Numunelerin toplanmasi ve preanaliTİk hatalar uz. Dr. Tülin yazici



Yüklə 445 b.
tarix03.04.2017
ölçüsü445 b.
#13399


NUMUNELERİN TOPLANMASI VE PREANALİTİK HATALAR


  • Laboratuvar testleriyle elde edilen sonuçların hastada gerçek değerleri yansıtması beklenir.

  • Ancak bu inançla çelişen sonuçların elde edilmesine neden olabilecek birçok faktör ise ölçüm sonucunu değiştirebilir.

  • Böylece elde edilen laboratuvar testi sonucu hastanın gerçek durumunu yansıtmayabilir.



  • Laboratuvar hatalarının test fazlarına göre dağılımının belirlendiği çalışmalarda farklılıklar görülmekle birlikte;

  • %32-75 analiz öncesinde

  • %7-32 analiz sırasında

  • %9-47 analiz sonrasında



  • PREANALİTİK DÖNEM HATALARI

  • Testlerin seçiminde hata

  • Acil işaretinin acil olmayan vakalarda kullanılması

  • Bilgi işleme hatası

  • Hastalardan örnek alımı

  • Kimlik belirleme hatası

  • Örnek tüpü seçimi

  • Uygun olmayan tüp kullanılması

  • Örnek tüpüne hasta kimliğinin tanımlanmaması

  • Örnek alınmasında uygulama ve zamanlama hataları

  • Örneğin laboratuvara ulaştırılması

  • Laboratuvarda örneğin analize hazırlığı

  • Örneklerin karışması





I) LABORATUVAR TEST SONUÇLARINA ÖRNEĞİN ALINMASINDAN ÖNCE ETKİLİ FAKTÖRLER

  • Hasta ile ilişkili fiziksel faktörler

  • Çevresel faktörler

  • Uzun-dönem döngüsel değişimler

  • Hasta ile ilgili tıbbi durumlar

  • Hastanede yatan hastalarda serum albümin düzeyleri özellikle hasta uzun süredir yatıyorsa düşüş gösterebilir.

  • Kullanılan ilaçlar

  • Kafein

  • Sigara içme



II) LABORATUVAR TEST SONUÇLARINA ÖRNEĞİN ALINMASI SIRASINDA ETKİLİ  FAKTÖRLER

  • Kimlik belirleme hatası; hasta ve örneğin identifikasyonu,

  • Kan alma zamanı,

  • Yanlış kan alma teknikleri,

  • Kan alma tüpleri ve serum ayırıcı (separatör) tüpler, kan örneklerinin tipleri, koruyucular ve antikoagulanlar,

  • Uygun olmayan tüp kullanılması ile ilgili olabilir.



Venöz kan için tüpler



  • Mayi (BOS, perikardiyel, peritoneal, plevral ve sinovyal sıvılar) analizlerinde düz jelsiz tüp kullanılır.

  • D-Dimer testi için mavi kapaklı (Na- Sitratlı) tüpler kullanılır.

  • Etanol ve HgA1c testlari için mor kapaklı (Na2/K2 EDTA lı) tüpler kullanılır.

  • ACTH için buzdolabında bekletilmiş mor kapaklı (Na2/K2 EDTA lı) tüpler kullanılır.



Vakumlu kan alma tüpleri



  • Örnekler mutlaka, en az, tüpler üzerinde belirtilen işaret ya da çizgiye kadar alınmalıdır!

  • Eksik örnek alımı

  • test sonuçlarında

  • hataya yol açmaktadır.



Antikoagulanlar



Kan Numuneleri (Örnekleri)

  • Tam kan (total kan): Serum veya plazması ayrılmamış kandır.

  • Kan sayımı (hemogram) ve eritrosit sedimantasyon hızı (ESR) tayini, kan hücrelerinin (eritrosit, lökosit, trombosit) eldesi için gereklidir.

  • Antikoagulanlı tüpe alınır.



  • Serum: Pıhtılaşmış kandan şekilli elemanlar (eritrosit, lökosit, trombosit) ayrıldıktan sonra geri kalan sıvı kısımdır.

  • Birçok analiz için tercih edilir.

  • Antikoagulansız tüpe alınan kandan elde edilir.



Plazma: Pıhtılaşması antikoagulanlarla önlenmiş kandan şekilli elemanlar (eritrosit, lökosit, trombosit) ayrıldıktan sonra geri kalan sıvı kısımdır.

  • Plazma: Pıhtılaşması antikoagulanlarla önlenmiş kandan şekilli elemanlar (eritrosit, lökosit, trombosit) ayrıldıktan sonra geri kalan sıvı kısımdır.

  • Bazı özel analizler için gereklidir.

  • Antikoagulanlı tüpe alınan kandan elde edilir.



Kan numunelerinin alınması



Venöz kan alınması (flebotomi)



  • Enjektörle kan alımı

  • Enfeksiyon

  • Hemoliz

  • Yetersiz/fazla numune







  • Büyüklüklerine Göre İğne Uçları ve Renkleri: Pembe iğne ucu 18g Sarı iğne ucu 20g Yeşil iğne ucu 21g Siyah iğne ucu 22g









Turnikenin uzun süre (>1 dak) tutulması halinde testlerin sonuçlarında meydana gelen bazı değişiklikler

  • Turnikenin uzun süre (>1 dak) tutulması halinde testlerin sonuçlarında meydana gelen bazı değişiklikler























Venöz kan alınmasında dikkat edilecek hususlar







  • Hemoliz Nedenleri

  • Alkol

  • Türbülan akım (damar içi)

  • Kanın iğne içinde çok hızlı/yavaş hareketi

  • Tüpün çalkalanması

  • Hatalı mekanik taşıyıcılar

  • Santrifüj



  • Hemoliz lab test sonuçlarını 2 şekilde etkiler:

  • Eritrositlerin içeriğinin boşalması (LDH, AST, T.Protein, Fe, K, Mg, Na)

  • Spektrofotometrik interferans (Kolesterol, Trigliserid, CK, CKMB , Alb, Bil )



  • Turnikeler

  • Lab test sonuçlarının önemli, kontrol edilebilir bir nedenidir.

  • Turnikenin uygulanmasından 1 dak sonra artan basınçla damar içi su ve elektrolitler damar dışına akmaya başlarlar. Bunun sonucunda proteinler ve proteine bağlı maddelerin konsantrasyonu artar.

  • 3 dak sonra protein konsantrasyonu %5-8

  • 15 dak sonra %15 artar. Bu etkinin büyüklüğü ilk tüpten son tüpe farklı olabilir.

  • Nisbi kan akımı durmasına bağlı olarak dokuda laktat gibi metabolik ürünler, AST, CK 



  • IV Sıvı Kontaminasyonu

  • Test sonuçlarında varyasyonun önemli bir nedeni olabilir.

  • Yatan hastalara kandaki kons.dan yüksek kons.da glukoz, elektrolitler ve bazı ilaçlar verilir. Intravenöz sıvıdaki K kons. kandaki kons.undan 10 misli yüksek olabilir.

  • IV Sıvı Kontaminasyonu kateter takılı koldan kan alındığında meydana gelir

  • Intravenöz sıvı, içerdiği maddelerin kan kons.unu hızla yükseltir.



İdrar örneği



İdrar numunelerinin toplanması



Dışkı (feçes, gaita) örneği toplanması



III) LABORATUVAR TEST SONUÇLARINA ÖRNEĞİN ALINMASINDAN SONRA ETKİLİ FAKTÖRLER



NUMUNE TRANSPORTU

  • Alınan örnekler en geç 1 saat içinde laboratuara ulaştırılmalıdır (idrar örnekleri hemen ulaştırılmalıdır).

  • Servisin portörü eline eldiven giymiş olmalıdır.

  • Örnekler, hastane için belirlenmiş olan taşıma kapları ya da çantaları içinde taşınmalıdır.

  • Hemolize neden olmamak için, taşıma kabı ya da çanta fazla sarsılmadan laboratuara ulaştırılmalıdır.



  • Örnekler çanta içinde sporlara dik bir şekilde dizilmiş olmalıdır.

  • Kapaklarının kapalı olduğuna dikkat edilmelidir.

  • Hasta bilgilerini içeren barkodların örnek kapları üzerine yapıştırılmış olduğu kontrol edilmelidir

  • Örnekler portör tarafından laboratuarda kan kabül biriminde çalışan personele teslim edilmelidir.



Yüklə 445 b.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin