O. T. Husanov konstitutsiyaviy

3-§. Qoraqalpog‘iston Respublikasi hududi va chegaralarini
o4zgartirish tartibi
Qoraqalpog‘iston 0 ‘zbekiston tarkibidagi suveren Respublika deb belgilangan 
ekan, suverenlikning muhim xususiyati hudud va chegaradir. Shuning uchun, 
0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 73-moddasida: «Qoraqalpog‘iston 
Respublikasining hududi va chegaralari uning roziligisiz o‘zgartirilishi mumkin 
emas. Qoraqalpog‘iston Respublikasi o‘z ma’muriy-hududiy tuzilishi masalalarini 
mustaqil hal qiladi», - deb mustahkamlangan. Qoraqalpog‘iston chegarasi faqat 
uning roziligi bilan Jo‘qorg‘i Kenges qaroriga asosan, Oliy Majlis tomonidan 
o‘zgartirilishi mumkin.
Bu, birinchidan, Qoraqalpog‘istonning chegarasi va hududi uning o‘z 
roziligisiz o‘zgartirilishi mumkin emasligini o‘rnatadi. Bu Qoraqalpog‘istonning 
umumiy hududiga taalluqlidir. Chegara, hududning o‘zgarishi Qoraqalpog‘iston 
hududiningkamayishi yoki ko‘payishiga olib keladi. Ikkinchidan, Qoraqalpog‘iston 
o‘z m a’muriy-hududiy tuzilishini ham mustaqil hal qila olishini ko‘rsatadi. 
Shundan 
kelib 
chiqib, 
Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi 
Konstitutsiyasining 
«Davlat suvereniteti»ni belgilovchi birinchi bobi 3-moddasida Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi o‘zining m a’muriy-hududiy tuzilishi masalalarini mustaqil hal qilishi 
belgilangan.
Shunga mos ravishda, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Konstitutsiyasining 
66-moddasida: «Qoraqalpog‘iston Respublikasi tumanlar, shaharlar, shaharchalar, 
ovullardan iborat», - deb belgilangan. Bu Qoraqalpog‘istonning ma’muriy- 
hududiy birligi ikki bo‘g ‘indan iboratligini ko‘rsatadi. Tuman va shahar - yuqori 
bo‘g ‘in; shaharcha, ovullar - quyi bo‘g ‘in.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Konstitutsiyasining 67-moddasida: «Tumanlar, 
shaharlar tashkil qilish va ularni tugatish, shuningdek ularning chegaralarini 
o‘zgartirish Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi tomonidan amalga 
oshiriladi», - deb mustahkamlangan.
Shulardan kelib chiqib, « 0 ‘zbekisiton Respublikasida m a’muriy-hududiy 
tuzilish, toponimik obyektlarga nom berish va ularning nomini o‘zgartirish
203

---

masalalarini 
hal 
etish 
tartibi 
to‘g ‘risida»gi 
Qonunda 
m a’muriy-hududiy 
masalalarda Qoraqalpog‘istonning huquqlari aniq ko‘rsatib o‘tilgan.
Q onunning 2-moddasiga asosan, Qoraqalpog‘istonda tum anlarni tuzish va 
tugatish Qoraqalpog‘iston hukumatining taklifiga muvofiq Jo‘qorg‘i Kenges 
tomonidan 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining roziligi bilan am alga 
oshiriladi. Shunday qoida 0 ‘zbekiston Konstitutsiyasining 69-moddasida ham 
nazarda tutilgan.
Ovullarni tuzish va tugatish tum an hokimining iltimosiga asosan, Jo‘qorg‘i 
Kenges tomonidan amalga oshiriladi.
Qoraqalpog‘istonda tum anlarni o‘zgartirish tegishli tum an hokimining 
iltimosnomasiga asosan, Qoraqalpog‘iston hukumatining taklifiga muvofiq, 
Jo‘qorg‘i Kenges tomonidan amalga oshiriladi.
Ovullar chegarasini o‘zgartirish, aholi punktlarini birlashtirish tu m an
hokimlarining iltimosnomasiga asosan, Jo‘qorg‘i Kenges tomonidan am alga 
oshiriladi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasining poytaxtini belgilash va ko‘chirish 
0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining roziligi bilan Jo‘qorg‘i Kenges 
tomonidan amalga oshiriladi.
Ovullar m a’muriy markazlarini belgilash va ko‘chirish tegishli tu m an
hokimining iltimosnomasiga asosan, Jo‘qorg‘i Kenges tomonidan am alga 
oshiriladi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasida shaharlarni respublika bo‘ysunuvidagi 
shaharlar turkum iga kiritish, ularni qayta tuzish hukum atning taklifiga ko‘ra 
Jo‘qorg‘i Kenges tomonidan amalga oshiriladi.
Shaharlarni, aholi punktlarini tum an bo‘ysunuvidagi shaharlar turkum iga 
kiritish, ularni qayta tuzish tegishli tum an hokimlarining iltimosnomasiga 
asosan, Qoraqalpog‘iston hukumatining taklifiga muvofiq, Jo‘qorg‘i Kenges 
tomonidan am alga oshiriladi.
Aholi 
punktlarini 
shaharchalar 
turkum iga 
kiritish 
tegishli 
tu m an 
hokimlarining iltimosnomasiga asosan, Jo‘qorg‘i Kenges tomonidan amalga 
oshiriladi.
S haharlarning chegaralarini belgilash va kengaytirish tegishli tum an, 
shahar hokimlarining iltimosnomasiga asosan, Qoraqalpog‘iston hukum atining 
taklifiga muvofiq, Jo‘qorg‘i Kenges tomonidan amalga oshiriladi.
Tumanlar, shaharlar, shaharchalar, ovullarga nom berish va ularni nomlash 
tum an, 
shahar hokimlarining iltimosnomasiga asosan Jo‘qorg‘i Kenges 
tomonidan amalga oshiriladi.
Demak, Qoraqalpog‘iston Respublikasi respublika hududi chegaralarini 
o‘zgartirishda, m a’muriy-hududiy birliklar tashkil qilishda keng, mustaqil huquqqa 
ega. Ana shu huquqlarni ikki g u ru hg a bo‘lish mumkin. Birinchisi, 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisining roziligi bilan Jo‘qorg‘i Kenges tomonidan hal
204

---

qilinadigan ishlar. Bunga tumanlarni tuzish va tugatish, Qoraqalpog‘iston 
poytaxtini belgilash va ko‘chirishni kiritish mumkin.
Ikkinchisi, hech kimning roziligini olmay, Jo‘qorg‘i Kenges tomonidan 
mustaqil hal qilinadigan ishlar, bular:
- ovullarni tuzish va tugatish;
- tum an chegaralarini o‘zgartirish;
- ovullarning chegarasini o‘zgartirish;
- ovullarning m a’muriy markazlarini belgilash, ko‘chirish;
- shaharlarni Qoraqalpog‘iston Respublikasi bo‘ysunuvi turkumiga kiritish;
- shaharlarning chegaralarini belgilash va kengaytirish, shaharchalarning 
chegaralarini belgilash va kengaytirish;
- tumanlar, shaharlar, ovullarga nom berish, ularning nomini o‘zgartirish.
Qoraqalpog‘iston Respublikasining chegarasi faqat Qoraqalpog‘istonning
roziligi bilan Jo‘qorg‘i Kenges qaroriga asosan, Oliy Majlis tomonidan 
o‘zgartirilishi mumkin.