O'quv qo'llanma

Seans sathi shlyuzi,
(ekranlovchi transport
deb ham y uritiladi) virtual 
ulanishlam i nazoratlashga va tashqi tarm oq bilan o ‘zaro aloqa qilishda IP-adreslam i 
translyatsiyalashga atalgan. U OSI m odelining seans sathida ishlaydi va ishlashi 
ja ra y o n id a etalon m odelning transport va tarm oq sathlarini ham qam rab oladi. Seans 
sathi shlyuzining him oyalash funksiyalari vositachilik funksiyalariga taalluqli.
Virtual u lanishlam ing nazorati aloqani kvitirlashni kuzatishdan ham da 
o 'm a tilg a n virtual kanallar b o ‘yicha axborot uzatilishining nazoratlashdan iborat. 
A loqani kvitirlashning nazoratida seans sathida shlyuz ichki tarm oq ishchi stansiyasi 
va tashqi tarm oq kom pyuteri o rasida virtual ulanishni kuzatib, so 'ralay o tg an aloqa 
seansining jo izlig in i aniqlaydi.
Bunday nazorat TC P protokolining seans sathi paketlarining sarlavhasidagi 
axborotga asoslanadi. A m m o T C P-sarlavhalam i taxlillashda paketli filtr faqat m anba 
va qabul qiluvchi portlarining nom erini tekshirsa, ekranlovchi tran sp o rt aloqani 
kvirtirlash jaray o n ig a taalluqli boshqa hoshiyalam i tahlillaydi.
A loqa seansiga so ‘rovning jo izlig in i aniqlash uchun seans sathi shlyuzi 
quyidagi harakatlam i bajaradi. Ishchi stansiya (m ijoz) tashqi tarm oq bilan 
bo g ‘lanishni so 'rag an id a, shlyuz bu so ‘rovni qabul qilib uning filtrlashning bazaviy 
m ezonlam i qanoatlantirishini, m asalan server m ijoz va u bilan assotsiasiyalangan 
ism ning IP-adresini aniqlay olishini tekshiradi. So‘ngra shlyuz, m ijoz ism idan harakat 
qilib, tashqi tarm oq kom pyuteri bilan ulanishni o ‘m atadi va TCP protokoli b o ‘yicha
91

---

kvitirlash jaray o n in in g bajarilishini kuzatadi.
Bu m uolaja SYN (Sinxronlash) va A C K (T asdiqlash) bayroqlari orqali 
belgilanuvchi T C P-paketlarni alm ashishdan iborat (8 .7-rasm ).
SYN bayroq bilan belgilangan v a tarkibida ixtiyoriy son, m asalan 1000, 
b o 'lg an T C P seansining birinchi paketi m ijozning seans ochishga so 'ro v i hisoblanadi. 
Bu paketni olgan tashqi tarm oq kom pyuteri ja v o b tariqasida A C K bayroq bilan 
belgilangan va tarkibida olingan paketdagidan bittaga katta (b izn in g holda 1001) son 
b o 'lg an paketni jo 'n a ta d i. Shu tariqa, m ijozdan SY N paketi olinganligi tasdiqlanadi. 
S o 'n g ra, teskari m uolaja am alga oshiriladi: tashqi tarm oq kom pyuteri ham m ijozga 
uzatiluvchi m a ’lum otlar birinchi baytining tartib raqam i bilan (m asalan, 2000) SYN 
paketini jo 'n a ta d i, m ijoz esa uni olganligini, tarkibida 2001 soni b o 'lg a n paketni 
uzatish orqali tasdiqlaydi. Shu bilan aloqani kvirtirlash jaray o n i tugallanadi.
T a s h q i t a r m o q
x osti
P assiv t a r a f
U la n is h
o 'r n a t ile a n
SYN (1 0 0 0 )
Ichki t a r m o q
A k t iv ta ra f
ACK (1 0 0 1 ), SYN (2000)
ACK (2 00 1)
ACK , m a 'lu m o tla r
U la n is h
o 'r n a t ile a n
8 .7 - r a s m . T C P p ro t o k o li b o 'y ic h a a lo q a n i k v itirla sh s x e m a s i.
Seans sathi shlyuzi (8.8-rasm ) uchun so 'ralg an seans jo iz hisoblanadi, 
qachonki aloqani kvirtirlash jaray o n i bajarilishida SYN va A C K bayroqlar, ham da 
T C P-paketlari sarlavhalaridagi sonlar o 'z a ro m antiqiy b o g 'lan g an b o 'Isa .
92

---

8 .8 -r a s m . S e a n s sa th i s h ly u z in in g ishlash sx e m as i
Ichki tarm oqning ichki stansiyasi va tashqi tarm oqning kom pyuteri TC P 
seansining avtorizasiyalangan qatnashchilari ekanligi ham da ushbu seansning joizligi 
tasdiqlanganidan s o ‘ng sh ly u z ulanishni o ‘m atadi. B unda shlyuz ulanishlarining 
m axsus ja d v alig a m os axborotni (jo ‘natuvchi va qabul qiluvchi adreslari, ulanish 
holati, ketm a-ketlik nom eri xususidagi axborot va h.) kiritadi.
Shu ondan boshlab shlyuz paketlam i nusxalaydi va ikkala tom onga y o ‘naltirib, 
o ‘m atilgan virtual kanal b o ‘yicha axborot uzatilishini nazorat qiladi. U shbu nazorat 
ja ra y o n id a seans sathi shlyuzi paketlam i filtrlam aydi. A m m o u uzatiluvchi axborot 
sonini n azorat qilishi va qandaydir chegaradan oshganida ulanishni uzishi m um kin. 
Bu esa, o ‘z navbatida, axborotning ruxsatsiz eksport qilinishiga to ‘siq bo‘ladi. V irtual 
ulanishlar xususidagi qaydlash axborotining to 'p lan ish i ham m um kin.
Seans sathi shlyuzlarida virtual ulanishlam i nazoratlashda