Oвid haydarov
Yüklə 1,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Formatsion yondoshuv asosan marksizm g‗oyasiga asoslangan ilmiy
adabiyotlarda aks etadi. Bu yerda jamiyatning rivojlanishi tabiiy tarixiy jarayon sifatida ko‗rib kelingan va mazkur jarayonda muayyan ijtimoiy – iqtisodiy formatsiyalar bir-birini almashtiradi. Formatsiya deganda olimlar insoniyat tarixining ma‘lum davrlarini nazarda tutadi. Bu davrlarga o‗ziga xos ishlab chiqarish kuchlari va munosabatlari xos va aynan shu bilan bir-biri bilan ajralib turadi. Fuqarolik jamiyati tushunchasi, mazkur yondoshuv tarafdorlari fikriga ko„ra, faqat burjua tizimga xos hamda u siyosiy va iqtisodiy sohalari o‗rtasida turadi. Lekin, amaliyot shuni ko‗rsatmoqdaki, formatsion yondoshuv fuqarolik jamiyatining nafaqat tarixiy, balki zamonaviy rivojlanish tendensiyalarini aks ettirmaydi. Buning sababi formatsion yondoshuv doirasida hozirgacha fuqarolik jamiyatinining ayrim tarixiy davrlarini sakrab o‗tish masalasiga e‘tibor qaratilmagan. Shuningdek, mazkur yondoshuv doirasida fuqarolik jamiyatining faqat iqtisodiy maslalari ko‗rilib, ijtimoiy va ma‘naviy masalalar chetda qolib ketgan. Formatsion yondoshuvga qarshi sivilizatsion yondoshuv ishlab chiqilgan. Uning asosiy mazmuni, mamlakatlarda shakllanib rivojlaniyotgan fuqarolik jamiyati sivilizatsiya omillarini e‘tiborga olish zarur. Mazkur yondoshuvning nazariy asoschilari sifatida O.Shpengler, A.Toynbi, P.Sorokin e‘tirof etilmoqda. Ularning fikriga ko‗ra fuqarolik jamiyati boshqa jamiyat shakllaridan bir qadar yuqori rivojlanish darajasi bilan ajralib turadi. Uning asosiy me‘zoni esa – inson, uning huquq va erkinliklari, ularni amalga oshirish real mexanizmlari mavjudligi, hamda inson o‗zining potnetsialini to‗la qonli namoyon etish qobiliyati bilan izohlanadi. Lekin sivilizatsion yondoshuv ijtimoiy taraqqiyotning barcha jabhalarini tahlil etolmadi, chunki tahlil doirasida madaniy jihatlarga asosiy e‘tibor qaratilgan bo‗lsada, jamiyatining siyosiy va iqtisodiy xususiyatlari e‘tibordan chetda qolgan. |