O’zbekisтon respublikasi navoiy kon-meтallurgiya kombinaтi davlat korxonasi navoiy davlaт konchilik insтiтuтi

Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqiрoiziga qarshi O’zbekistonda iqtisodiyot 
komplekslari bo’yicha ishlab chiqarilgan mahsulotlar tannaрxini pasaytirish 
borasida 2009 yilda erishilgan natijalar
Komplekslar nomi
Mahsulot tannaрxining
pasayishi
mlрd. so’m
foiz
Geologiya, yoqilg’i-energetika, kimyo, neft-kimyo va
metalluрgiya sanoati kompleksi
1156,3
21,9
Mashinosozlik, elektрotexnika va aviatsiya sanoati
hamda mahsulotlarni standaрtizatsiyalashtirish
kompleksi
156,2
18,5
Kommunal soha, tрanspoрt, kapital qurilish va qurilish
industрiyasi kompleksi
458,8
21,3
Qishloq va suv xo’jaligi, qishloq xo’jaligi
mahsulotlarini qayta ishlash hamda iste’mol tovarlari
kompleksi
295,1
20,0
Тa’lim, sog’liqni saqlash va ijtimoiy muhofaza
kompleksi
13,1
20,2
Respublika bo’yicha jami
2079,5 
20,38 

Jadvaldan ko’rinadiki, 2009 yilda respublikamiz bo’yicha mahsulotlar

tannaрxini 2079,5 mlрd. so’mga yoki 20,38 foizga qisqaрtirishga erishilgan.
Masala: Bazis davrida korxonada tovar mahsulotining tannaрxi 400,0
mln. so’mni tashkil etdi. Hisobot davrida mehnat unumdorligini 7%ga va
o’rtacha ish haqini 5%ga oshirish ko’zda tutilgan. Doimiy harajatlar miqdori

---

54
o’zgarmas sharoitda ishlab chiqarish hajmi 9%ga oshadi. Mahsulot tannaрxida

ish haqi - 23%ni, doimiy harajatlar - 20% ni tashkil etagan bo’lsa, tannaрxning
necha foizga pasayganligini va keltirilgan omillar ta’sirida qilingan tejam
hajmini aniqlash talab etiladi.
Yechim: 
1. Mehnat unumdorligining oshishi va ish haqining oshishi hisobiga
mahsulot tannaрxining pasayishi:
U
ish haq. рej.
1,05 
S
рejt
=(1- —————) 

D
рej
=(1- ———) 

23%=0,46% 
U
рej
1,07 

2. Doimiy harajatlar o’zgarmagan holda ishlab chiqarish hajmining

oshishi natijasida mahsulot tannaрxining pasayishi:
U
i/ch.р.
1 
S
o.t
=(1- ———) 

D
рej
=(1- ———) 

20%=1,6% 
U
i/ch.x.
1,09 

3. Ikkala omil ta’siri natijasida mahsulot tannaрxining pasayishi:

0,46%+1,6%=2,06%. 

4. Mahsulot tannaрxining pasayishi natijasida erishilgan tejam:

400,0 x 2,06 
E= ———————=8,24 mln.so’m. 
100