganida, ularning borligi hujjat bo‟limlarini aniq ko‟rsatadi. Agar ular bo‟lmasa ham brauzer HTML hujjatni to‟g‟ri o‟qiydi, lekin hujjat bo‟limlari bir-biridan ajralib turmaydi. Shunday qilib, to‟g‟ri tuzilgan HTML hujjat quyidagi tuzilishga ega: Sarlavhaga oid ma'lumot Hujjatning mazmuni , va va teglari egallab olgan matn hujjatning 57 asosiy qismi hisoblanadi. Matnning katta qismi va boshqa axborotlar ham uning tarkibiga kiritiladi. Quyida tegining bir qator parametrlarini keltiramiz. tegi parametrlari: АLINK – faol murojaat (ссылка) ning rangini belgilaydi. BACKGROUND – fondagi tasvir sifatida foydalaniluvchi tasvirni belgilaydi. URL - manzilini belgilaydi. BOTTOMMARGIN – hujjatning quyi chegaralarini piksellarda belgilaydi. BGCOLOR – hujjat fonining ranglarini belgilaydi. BGPROPERTIES –agar FIXED qiymati o‟rnatilmagan bo‟lsa, fon tasviri aylantirilmaydi. LEFTMARGIN – chap chegaralarni piksellarda belgilaydi. LINK – xali ko‟rib chiqilmagan ssilkaning ranggini belgilaydi. RIGHTMARGIN – hujjat o‟ng chegarasini piksellarda o‟rnatadi. SCROOL – brauzer darchalari harakatlantirish (prokrutka) yo‟laklarini o‟rnatadi. TEXT – matn rangini aniqlaydi. TOPMARGIN – yuqori chegarasini piksellarda o‟rnatadi. VLINK – ishlatilgan murojaat rangini belgilaydi. BOTTOMMARGIN, LEFTMARGIN, RIGHTMARGIN va TOPMARGIN pametrlari matn chegarasi va darcha chetlari orasidagi masofani piksellarda belgilaydi. va teglari Bu teglar mazkur sahifaga nisbatan kimdadir savol yoki fikr tug‟ilib qolgan taqdirda kimga murojaat qilish kerakligi to‟g‟risidagi axborotlarni o‟z ichiga oladi. teglari bu axborotlarni asosiy blokdan ajratib olish uchun ishlatiladi. Uy sahifasiga bu teglarni kiritish uchun quyidagi qadamlarni bajaramiz: 1. va Yüklə 1,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|