Неврология фанинг қисқача тарихи, хозирги замон неврологиясининг ютуқлари ва келажаги хақида. Функционал ташхис услублари



Yüklə 7,58 Mb.
tarix07.01.2017
ölçüsü7,58 Mb.
#4988


Неврология фанинг қисқача тарихи, хозирги замон неврологиясининг ютуқлари ва келажаги хақида. Функционал ташхис услублари.

  • Неврология фанинг қисқача тарихи, хозирги замон неврологиясининг ютуқлари ва келажаги хақида. Функционал ташхис услублари.

  • Орқа миянинг зарарланиш белгилари ва клиник синдромлари

  • Лектор проф. Асaдуллаев М.М.


Талабаларни неврология фанининг жахон ва Ўзбекистон миқёсидаги тарихи хамда функционал диагностика усулининг мазмуни билан таништириш.

  • Талабаларни неврология фанининг жахон ва Ўзбекистон миқёсидаги тарихи хамда функционал диагностика усулининг мазмуни билан таништириш.

  • Орқа мия клиник анатомияси ва шикастланиш синдромлари билан таништириш.



Умумий неврология ёки асаб касалликлари пропедевтикаси

  • Умумий неврология ёки асаб касалликлари пропедевтикаси

  • Хусусий неврология





Асаб касалликларининг этио-логияси, патогенези, клиникаси, дифференциал ва топик диагностикасини, ҳамда даволаш усулларини ўрганади.

  • Асаб касалликларининг этио-логияси, патогенези, клиникаси, дифференциал ва топик диагностикасини, ҳамда даволаш усулларини ўрганади.





Россия неврологияси ҳақида гапирилганда илк бор дунёда биринчи бўлиб 1869 йилда асаб кафедрасини ташкил қилган А.Я. Кожевниковни (1836- 1902й) тилга олиш жоиздир (Москва).

  • Россия неврологияси ҳақида гапирилганда илк бор дунёда биринчи бўлиб 1869 йилда асаб кафедрасини ташкил қилган А.Я. Кожевниковни (1836- 1902й) тилга олиш жоиздир (Москва).



Унинг шогирдлари В.К.Рот (1848-1916), С.С. Корсаков (1854-1900), Л.О. Даркшевич (1825-1925), Г.И. Россолимо (1860-1926) ўз устозларининг ишини давом эттириб неврология фанида йўқолмас из қолдиришган.

  • Унинг шогирдлари В.К.Рот (1848-1916), С.С. Корсаков (1854-1900), Л.О. Даркшевич (1825-1925), Г.И. Россолимо (1860-1926) ўз устозларининг ишини давом эттириб неврология фанида йўқолмас из қолдиришган.



Киев Университети ходимларидан В.А.Бецни (1834-1894) айтиб ўтиш лозимдир.

  • Киев Университети ходимларидан В.А.Бецни (1834-1894) айтиб ўтиш лозимдир.



Абу Али Ибн Сино (980-1037) ўзининг “Тиббиёт илми қонунлари” китобида хасталикни эмас беморни даволаш зарур деган.

  • Абу Али Ибн Сино (980-1037) ўзининг “Тиббиёт илми қонунлари” китобида хасталикни эмас беморни даволаш зарур деган.

  • Ташқи мухит хасталикнинг асосий сабабчиларидан бири эканлигини тушунтиради.



  • Неврология сохасига Ибн Синодан олдин ва ундан сўнг хаёт кечирган шогирдлари: Абу Бакир Ар-Розий, Исмоил Журжоний, Умар Чагманий ўзларининг улушларини қўшганлар.



Ўзбекистон невропатология мактабининг асосчиси бўлиб, проф. В.К. Ротнинг шогирди М.А. Захарченко хисобланади.

  • Ўзбекистон невропатология мактабининг асосчиси бўлиб, проф. В.К. Ротнинг шогирди М.А. Захарченко хисобланади.



Захарченко М.А. – 1920-1939

  • Захарченко М.А. – 1920-1939

  • Шаргородский – 1939-1959

  • Маджидов Н.М. – 1961-1989

  • Маджидов Н.М. – ТашМИ I 1989-1995

  • Асадуллаев М.М. ТашМИ II 1989-2008

  • Халимова Х.М. ТашМИ I 1995-2006



М.А.Захарченко 1920 йилда Москванинг бир неча профессор-ўқитувчилари билан Ўзбекистонга келиб, Туркистон давлат Университети қошида асаб касалликлари кафедрасини ташкил қилиб, то 1939 йилгача унга мудирлик қилади.

  • М.А.Захарченко 1920 йилда Москванинг бир неча профессор-ўқитувчилари билан Ўзбекистонга келиб, Туркистон давлат Университети қошида асаб касалликлари кафедрасини ташкил қилиб, то 1939 йилгача унга мудирлик қилади.



Унинг шогирдлари бутун собиқ Совет Иттифоқида тарқалган:

  • Унинг шогирдлари бутун собиқ Совет Иттифоқида тарқалган:

  • Я.Я. Гордон Тошкентда,

  • М.И. Габриэльян Самарқандда, М.Х. Фаризов Олма-Отада,

  • Л.Д. Боголепов Ленинградда.





1965 йилдан 1990 йилгача Л.Я. Шаргородскийнинг шогирди проф. Н.М. Мажидов кафедрага мудирлик қилди ва катта неврология мактабини тайёрлади.

  • 1965 йилдан 1990 йилгача Л.Я. Шаргородскийнинг шогирди проф. Н.М. Мажидов кафедрага мудирлик қилди ва катта неврология мактабини тайёрлади.



Академик Рахимжонов А.Р. кўп йиллар врачлар малакасини ошириш институтида рахбарлик қилган.

  • Академик Рахимжонов А.Р. кўп йиллар врачлар малакасини ошириш институтида рахбарлик қилган.



Неврология фани ҳамма тиббиёт фанларининг асоси ҳисобланади, организмда бўладиган ҳамма физио-логик ва патологик ўзгаришлар нерв системаси иштирокида бўлади.

  • Неврология фани ҳамма тиббиёт фанларининг асоси ҳисобланади, организмда бўладиган ҳамма физио-логик ва патологик ўзгаришлар нерв системаси иштирокида бўлади.



Функционал диагностика усули

  • Функционал диагностика усули

  • Асаб касалликларини аниқлашда терапевтик, хирургик клиника-ларда қўлланиладиган текширув усуллари -аускультация, пальпация ва перкуссия ноинформатив ҳисобланади, чунки улар бош суяги ва умуртқа поғонаси билан ўралган.





Асаб касалликларни аниклашда функционал диагностика усули-дан фойдаланилади. Функционал диагностика усули деб, ўзгарган, йўқолган функцияларига қараб нерв системасининг патологик жараён жойлашган қисмини аниқлаб олиши айтилади.

  • Асаб касалликларни аниклашда функционал диагностика усули-дан фойдаланилади. Функционал диагностика усули деб, ўзгарган, йўқолган функцияларига қараб нерв системасининг патологик жараён жойлашган қисмини аниқлаб олиши айтилади.





Нерв системасининг турли қисмлари муайян бир вазифани бажаришга мослашганлиги учун шу бўлимнинг зарарланиши ўзига ҳос ўзгаришларни, яъни симптомларни келтириб чиқа-ради.

  • Нерв системасининг турли қисмлари муайян бир вазифани бажаришга мослашганлиги учун шу бўлимнинг зарарланиши ўзига ҳос ўзгаришларни, яъни симптомларни келтириб чиқа-ради.









Орқа миянинг устки қисми узунчоқ мияга ўтиб кетади, пастки қисми от думини (cauda equina) ни ҳосил қилиб тугайди.

  • Орқа миянинг устки қисми узунчоқ мияга ўтиб кетади, пастки қисми от думини (cauda equina) ни ҳосил қилиб тугайди.





Орқа мия 31-32 сегментдан иборат. Уларнинг ҳар бирида бир жуфт олдинги (ҳаракат), бир жуфт орқа (сезги) илдизчалар бўлади.

  • Орқа мия 31-32 сегментдан иборат. Уларнинг ҳар бирида бир жуфт олдинги (ҳаракат), бир жуфт орқа (сезги) илдизчалар бўлади.





  • pars cervicalis-8та сегмент;

  • pars thoracica -12та;

  • pars lumbalis-5та;

  • pars sacralis-5та;

  • pars coccуgea-1-2та.





Буйин кенглиги - С5-С8, Th1 сегментлардан иборат;

  • Буйин кенглиги - С5-С8, Th1 сегментлардан иборат;

  • Бел кенглиги –Th12, L1-5, S1-2 сегментлардан иборат.





Орқа мия усиш жараёнида умуртқа поғонасидан орқада қолган, шунинг учун у умуртқа поғонасидан калтадир. Агар орқа миянинг биринчи сегменти VC I соҳасида бўлса, оҳирги сегмент, яъни Co II - VL I соҳасида жойлашган.

  • Орқа мия усиш жараёнида умуртқа поғонасидан орқада қолган, шунинг учун у умуртқа поғонасидан калтадир. Агар орқа миянинг биринчи сегменти VC I соҳасида бўлса, оҳирги сегмент, яъни Co II - VL I соҳасида жойлашган.



Орқа мия сегментларининг спинал нервлари фақат ўзига таълуқли умуртқа поғонасидан чиқади. Масалан Th12 дан чиқаётган спинал нерв Th12 чи умуртқа поғонаси тешигидан чиқади.

  • Орқа мия сегментларининг спинал нервлари фақат ўзига таълуқли умуртқа поғонасидан чиқади. Масалан Th12 дан чиқаётган спинал нерв Th12 чи умуртқа поғонаси тешигидан чиқади.



Бел ва думгаза сегментлари нервлари умурткалараро тешикдан чиқишдан олдин умуртқа канали ичида от думини (cauda equina) ҳосил қилади.

  • Бел ва думгаза сегментлари нервлари умурткалараро тешикдан чиқишдан олдин умуртқа канали ичида от думини (cauda equina) ҳосил қилади.







I.Кулранг моддада олдинги шох, орка шох ва С8 дан L3 гача ён шохлар фарқ қилинади.

  • I.Кулранг моддада олдинги шох, орка шох ва С8 дан L3 гача ён шохлар фарқ қилинади.

  • Орқа миянинг кулранг моддаси нейронлардан иборат.



1. Харакат нейронлари олд шохда жойлашган : медиал, централ, латерал ядролардан иборат;

  • 1. Харакат нейронлари олд шохда жойлашган : медиал, централ, латерал ядролардан иборат;





Nucleus anterolateralis – елка камари, чаноқ соҳаси мушаклари

  • Nucleus anterolateralis – елка камари, чаноқ соҳаси мушаклари

  • Nucleus mediolateralis (dorsolateralis) – елка ва сон мушаклари

  • Nucleus posterolateralis- билак ва болдир мушаклари

  • Nucleus posterior posterolateralis – кафт ва панжа мушаклари



2. Сезги хужайралари - орқа шохда жойлашган бўлиб, юзаки сезгининг 2 чи нейронларини ташкил қилади;

  • 2. Сезги хужайралари - орқа шохда жойлашган бўлиб, юзаки сезгининг 2 чи нейронларини ташкил қилади;



1. Plexus cervicalis (C1-C4) - n.occipitalis minor, n. auricularis magnus, transversus colli, n.phrenicus. Бошнинг энса соҳаси, бўйин териси ва мускулларига боради.

  • 1. Plexus cervicalis (C1-C4) - n.occipitalis minor, n. auricularis magnus, transversus colli, n.phrenicus. Бошнинг энса соҳаси, бўйин териси ва мускулларига боради.



2. Plexus brachialis (C5-C8,Th1) - n. axillaris, n. musculocutaneus, medianus, ulnaris, radialis ва бошқалар.

  • 2. Plexus brachialis (C5-C8,Th1) - n. axillaris, n. musculocutaneus, medianus, ulnaris, radialis ва бошқалар.

  • 3. Plexus lumbalis (L1-L4) - n. femoralis ва бошқа кичик нервлар .

  • 4. Plexus sacralis (L5-S1-4) - n. ishiadicus: n.peroneus ва n. tibialis.

  • 5. Plexus coccygeus (S5,Co1-2) - n. anococcygea – думғазанинг юқори қисми терисини.







Орқа миянинг оқ моддасида олдинги, ён, орқа устунлар фарқ қилинади.

  • Орқа миянинг оқ моддасида олдинги, ён, орқа устунлар фарқ қилинади.

  • Олдинги устун funiculus anterior- олдинги шох билан fissura mediana anterior орасида жойлашган

  • Ён устун funiculus lateralis олдинги ва ортки шохлар орасида жойлашган

  • Ортки устун funiculus posterior septum posterior билан ортки шох орасида жойлашган





а) tr. pyramidalis anterior

  • а) tr. pyramidalis anterior

  • б) tr. Vestibulospinalis- Дейтерс – вестибуляр ядродан бошланиб, орқа миянинг олдинги шохида тугайди

  • в) tr. Tectospinalis- тўрт тепалик хужайралардан бошланиб олдинги шохда тугайди

  • г) fasciculus longitudinalis posterior- мия оёқчасидаги Даршкевич ядросидан бошланиб олдинги шохда тугайди



2. Орқа устундан фақат Голл ва Бурдах йўллари ўтади (чуқур сезги йўллари), булар кўтарилувчи йўллар.

  • 2. Орқа устундан фақат Голл ва Бурдах йўллари ўтади (чуқур сезги йўллари), булар кўтарилувчи йўллар.



Тушувчи йўллар (3та):

  • Тушувчи йўллар (3та):

  • 1) tr. corticospinalis lateralis

  • 2) tr. rubrospinalis (Монаков йўли)- мия оёқчасидаги қизил ядродан бошланиб олдинги шохда тугайди

  • 3) tr. reticulospinalis



1) tr. spinothalamicus lateralis.

  • 1) tr. spinothalamicus lateralis.

  • 2) tr. spinocerebellaris anterior (Говерс)- бу йўл орқа миянинг nuc. intermedio medialis хужайраларидан бошланиб, қарама-қарши томонга ўтади, юқорига йўналиб миячанинг юқори оёқчаси орқали миячанинг чувалчангида тугайди

  • 3) tr. spinocerebellaris posterior (Флексиг)- орқа миянинг nuc. dorsalis хужайраларидан бошланиб, ўз томонидан юқорига кўтарилиб миячанинг пастки оёқчаси орқали унинг чувалчангида тугайди









Ҳамма тушувчи йўллар олдинги шохчаларда тугайди.

  • Ҳамма тушувчи йўллар олдинги шохчаларда тугайди.

  • Шундай қилиб, периферик мотонейрон нерв системасининг барча структураларидан им-пульслар олиб туради.







Орқа миянинг зарарланиши орқа миянинг хусусий сегментар аппарати ва орқа миянинг оқ моддаси –ўтказгич системаларнинг зарарланиши билан харак-терланади.

  • Орқа миянинг зарарланиши орқа миянинг хусусий сегментар аппарати ва орқа миянинг оқ моддаси –ўтказгич системаларнинг зарарланиши билан харак-терланади.





Орқа миянинг сегментар патологияси унинг олдинги ва ортки шохлари зарарланса рўй беради ва сегментар фалажлар типидаги, сезги ўзгаришлар билан характер-ланади.

  • Орқа миянинг сегментар патологияси унинг олдинги ва ортки шохлари зарарланса рўй беради ва сегментар фалажлар типидаги, сезги ўзгаришлар билан характер-ланади.





Спастик тетрафалаж, тетраанестезия, тос аъзолари функциясининг марказий типда бузилиши (ушлаб қолиш хансираш)

  • Спастик тетрафалаж, тетраанестезия, тос аъзолари функциясининг марказий типда бузилиши (ушлаб қолиш хансираш)

  • Қўлларда периферик парапарз, оёқларда спастик параплегия, тетраанестия Горнер синдроми (миоз, энофтальм, кўз ёриғининг торайиши) тос аъзолари функциясининг марказий типда бузилиши (ушлаб қолиш) хансираш

  • Оёқларда марказий фалажлик, параанестезия, параатаксия, тос аъзолари функциясининг марказий типда бузилиши (ушлаб қолиш)

  • Оёқларда периферик параплегия, параанестезия, параатаксия ва тос аъзоларини бузилиши (ушлаб қолиш)

  • Тос аъзолари функциясининг периферик бузилиши (ушлаб қолмаслик) човда анестезия.

  • От думи патологиясида оёқларда илдизчали оғриқлар, парезлар, сезги бузилиши ва сийдикни ушлай олмаслик



Орқа миянинг олдинги шохи зарарланса – шу сегмент соҳасида ўз тарафида периферик фалажлик куза-тилади.

  • Орқа миянинг олдинги шохи зарарланса – шу сегмент соҳасида ўз тарафида периферик фалажлик куза-тилади.



Бўйин кенглигида олдинги шохи бир тарафлама зарар-ланса шу тарафда қўлда периферик моноплегия, икки тарафлама зарарланса – қўлларда параплегия.

  • Бўйин кенглигида олдинги шохи бир тарафлама зарар-ланса шу тарафда қўлда периферик моноплегия, икки тарафлама зарарланса – қўлларда параплегия.



Бел кенглигида олдинги шохи бир тарафлама зарар-ланса шу тарафда оёқда периферик моноплегия

  • Бел кенглигида олдинги шохи бир тарафлама зарар-ланса шу тарафда оёқда периферик моноплегия

  • икки тарафлама зарарланса - оёқларда параплегия.



Орқа миянинг ортки шохи зарарланса:

  • Орқа миянинг ортки шохи зарарланса:

  • шу сегмент сохасида ўз тарафида оғриқ

  • ҳарорат ва қисман тактил сезги йўқолади (диссоциирлашган ёки сирингомиелитик турдаги сезги бузилиши).



Бўйин кенглигида ортки шохи бир тарафлама зарарланса:

  • Бўйин кенглигида ортки шохи бир тарафлама зарарланса:

  • шу тарафда қўлда диссоциир-лашган сезги бузилиши куза-тилади (моноанестезия)

  • икки тарафлама зарарланса:

  • қўлларда параанестезия.



Бел кенглигида ортки шохи бир тарафлама зарарланса:

  • Бел кенглигида ортки шохи бир тарафлама зарарланса:

  • шу тарафда оёқда диссоциир-лашган сезги бузилиши (моноанестезия) кузатилади;

  • икки тарафлама зарарланса:

  • оёқларда паранестезия.



Орқа миянинг олдинги кулранг битишмаси зарарланса икки тараф-лама ҳам шу сегмент сохасида диссоциир-лашган сезги бузилиши кузатилади («симметрик куртка» турида)

  • Орқа миянинг олдинги кулранг битишмаси зарарланса икки тараф-лама ҳам шу сегмент сохасида диссоциир-лашган сезги бузилиши кузатилади («симметрик куртка» турида)



Ўтказгич турда харакат ва сезги бузилиш кузатилади

  • Ўтказгич турда харакат ва сезги бузилиш кузатилади

  • Орқа мия ён тизимчаси зарарланса – ўчоқ тарафда ва ундан пастда марказий фалажлик, қарама-қарши тарафда диссоциирлашган юзаки сезги бузилиши юзага келади.





  • Орқа мия орқа тизимчаси зарарланса – ўчоқ тарафда ва ундан пастда чуқур сезги бузилиши (сенситив атаксия) юзага келади.





Орқа мия кўндаланг кесмасини ярми зарарланса юзага келади:

  • Орқа мия кўндаланг кесмасини ярми зарарланса юзага келади:

  • - ўчоқ тарафда ва пастда: марказий фалажлик ва чуқур сезги бузилиши;

  • - қарама-қарши тарафда:

  • юзаки сезги ўтказгич турда бузилиши

  • - шу сегмент соҳасида ўчоқ тарафда сегментар ҳаракат ва сезги бузилиши



Жахон неврологиясининг асосчилари кимлар?

  • Жахон неврологиясининг асосчилари кимлар?

  • Ўзбек неврологиясининг жахон неврологияси миқёсидаги ўрни

  • Функционал диагностика услубининг маъноси ва мазмуни нимадан иборат?

  • Орқа мия цито-ва миелоархитектоник тузилмаси хусусиятлари



Броун –Секар синдроми мохияти нимадан иборат?

  • Броун –Секар синдроми мохияти нимадан иборат?

  • Орқа шох шикастланиш симптомлари қандай?

  • Кўндаланг кесма шикастланиш белгилари нималардан иборат?

  • Марказий ва периферик фалажликлар фарқлари қандай?

  • Сегментар ва ўтказгич типда сезги бузилишлари мохияти нимадан иборат?



Yüklə 7,58 Mb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin