M
ÖVZU 1
Fövqəladə halların
təsnifatı
O
caqov H.O.
Nağıyev
N.T.
Muxtarov
R.M
FÖVQƏLADƏ HALLARIN TƏSNĠFATI
FH
-
ın növlərinə görə təsnifatı
Təbii
m
ənĢəli fövqəladə hallar və onların
xarakteristikaları
Texnogen mənĢəli fövqəladə hallar və
onların xarakteristikaları
E
koloji xarakterli fövqəladə hallar
Sosial siyasi və hərbi siyasi xarakterli
hallar
Miqyasına görə
fövqəladə halların
təsnifatı
Lokal (qismi)
Obyekt
Yerli
Regional
Milli
Qlobal
•
Lokal (qismi)
- hadisələr iş yerindən, iş sahəsindən, mənzildən
kənara yayılmır.
•
Obyekt
- (səciyəli) hadisələr sənaye obyektində, bina və ya
qurğu hüdudlarında məhdudlaşır.
•
Yerli
- hadisələr ancaq yaşayış məntəqəsinin, təkcə bir şəhərin
və ya kənd təsərrüfatı müəssisəsinin ərazisində özünü göstərir.
•
Regional
- fövqəladə hadisə bir neçə sənaye və ya kənd təsərrüfatı
rayonlarını, bütünlüklə şəhəri və onun ətraflarını əhatə edir.
•
Milli
- miqyaslı fövqəladə hadisələr respublikanın xeyli
ərazilərini əhatə edir, lakin dövlətin inzibati sərhədlərindən kənara
çıxmayan hadisələrə deyilir.
•
Qlobal
- hadisələr isə bir ölkənin ərazisində məhdudlaşmır və
qonşu dövlətlərin ərazilərinə də yayılır.
MƏNŞƏYINƏ GÖRƏ FH
-
IN TƏSNIFATI
Təbii xarakterli fövqəladə hallar
Texnogen xarakterli fövqəladə hallar
Ekoloji xarakterli fövqəladə hallar
Sosial
-
siyasi və hərbi siyasi xarakterli
hallar
Təbii xarakterli fövqəladə vəziyyətlər
Təbii fəlakətlər –
insan iradəsinə tabe
olmayan, təbiət qüvvələrinin
hərəkəti nəticəsində
qəflətən baş verən, çoxsaylı insan itkisi, böyük
maddi zərər və başqa ağır nəticələrə səbəb
olan faciəli təbii təzahür və ya proseslərdir.
Təbii
fəlakətlərə
zəlzələlər,
vulkan
püskürmələri, sellər, sürüşmələr, uçqunlar,
daşqınlar, quraqlıqlar, qasırğalar, tufanlar, qar
basqınları və uçqunları, uzun müddətli güclü
yağışlar, güclü davamlı şaxtalar, genişmiqyaslı
meşə və torf yanğınları aiddir. Bura həm də 1974-
ci ildə Venesuella Konfransında epidemiyalar,
epizootiyalar, epifitotiyalar, meşə və kənd
təsərrüfatı zərərvericilərin kütləvi yayılması da
daxil edilmişdir.
Təbii xarakterli fövqəladə vəziyyətlər
Təbii fəlakətlər davametmə müddətinə görə iki cür olur:
qəflətən baş verənlər (zəlzələlər, qasırğalar və s. );
uzunmüddətli davam edənlər(epidemiyalar, daşqınlar, epizootiyalar
və s.).
Təbii fəlakətlər yaranma səbəblərinə görə də iki cür olurlar:
1)
təbii amillərlə bağlı olanlar (vulkan püskürməsi, dəniz
səviyyəsinin güclü ləngəri, güclü daşqınlar, qasırğalar, güclü hərarətli
hava, buzlaşma və s.);
2)
antropogen amillərlə bağlı olanlar (toz burulğanları, eroziya).
Bir çox təbii fəlakətlərin yaranması isə həm təbii, həm də
antropogen amillərlə bağlı olur (yanğınlar, torpağın eroziyası,
uçqunlar və s.).
TƏBĠĠ XARAKTERLĠ FÖVQƏLADƏ HADĠSƏLƏR
1)
Geofiziki təhlükəli hadisələr
2
)
Geoloji təhlükəli hadisələr (ekzogen geoloji təzahürlər)
3)
Meteoroloji və aqrometeoroloji təhlükəli hadisələr
4)
Dəniz hidroloji təhlükəli təzahürlər
5)
Hidroloji təhlükəli təzahürlər
6)
Ġnsanların infeksion (yoluxucu) xəstəlikləri
7)
Kənd təsərrüfatı heyvanlarının yoluxucu xəstəlikləri
8)
Kənd təsərrüfatı bitkilərinin xəstəlik və zərərvericilərə məruz
qalması
1)
Geofiziki təhlükəli hadisələr:
-
zəlzələlər
;
-
vulkan püskürmələri.
2)
Geoloji təhlükəli hadisələr (ekzogen geoloji hadisələr):
-
sürüşmələr;
-
sellər;
-
qar uçqunları.
3)
Meteoroloji və aqrometeoroloji təhlükəli hadisələr :
-
tufanlar (9
-
10
bal);
-
qasırğalar (12
-
15
bal);
-
iri həcmli dolu;
4) Dəniz hidroloji təhlükəli hadisələr:
tropik siklonlar (tayfunlar);
sunamilər (qravitasiyalı dəniz dalğaları);
güclü dalğalar (5 bal və daha yüksək);
dəniz səviyyəsinin güclü ləngəri;
erkən buz örtüyü və ya hərəkətsiz qalın
buz
qatı;
gəmi və liman
tikililərinin buzlaşması;
sahil buzlarının qopması.
5)
Hidroloji təhlükəli hadisələr:
suların yüksək səviyyəsi (daşqın, subasma);
yeraltı suların
daşqınları (əsasən buzlar əriyən vaxt);
yağış daşqınları;
maneə və əngəllər (çay mənsəbində xırda
buzların toplaşaraq sıxlıq yaratması);
suyun aşağı səviyyəsi;
6)
İnsanların infeksion (yoluxucu)
xəstəlikləri:
-
epidemiyalar (insanların kütləvi şəkildə
yoluxucu xəstəliklərə tutulması);
-
ekzotik və xüsusi təhlükəli yoluxucu
xəstəliklərin tək-tək təsadüf edilən halları.
7)
Kənd təsərrüfatı heyvanlarının
yoluxucu xəstəlikləri:
-
epizootiya
(heyvanların
yoluxucu
xəstəliklərinin geniş yayılması);
-
enzootiya (müəyyən ərazidə heyvanlar
arasında epidemiya);
8)
Kənd təsərrüfatı bitkilərinin xəstəlik
və zərərvericilərə məruz qalması:
-
inkişaf edən epifitotiya (bitkilərin
kütləvi xəstəlikləri);
-
bitki zərərvericilərinin kütləvi yayılması.
GEOFĠZĠKĠ TƏHLÜKƏLĠ
HADĠSƏLƏR
Zəlzələ - ən çox
dağıdıcı
qüvvəyə malik,
ağlasığmaz
,
idarə
olunmaz
təbii fəlakətdir. Zəlzələ deyildikdə yeraltı təkan və yer
qatının titrəmələri, yer qatının və yaxud mantiyanın üst qatlarının
sürüşməsi və parçalanması nəticəsində, böyük məsafələrə elastik
dalğavari ötürmələr başa düşülür. Zəlzələlər qəflətən yaranan və tez
yayılan fövqəladə hallara aid olur. Bu zaman ərzində təxliyə və
qabaqlayıcı tədbirlər görmək mümkün deyil.
Zəlzələlərin baş verdiyi mərkəzə onun fokusu və ya
hipomərkəz deyilir. Hipomərkəzin yer səthinə olan proyeksiyasına
zəlzələnin
epimərkəzi
deyilir.
Epimərkəzdən
müşahidə
nöqtəsinədək olan məsafəyə epimərkəz məsafə deyilir.
ZƏLZƏLƏ DALĞALARININ YAYILMA
SXEMĠ
Seysmik dalğaların qüvvəsi epimərkəzdə daha yüksək olur.
Yerin deformasiyası da məhz bu epimərkəz zonasında
maksimuma çatır və tikintilərin dağılmasına səbəb olur.
Epimərkəz sahəsində zəlzələlərin dağıdıcı qüvvəsi daha yüksək
olduğu zonaya pleystoseyst sahəsi deyilir. Zəlzələ qüvvələri eyni
olan nöqtələri birləşdirən xəttə izoseyst deyilir.
H – hipomərkəz;
E – epimərkəz;
L– izoseystlər;
S – pleystoseyst sahəsi
ZƏLZƏLƏNĠN ĠNTENSĠVLĠYĠNĠN AVROPA
MAKROSEYSMĠK ġKALASI ĠLƏ ÖLÇÜLMƏSĠ
Zəlzələnin
intensivliyi
Nəticələrin qısa xarakteristikası
1
Nəzərə çarpmayan
Yalnız seysmik cihazları ilə müĢahidə edilir.
2
Çox zəif
Ġstirahət edən insanlar tərəfindən hiss edilir.
3
Zəif
Yalnız az sayda insanlar tərəfindən hiss olunur.
4
Mülayim
Qabların, pəncərə ĢüĢələrinin cingiltisi, əĢyaların
yüngül titrəməsi ilə müəyyən edilir.
5
Kifayət qədər
güclü
Binaların ümumi silkələnməsi, mebelin tərpənməsi,
pəncərə ĢüĢələrində və suvaqlarda çatların əmələ
gəlməsi, yatanların oyanması ilə müĢahidə olunur.
6
Güclü
Hamı tərəfindən hiss edilir. Rəsmlər divardan
düĢür, suvaq parçaları tökülür. Binalar yüngül
xəsarət alır.
7
Çox güclü
DaĢ binalarda çatlar. Antiseysmik və ağacdan
tikilmiĢ binalar salamat qalır.
ZƏLZƏLƏNĠN ĠNTENSĠVLĠYĠNĠN AVROPA
MAKROSEYSMĠK ġKALASI ĠLƏ ÖLÇÜLMƏSĠ
Zəlzələnin
intensivliyi
Nəticələrin qısa xarakteristikası
8
Dağıdıcı
Sıldırım qayalarda və torpaqda çatlar əmələ gəlir.
Heykəllər yerindən tərpənir və çökürlər. Evlərə güclü
xəsarət dəyir.
9
Viran edici
(dağıdıcı)
DaĢ binalar çox güclü xəsarət alır və ya dağılır.
10
Məhvedici
Torpaqda böyük çatlar, sürüĢmələr və çöküntülər
əmələ gəlir. DaĢ binalar tamam dağılır, dəmir yol
reyslərin əyilir.
11
Fəlakət
Yerdə geniĢ çatlar, çox saylı sürüĢmələr və
çöküntülər. DaĢ binalar tamamilə dağılır.
12
Güclü Fəlakət
Yer səthində dəyiĢiliklər böyük həddə çatır. Çox
saylı çatlar, çöküntülər, sürüĢmələr baĢ verir,
Ģəlalələr, göllər yaranır, çayların axmasında
dəyiĢiliklər əmələ gəlir, heç bir tikili dözmür.
VULKAN
Vulkanların püskürməsi - yer kürəsinin
bəzi regionları üçün tez-tez təkrarlanan
hadisədir. Vulkanlar fəaliyyətdə olan,
yatmış və sönmüş vulkanlara bölünürlər.
Yer üzərində
522 fəaliyyətdə
olan
vulkan qeydə alınıb və bunlardan 20-40-
ı hər il püskürür. Ən çox vulkan
Ġndoneziyada, Yaponiyada,
Mərkəzi Amerikadadır
. Vulkanların
püskürməsi zamanı əsas zədə yetirən
faktorlar bunlardır: közərmiş lava,
qazlar, tüstü, buxar, qaynar su, kül, dağ
cisimlərinin qırıntıları, partlayış dalğası,
lil və daş axınları.
VULKANLARIN PÜSKÜRMƏSĠNDƏN ZƏRƏRĠ
AZALTMAQ YOLLARI
Vulkanların püskürməsindən zərəri
azaltmaq üçün onların
“həyatını”
proqnozlaşdırmaq və lazım olan
profilaktik tədbirlərin
keçirilməsi
lazımdır. Fəaliyyətdə olan vulkanların
əksəriyyəti ―vulkanik ərazilərdə‖ yerləşən
xüsusi
stansiyalar tərəfindən daim
müşahidə altında saxlanılır. Vulkanların
püskürməsini
proqnozlaşdırmaq üçün
vulkanik təhlükəsi xəritələri
tərtib edilir.
Əhalini vaxtında məlumatlandırmaqla,
müdafiə və təxliyə tədbirlərinin aparılması
ilə vulkanik püskürmələrin törətdiyi
mümkün zərəri kəskin azaltmaq
mümkündür.
VULKANIN PÜSKÜRMƏSĠ ĠLƏ MÜBARĠZƏ
ÜSULLARI
:
-
vulkanın vəziyyətini daim
müĢahidə
etmək;
-
təhlükəli ərazidən əhalinin vaxtında
köçürülməsi
;
-
müdafiə
bəndlərinin
qurulması;
-
lava və lil daşlı axınlarının axması
üçün
xüsusi kanalların
tikilməsi;
-
lavanın su ilə
soyudulması
;
-
yaralanmış insanlara
ilk yardımın
göstərilməsi
GEOLOJĠ TƏHLÜKƏLĠ TƏBĠĠ
FƏLAKƏTLƏR
Sürüşmə
-
adətən dağ yamaclarında olan torpağın eroziyadan,
yaxud abraziyadan aĢınması, suyun dağın ətəklərinin yuması,
yamacların titrəməsi və ya əlavə təsirə məruz qalması nəticəsində baĢ
verən torpaq sürüĢməsindən ibarət hadisədir.
Sürüşmələrin sürəti saatda onlarca metrə çata bilir. Məsələn:
1990-cı
ildə leysan yağışlardan fəallaşan sürüşmə
Xəzər donanmasının hərbi
Ģəhərciyində
bir neçə binanı elə sürətlə dağıtmışdı ki, adamlar oradan
çıxmağa imkan tapa bilməmişdilər.
Respublikamızda ən çox sürüşmələrin olduğu yer
Bayıl zonasıdır.
Sürüşmələrin qarşısını alımaq üçün görülən tədbirlərdən ən vacibi
həmin ərazilərdə çoxlu sayda
ağacların əkilməsidir.
SELLƏR
Sel –
Çayların məcrası boyu özü ilə çoxlu (həcminin
10-
15%
dən artıq) bərk material (qum, çınqıl) gətirən və sıxlığı
suyunkundan
1,5-2
dəfə çox olan axındır.
Sel, hündürlüyü
20-40 sm
olan dalğa Ģəkilində saniyədə
2030m
sürətlə hərəkət edir və rast gəldiyi maneələrə hər kvadrat
metrə onlarla ton güclə təsir göstərir.
MənĢəyinə görə sellər leysan seli və qar ərintisi selləri
növlərinə aid edilir. Sellərin
80-90%
-i leysan mənĢəlidir.
QAR UÇQUNLARI
Ocaqov H.O.
Nağıyev N.T.
Muxtarov R.M
Nisbi hündürlüyü
20-40 m
-dən çox, mailliyi
25 dərəcə
olan sahələrdə
baş verir. Qar uçqunlarının sürəti
saniyədə onlarla metrə
, həcmi milyon
kub metrə çata bilir.
Quru
qar uçqunu,
yaş
qar uçqununa nisbətən daha
sürətlə hərəkət
edir. Qar uçqunlarının əsas səbəbi
qarın itensiv yağması
və yamacların
aşağı hissələrinin əriməsidir. Sutka ərzində qarın qalınlığı
30 sm-ə
çatan
hallarda külli surətdə iri qar uçqunları təhlükəsi meydana çıxır.
Müdafiə üsulları qar yağmış hündürlükləri
atəşə tutmaqdır
.
METEOROLOJĠ XARAKTERLĠ TƏBĠĠ
HADĠSƏLƏR
Fırtına –
Əsasən
9-11
bal arasında olub, böyük
dalğaların əmələ gəlməsinə səbəb olur və güclü
dağıdıcı gücə malikdir.
Qasırğa
– Əsasən dolmuş buludlar arasında əmələ
gəlir. Dairəvi şəkildə fırlanaraq Yer səthinə enir. Yer
səthinə endiyi andan 30 m dərinliyində 40-
60 km məsafəni qət edə bilir. Qasırğalar
sulu və
alovlu
olurlar. Küləyin sürəti səs sürətindən böyük
olur. Sürətləri
1200km/saat
çata bilir. Qasırğaların
dağıdıcı təsiri küləyin sürətilə, eləcə də tufan və
leysan yağışları sayəsində törəyən yağışlarla
müəyyən edilir. Sürəti
18 ballıq Boforton
şkalası ilə
ölçülür.
Tufan -
Küləyin sürəti 0-dan səs sürətinə qədər
ola bilir. 1946-cı ilə kimi 12 ballıq şkala ilə, 18 ballıq
şkala ilə ölçülür. Tufanlar əsasən atmosferdə baş
verən silklon hadisələri nəticəsində yaranır. Bu
zaman küləyin sürəti
26 – 31 m/san
arasında olur.
DƏNĠZ HĠDROLOJĠ TƏHLÜKƏLĠ
TƏZAHÜRLƏR
Sunamilər - ən təhlükəli təbii dəniz
hidroloji hadisəyə aid edilir, yapon
dilindən “
körfəzdə hündür dalğa
”
kimi tərcümə olunur.
Sunami sualtı və sahilyanı zəlzələlər
nəticəsində yaranan
dəniz dalğalarının
bir növüdür. Okeanın dibinin qalxması,
enməsi zamanı sahildə qəflətən qeyri
adi hündür ləpələr peyda olur.
Sunamilər
torpağın
tektonik
hərəkətindən,
sualtı
vulkanların
püskürməsindən, okeanda böyük
torpaq
hissələrinin
çökməsindən
,
yeraltı
sürüşmələrdən
yaranır.
HIDROLOJI TƏHLÜKƏLI TƏZAHÜRLƏR
Daşqınlar, subasmalar - çaylarda, göllərdə, dənizlərdə su səviyyəsinin
qalxması nəticəsində yerin xeyli ərazilərinin müvəqqəti olaraq su basmasıdır.
Bütün fəlakətlər arasında təkrar olunma sayına görə, ərazinin əhatə dairəsinə görə
və illik iqtisadi ziyanın həcminə görə daşqınlar ön yeri tutur.
Hidroloji proqnoz aparmaqla, daşqınları proqnoz etmək olar. Su basmiş
sahələrdən və dəymiş ziyandan asılı olaraq daşqınlar kiçik, böyük, mühüm və
faciəli olur.
Kiçik daşqınlar düzənlik çaylarına xarakterikdir. Onların dövrülüyü 10–15
ildən bir olur. Bunun nəticəsində alçaqda yerləşən torpaqların 10%-dən çoxunu
su basır. Kiçik daşqınlar insan qurbanları və maddi itkilərlə əlaqədar deyil.
KƏND TƏSƏRRÜFATI BĠTKĠLƏRĠNĠN
XƏSTƏLĠK VƏ ZƏRƏRVERĠCĠLƏRƏ
MƏRUZ QALMASI
Epifitotiya – bitki xəstəliklərinin yayılmasından ibarətdir. Bu
xəstəliklərə təbiətdə geniş rast gəlinir. Bunlar: dənli bitkilərin pas
xəstəliyi, çəltiyin göbələkcik xəstəliyi və s.
Müxtəlif kimyəvi maddələrdən düzgün istifadə edilməməsi
nəticəsində də məhv ola və ya xəstəliklərə məruz qala bilər.
İnfeksion xəstəlik ocağı yaranarkən yoluxmuş ərazidə
insanların, heyvanların və bitkilərin mühafizəsi üzrə tədbirlər
müvafiq orqanlar tərəfindən, o cümlədən də dövlət sərhədlərində
gömrükxanalar tərəfindən yerinə yetirilir.
TEXNOGEN XARAKTERLĠ FÖVQƏLADƏ
HALLAR
Bu halların əsas səbəbkarı insandır (90% qəzalar
məsuliyyətsizliyin, səhlənkarlığın, həddən ziyadə istismarın
nəticəsidə baş verir yaxud qəsdən törədilir).
Texnogen xarakterli fövqəladə hallar aşağıdakılar
nəticəsində əmələ gəlir:
-
qəzalar;
-
yanğınlar; -
partlayışlar.
Qəzalar - qurğuların, cihazların, binaların və tikililərin
zədələnməsi olub, insan həyatı üçün təhlükə yarada bilən
istehsalat proseslərindəki pozulmalarla müşayiət olunur.
Qəzalar kommunal-enerji şəbəkəsində, nəqliyyatda və
istehsalat müəssisələrində baş verə bilər.
TEXNOGEN XARAKTERLĠ FÖVQƏLADƏ
HALLAR
İstehsalatda baş verən qəzalar nəticəsində yanğınlar və partlayışlar baş
verə bilər. Bunun nəticəsındə isə bina və tikililərin, qurğu, texnikaların
dağılması, zədələnməsi, ərazinin suyun altında qalması, rabitə, elektrik və
kommunal şəbəkədə zədələnmələr baş verə bilər. Partlayışlar zamanı
zərbə dalğasının təsiri yalnız dağıntılara deyil, insan tələfatına da gətirib
çıxarır.
Partlayışlar çox zaman böyük həcmdə karbohidratların (metan, etan,
propan) istifadə edildiyi sahələrdə baş verir. Bəzi kimyəvi maddələrin
yanma prosesində zəhərli tüstü yaranır ki, bu da zəhərlənmələrə gətirib
çıxarır.
TEXNOGEN XARAKTERLĠ FÖVQƏLADƏ
HALLAR
İri müəssisələrdə baş verən
partlayışlar konstruksiyaların
deformasiyası və dağılması,
yanğınların əmələ gəlməsi, enerji
sistemlərinin sıradan çıxması və
zəhərli maddələrin ətraf mühitə
yayılması ilə müşahidə olunur.
Ən ağır qəzalar yeraltı mədənlərdə
kömür tozunun və təbii qazın
partlanması nəticəsində baş verir. Belə
partlayıĢlar adətən yanğın uçulma
və insan tələfatı ilə nəticələnir.
TEXNOGEN XARAKTERLĠ
FÖVQƏLADƏ
HALLAR
Yanğınlar daha çox nəhəng müəssisələrdə, neft mədənlərində və
yaşayış məntəqələrində qəza vəziyyəti yaradır. Qəza və təbii fəlakət
zamanı yanğınların yaranmasına əsas səbəblər
tez alışan və ya
partlıyıcı maddələrin
dağılması, istixanaların partlaması, elektrik
xətlərində qısaqapanma, bəzi kimyəvi maddələrin qarşılıqlı təsiri ola
bilər. Yanğınların əmələ gəlməsinə başlıca səbəb həmin müəssisənin
iş fəaliyətindən və binanın tikildiyi materiallardan asılıdır.
YANAN MADDƏ VƏ MATERĠALLARIN
NÖVLƏRĠNƏ GÖRƏ YANĞINLARIN
TƏSNĠFATI
“A”
sinfi yanğınlar — Bərk maddələrin yanması.
А1
— közərən bərk maddələrin yanması (kömür,
kağız).
А2
— közərməyən bərk maddələrin yanması
(plastik maddələr).
“B”
sinfi yanğınlar — Mayelərin yanması.
B1
— Suda həll olunmayan mayelərin yanması
(benzin, efir yağı, neft).
B2
— Suda həll olunan mayelərin yanması (spirt,
qliserin).
“C”
sinfi yanğınlar — qazabənzər maddələrin
yanması.
Məişət qazının, propanın və s. yanması.
“D”
sinfi yanğınlar — metalların yanması.
D1
—yüngül metalların yanması, qələvilər
istisnma olunmaqla (alüminium, maqnezium və
onların birləşmələri).
D2
— Qələvi metalların yanması (Natrium,
kalium).
D3
— Metal birləşmələri olan maddələrin
yanması (üzvümmetal birləşmələri).
“E”
sinfi yanğınlar — Elektrik qurğuların
yanması.
“F”
sinfi yanğınlar —Radioaktiv maddələrinvə
onların tullantılarının yanması.
YANAN MADDƏ VƏ MATERĠALLARIN
NÖVLƏRĠNƏ GÖRƏ YANĞINLARIN
TƏSNĠFATI
FÖVQƏLADƏ HALLARIN SAYININ ARTMASINA
SƏBƏB OLAN TEXNOGEN AMĠLLƏR
Bu amillər sırasına aĢağıdakılar aiddir:
•
iqtisadiyyat sahələrində ən yeni təhlükəsiz texnologiyalaristifadə
edilməməsi;
•
israfçıl texnologiyalardan istifadə olunması davam edir ki, bu zaman
işlədilən təbii ehtiyatların 90%-dən çoxu zərərli istehsalat və məişət
tullantıları kimi ətraf mühitə atılır. Eyni zamanda günəş enerjisi,
geoterminal və külək enerjisi kimi ən ucuz və təhlükəsiz enerci
növlərindən əməli olaraq, istifadə edilmir.
EKOLOJĠ XARAKTERLĠ FÖVQƏLADƏ
HALLAR
Litosferin (torpağın, yerin təkinin və
səthinin) vəziyyətinin dəyiĢməsilə əlaqədar
baĢ verən fövqəladə hadisələr
Atmosferin (mühitin) tərkibi və xassələrinin
dəyiĢməsilə əlaqədar baĢ verən fövqəladə
hadisələr
Hidrosferin (su mühitinin) vəziyyətinin
dəyiĢməsilə əlaqədar baĢ verən fövqəladə
hadisələr
Biosferin vəziyyətinin dəyiĢməsilə əlaqədar
baĢ verən fövqəladə hadisələr
SOSĠAL SĠYASĠ VƏ HƏRBĠ SĠYASĠ
XARAKTERLĠ HALLAR
1)
Əyalət
üzrə
baş
verən
narazılıqlar
;
2)
Hərbi
hissələrin,
hərbi
arsenalından
qarət
olunmuş
silahların
əhali
arasında
yayılması
;
3)
Təsadüfi
atom
zərbəsinin
neytral
ərazilərdə
partlamasından
əmələ
gələn
narazılıqlar
;
4)
Əhalinin
hərbi
qornizonlara
hücumu
.
O
caqov H.O.
Nağıyev
N.T.
Muxtarov
R.M
Dostları ilə paylaş: |