0
NARKOMANİYA, NARKOBİZNES
VƏ ONA QARŞI MÜBARİZƏDƏ
KİTABXANALARIN ROLU
Bakı 2012
1
Narkomaniya, narkobiznes və ona
qarşı mübarizədə kitabxanaların rolu
Respublikanın kütləvi və ixtisas-
laşdırılmış kitabxanaları, Mərkəz-
ləşdirilmiş Kitabxana Sistemləri
üçün metodik vəsait
Bakı 2012
2
Tərtibçi: M.Talıbova
İxtisas redaktoru və
buraxılışa məsul: K.Tahirov,
fəlsəfə doktoru,
Əməkdar mədəniyyət işçisi
Redaktor:
A.Abdullayeva
Narkomaniya, narkobiznes və ona qarşı mübarizədə
kitabxanaların rolu: metodik tövsiyələr /tərt. ed. M.Talıbova;
ixtis. red. və bur. məs. K.Tahirov; red. A.Abdullayeva;
M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanası.- Bakı,
2012.- 40 s.
© M.F.Axundov adına Milli Kitabxana, 2012
3
GİRİŞ
Müasir dünyada cəmiyyəti narahat edən problemlər içəri-
sində ən mürəkkəbi, faciəvi nəticələrə gətirib çıxaranı narko-
maniya və narkobiznesdir. Narkomaniya və narkobiznes təkcə
insanların sağlamlığına, mənəviyyatına deyil, həm də dünya
iqtisadiyyatına ciddi zərbə vurur. O, dünyada münaqişə və mü-
haribə ocaqlarının, işğal və nəzarətsiz zonaların, nüvə bazaları-
nın, terrorçu mərkəzlərin, mütəşəkkil cinayətkar qrupların yara-
dılması, silah alverinin güclənməsi sahəsində mühüm amil ro-
lunu oynayır. Mütəxəssislərin hesablamalarına görə, narkotik-
lərin qanunsuz dövriyyəsindən hər il yüz milyardlarla dollar
gəlir əldə edilir. BMT-nin Narkotiklər və Cinayətkarlıq üzrə
İdarəsinin hesablamalarına əsasən dünyada narkotiklərin ticarə-
ti, neft və silah alverindən sonra üçüncü ən çox gəlir gətirən
sahə hesab olunur.
Dünyada milyonlarla, ölkəmizdə minlərlə insan bu bəladan
əziyyət çəkir. Təbii ki, belə inkişaf sürəti yaxın gələcəkdə icti-
mai faciəyə gətirib çıxara bilər. Ən acınacaqlısı da budur ki,
gənclər və yeniyetmələr arasında narkotiklərə aludəçilik halları
yüksələn xətlə artmağa doğru gedir.
Narkotizmlə mübarizə uzunmüddətli, çoxşaxəli, geniş ma-
liyyə vəsaiti tələb edən dinamik bir prosesdir. Problemin icti-
mai təhlükəliliyi isə ondan ibarətdir ki, bu cinayət həmişə gizli
şəraitdə baş verir, nəzarətdən kənarda qalır və durmadan artır.
SSRİ dövründə yaşadığımız 70 il ərzində ölkəmiz narko-
maniya problemi ilə məşğul olmaq, ona qarşı mübarizə apar-
maq əvəzinə daha çox bu problemi gizlətməyə, narkotizmin cə-
miyyətdə mövcudluğunu inkar etməyə çalışmış və nəticə etiba-
rı ilə, asılılıq kimi müalicəsi çox çətin başa gələn dəhşətli
xəstəliyin yayılmasına səbəb olmuşdur. Narkotiklərlə bağlı
cinayətlər haqqında rəsmi statistik məlumatlar ictimaiyyət və
kütləvi informasiya vasitələrindən qapalı saxlanılmışdır.
4
Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra bir
sıra problemlər kimi narkotizm probleminə qarşı mübarizə
tədbirləri görülməsinin vacibliyi ön plana çıxmış, bir sözlə,
problemə münasibətdə yeni mərhələ başlanmışdı. Şərti olaraq
“yeni” adlandırdığımız bu mərhələnin ən uğurlu cəhəti ondan
ibarətdir ki, narkotizmə qarşı mübarizədə dövlət orqanları ilə
yanaşı ictimai təşkilatların fəaliyyəti üçün də lazımi şərait
yaradılmışdı.
Azərbaycan Respublikasında narkotizmlə və narkobizneslə
mübarizənin əsası, tarixdə ilk dəfə olaraq, ümummilli lider
Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə qəbul edilmiş “Narkotik
vasitələrin, psixotrop maddələrin və prekursorların qanunsuz
dövriyyəsi ilə mübarizə haqqında” 18 iyun 1999-cu il tarixli
Qanunu ilə qoyulmuşdur.
Bəşəriyyətin bu dəhşətli bəlasına qarşı ayrı-ayrı dövlət
strukturları, qeyri-hökumət təşkilatları, kütləvi informasiya
vasitələri (KİV), hüquq-mühafizə orqanları, təhsil və səhiyyə
sistemi birgə mübarizə aparmaqla onun qismən də olsa
yayılmasının və kütləvi hal almasının qarşısını ala bilər.
Tərtib edilən vəsaitdə respublikada narkomaniya və narko-
biznesin yayılmasına səbəb olan amillər, dövlət səviyyəsində
narkomaniya və narkobiznesə qarşı mübarizədə həyata keçiri-
lən tədbirlər, qəbul edilmiş dövlət sənədləri işıqlandırılmış, bu
problemə qarşı mübarizədə kitabxanaların qarşısında duran
vəzifələrdən, təbliğat vasitələrindən bəhs edilmişdir. İnanırıq
ki, bu göstərici kitabxana işçilərinə narkomaniya və narkobiz-
nesə qarşı mübarizədə yaxından köməklik edəcəkdir. Nəşrlə
bağlı təklif və iradlarını Milli Kitabxanaya göndərən mütəxəs-
sislərə əvvəlcədən minnətdarlığımızı bildiririk.
Ünvan: AZ-1000 Bakı şəh., Хaqani küç. 29
Е-mail: contact@anl.az
5
Narkonaniya haqqında ümumi anlayış
“Narkomaniya” yunan sözü olub, narko - bihuşluq, maniya -
isə asılılıq deməkdir. Narkomaniya cəmiyyətin meydana gəldiyi,
onun ayrı-ayrı siniflərə, sosial təbəqə və qruplara bölündüyü qə-
dim zamanlardan yaranmışdır. Hələ qədim dövrlərdə tiryəkdən
bəzi xəstəliklərin müalicəsində istifadə olunmuşdur. Qədim misir-
lilər tiryəkdən həvəsləndirici, eləcə də sakitləşdirici vasitələrin ha-
zırlanmasında istifadə etmişlər. Tiryəkdən ilk dərman XVI əsrdə
alınmış və onu icad edən isveçrəli həkim Paraselsin şərəfinə ad-
landırılmışdır. Sonralar isə bunun zəhərli maddə kimi orqanizmə
əks təsirini, ölümə səbəb olduğunu müəyyənləşdirmişlər.
Avropa və Asiya qitələrində məskunlaşmış xalqların mifolo-
giyasında yağlı xaşxaş insanların ağrı və əzablarının qənimi kimi
qavranılmış, xaşxaş qozasından alınan şirə (tiryək) isə həmişə tib-
bi məqsədlər üçün istifadə edilmişdir. Tiryəkli preparatlar orta
əsrlərdə təbabətdə geniş yayılmış, ondan hazırlanan dərmanlardan
ruhi xəstələri sakitləşdirmək, əzabları azaltmaq, spazm və sarsıntı-
ları, pozulmuş əsəb-sinir sistemini bərpa etmək kimi müalicə işlə-
rində istifadə olunmuşdur. Artıq, getdikcə narkotik maddələrin
hazırlanmasında, əkilib-becərilməsində xeyli təcrübə qazanmış in-
sanlar müasir texnologiyalardan istifadə etməklə yeni uyuşdurucu
maddələr istehsal edirdilər. XIX əsrin ortalarında narkomaniya
tarixinin yeni bir dəhşətli mərhələsi narkotik maddələrin müasir
üsulla - venadaxilinə yeridilməsi ilə başlanmışdır. Beləliklə, leksi-
kona “narkotik”, “narkotik vasitələr” terminləri daxil olmuşdur.
Narkotik - mərkəzi sinir sisteminə spesifik təsir göstərən və
tez bir zamanda asılılıq yaradan maddədir. O toksik maddə oldu-
ğundan insanın bütün orqanizminə, ürək-damar sistemindən tut-
muş, sinir sisteminə qədər mənfi təsir göstərərək, onun xarakterini
dəyişir, xəstə özünü idarə edə bilmir. Orqanizm zəifləyir, bədən
arıqlayır, insanın fiziki gücü tükənir. Bu da son nəticədə aqressiv-
liyə, cinayətkarlığa və ölüm hallarına gətirib çıxarır. Uzun illərin
6
araşdırmaları göstərir ki, narkomanlıq insanı həqiqətən də fiziki
və ruhi cəhətdən şikəst edir, onun ömrünü qısaldır. Erkən yaşın-
dan narkotik qəbul etməyə başlayan insanın orta ömrü 35-40 il
olur. Narkoman narkotik maddələr qəbul edərkən, ən azı 10-15
nəfəri də narkomanlığa cəlb edə bilər.
BMT-nin 1987-ci il Konvensiyasına daxil olan ölkələrin
“Narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin qanunsuz dövriyyə-
sinə qarşı mübarizə haqqında” Bəyannaməsinə əsasən 26
iyun
“Narkomaniya və narkotiklərin qeyri-qanuni dövriyyəsinə qarşı
Ümumdünya mübarizə günü” kimi qeyd olunur. Ayrı-ayrı dövlət-
lər ildən-ilə narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi ilə səmərəli müba-
rizə üsullarını və narkomanlığın müalicə metodlarını təkmilləşdir-
mək və bu sahədə yeni mübarizə üsullarını kəşf etmək istiqamə-
tində səylərini artırırlar. Fərdi şəkildə və ya beynəlxalq əməkdaş-
lıq çərçivəsində bu problemə qarşı birgə mübarizə aparılmasına
baxmayaraq, dünya üzrə narkomaniyaya düçar olanların sayı
ildən-ilə artmaqdadır. Müxtəlif adamlar tərəfindən eyni iynədən
venadaxili narkotik maddə qəbul etməyə görə 90 faiz narkoman
QİÇS xəstəliyinə yoluxmuşdur. Beynəlxalq Səhiyyə Təşkilatının
məlumatına görə 2011-ci ildə Yer kürəsində 210 milyon
narkoman qeydə alınmışdır. Bu da 7 milyardlıq Yer kürəsi
əhalisinin 3 faizi deməkdir. Onun 47 milyonu Latın Amerikası
ölkələrinin payına düşür. Meksikada narkomanların sayı 1,2 mil-
yona çatmışdır. Narkomaniya 12-17 yaş qrupu arasında daha
geniş yayılmışdır. Marixuana kimi nisbətən yüngül narkotik mad-
dələrdən istifadə edən şəxslər isə daha çoxluq təşkil edir və onla-
rın sayı 165 milyon nəfərdən artıqdır. Narkotik istehsalına görə
Əfqanıstan dünya ölkələri sırasında bu gün də “liderliyi” qoruyub
saxlayır. Statistikaya əsasən Avropa Birliyi ölkələrində narko-
manların sayı 742 minə yaxındır. MDB və Asiya ölkələri də
Qərbdən geri qalmır. Burada təxminən 26 milyon adam narkotik
vasitələrdən istifadə edir.
7
Avropa və Asiya qitələrinin qovuşduğu ərazidə yerləşən
Azərbaycan öz təbiəti, təbii sərvətləri etibarı ilə olduqca zəngin
ölkədir. Ərazisinin çox geniş olmamasına baxmayaraq, Yer plane-
tində mövcud olan 11 iqlim qurşağından 9-u ölkə ərazisindən
keçir. Ona görə də bir gün ərzində respublikanın bir tərəfindən
digər tərəfinə getməklə ölkə ərazisində səhra, yarımsəhra, müla-
yim, subtropik, kontinental və digər iqlim şəraitinə rast gəlmək
olar. Məhz göstərilən iqlim şəraitləri ölkənin bütün bölgələrində
narkotik tərkibli bitkilərin həm əkilib becərilməsinə, həm də belə
bitkilərin yabanı halda bitməsinə şərait yaratmışdır. Məsələn, xaş-
xaşın Qafqazda yayılmış 24 növündən 20-si Azərbaycanda bitir.
Həmin 20 növdən 19-u həm də yabanı halda yetişir.
Azərbaycanın geosiyasi mövqeyi narkotiklərin qeyri-qanuni
olaraq Avropaya daşınması üçün də əlverişlidir. Azərbaycan Res-
publikası müstəqillik əldə etdikdən və digər ölkələrlə iqtisadi
əməkdaşlığı genişləndirdikdən sonra, kriminal strukturlar üçün
narkotik vasitələrin yayılması, çirkli pulların təmizə çıxarılması
üçün əlverişli şərait yaradılmışdı. Beynəlxalq narkosindikatlar
Azərbaycanın əlverişli vəziyyətindən istifadə edərək onu narkotik
vasitələrin Müstəqil Dövlətlər Birliyi ölkələrinə və Avropaya
aparılmasında tranzit əraziyə çevirməyə cəhd etmişdilər. Həm-
çinin, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi bütün
sahələrdə olduğu kimi, narkotiklərin ölkə ərazisində qanunsuz
dövriyyəsinə də öz mənfi təsirini göstərmişdir. Ermənistan silahlı
qüvvələri tərəfindən Azərbaycan Respublikasının 20 faiz ərazisi-
nin işğalı, Azərbaycanın İranla olan dövlət sərhəddinin 132 kilo-
metrinə Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən nəzarət edilməsi
nəticəsində həmin sahədən Avropa və Qara dəniz hövzəsi ölkələ-
rinə, həmçinin, digər dövlətlərə narkotik maddələrin güclü axını
həyata keçirilir. Dağlıq Qarabağ ərazisi narkotik tranziti, narkotik-
lərin becərilməsi, satılması, transmilli cinayət üçün nəzarətsiz
zona kimi istifadə olunur. Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş
Azərbaycan ərazisinin narkoişbazlar üçün cəlbedici olması ölkə-
8
mizdə bu istiqamətdə ciddi mübarizə aparılmasını tələb edir ki, bu
da hər bir şəxsin öz sahəsində narkomaniya və narkobiznesə qarşı
vicdanla mübarizə aparması nəticəsində mümkündür.
Narkomaniya bəlası təkcə paytaxtımızla məhdudlaşmır. Ən
ucqar əyalətlərimizdə belə bu bəlanın əlamətləri artmaqdadır. Sta-
tistik məlumatlara görə son illərdə respublikanın Cənub zonasında
narkomanların sayı çoxalmağa başlamışdır. Azərbaycan Respub-
likası Gənclər və İdman Nazirliyinin 2011-ci ilin iyul ayında ver-
diyi statistikaya əsasən Azərbaycanda təqribən 24 mindən çox
narkoman qeydiyyata alınmış, onların təqribən 6 min nəfəri gənc,
70 faizi isə dispanser uçotundadır. Bu statistika, əsasən iki mənbə-
dən əldə edilib - hüquq-mühafizə orqanlarında cinayət əməlinə
görə və Səhiyyə Nazirliyində müalicə üçün qeydiyyata düşən
narkotik istifadəçilərinin sayını ümumiləşdirməklə. Ancaq, eks-
pertlərin fikrincə, bu rəqəm gerçəkliyi əks etdirmir. Çünki, narko-
manların heç də hamısı qeydiyyata düşmür.
Əlbəttə, bir sıra başqa
dövlətlərlə müqayisədə respublikamızda narkotizm o qədər də
dəhşətli şəkil almamışdır. Lakin yaddan çıxartmamalıyıq ki, nar-
komanlıq yoluxucu xəstəlikdir, üstəlik də QİÇS-ə aparan bir yol
kimi, gizli şəkildə, sürətlə yayılmaq xüsusiyyətlərinə malikdir.
Son illər respublikamızda narkotik vasitələrə və bihuşedici
maddələrə qarşı mübarizə xeyli güclənmiş, bu sahəyə cavabdeh
olan dövlət orqanları ilə yanaşı, QHT-lər, ictimai təşkilatlar da
fəallığı xeyli artırmışdılar. Bununla yanaşı, Azərbaycanda narko-
maniyaya qarşı mübarizə üzrə maarifləndirmə işlərinin səviyyəsi
də artırılmalıdır. Narkotiklərdən istifadənin təhlükəli nəticələri
üzrə maarifləndirmə lazımi səviyyədə aparılmadığından, ölkədə
narkomaniya “cavanlaşır”. Bu istiqamətdə maarifləndirmə nəinki
Bakıda, həm də ölkənin regionlarında aparılmalıdır.
9
Azərbaycan Respublikasının narkomaniya və
narkobiznesə qarşı mübarizədə həyata keçirdiyi
tədbirlər
Ümummilli lider H.Əliyev cənabları, hələ 2000-ci il iyul
ayının 5-də BMT Baş Katibinin müavini Pino Arlakki ilə
görüşündə demişdir: “Narkotiklərlə mübarizə sahəsində biz bir
çox tədbirlər görmüşük... Azərbaycan, coğrafi vəziyyətinə və
mövqeyinə görə narkotiklərin Əfqanıstandan, Mərkəzi
Asiyadan Qərbə, həm də İrandan Şimala, Qərbə daşındığı
yolun üzərində yerləşir. Biz bunu bilirik, nəzərə alırıq, lazımı
tədbirlər görürük... Ancaq biz arxayınlaşmırıq, həmin
kanalların qarşısını almaq üçün daim lazımi tədbirlər görürük
və görəcəyik. Biz nəinki narkotiklərin daşınması üçün tranzit
ölkə kimi bununla mübarizə aparırıq, eyni zamanda istəyirik ki,
ölkəmizin vətəndaşları arasında narkotik vasitələrdən istifadə
yayılmasın...”
Narkotizmlə və narkobizneslə mübarizə terrorizmlə müba-
rizənin tərkib hissəsidir. Buna görə də indi dünyada, o cümlə-
dən Azərbaycan Respublikasında narkotizmlə və narkobizneslə
mübarizə işinə və onun qarşısının alınması problemlərinə yeni
münasibət yaranmış və formalaşmışdır.
Ölkəmizdə narkotizmlə və narkobizneslə mübarizə onun
ərazi bütövlüyünün, suverenliyinin bərpası, qorunub saxlanma-
sı və mühafizəsi, beynəlxalq terrorizmlə, transmilli mütəşəkkil
cinayətkarlıqla mübarizənin həyata keçirilməsi zərurətindən
irəli gəlir. Bu sahədə ölkədə lazım olan normativ-hüquqi baza,
müvafiq təşkilati strukturlar yaradılmış və milli proqramlar
hazırlanıb həyata keçirilmişdir.
Bu gün bütün dünyada narkotizmin yayılmasının qarşısının
alınmasında dünya dövlətləri BMT-nin qəbul etdiyi üç əsas
Konvensiyanın (1961, 1971 və 1988-ci illər) ətrafında sıx birlə-
10
şərək vahid mübarizə metodları hazırlamaqla bu dəhşətli bəla-
nın qarşısının alınmasında birgə səy nümayiş etdirirlər.
Müstəqil Azərbaycan Respublikası artıq iyirmi ildən çox-
dur ki, beynəlxalq ictimaiyyət və aparıcı dünya dövlətləri ilə
birgə bu problemin həlli yolunda ardıcıl və məqsədyönlü
addımlar atır. Bu illər ərzində Azərbaycanda narkomaniyanın
qarşısının alınması sahəsində müxtəlif istiqamətli işlər həyata
keçirilmişdir. Bunların bəzi mühüm məqamlarını göstərmək
yerinə düşərdi.
1992-ci ildə Azərbaycan Respublikası BMT-yə tam hü-
quqlu üzv olduqdan sonra “Narkotik vasitələrin və psixotrop
maddələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə haqqında”
BMT-nin 1988-ci il konvensiyasına qoşulmuşdur.
Ümummilli lider Heydər Əliyev narkomanlığa və narkotik
vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizəni ümumdöv-
lət vəzifəsi hesab edərək, 1996-cı il avqustun 26-da “Narko-
manlığa və narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı
mübarizə tədbirləri haqqında” müvafiq fərman imzalamış və
problemin həlli üçün keçirilən tədbirlər keyfiyyətcə yeni mər-
hələyə qədəm qoymuşdur. Bu fərman əsasında ölkəmizdə
2000-ci ilədək narkomanlığın yayılmasına, narkotik vasitələrin
və psixotrop maddələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə
üzrə Ümummilli Proqram hazırlanmış, Narkomanlığa və
Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə
üzrə Dövlət Komissiyası yaradılmışdır.
1997-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Hey-
dər Əliyev BMT-nin Yaxın və Orta Şərqdə Narkotiklərin Qa-
nunsuz Dövriyyəsinə Nəzarət üzrə Yardımcı Komissiyasının
32-ci sessiyasında çıxış edərək Azərbaycan Respublikasının bu
problemin həllində ardıcıl addımlar atacağını və dünya ictima-
iyyəti ilə bu məsələdə bir yerdə olacağını bir daha bəyan
etmişdir.
11
1998-ci ildə Azərbaycan Respublikası BMT-nin “Narkotik
vasitələr haqqında” 1961-ci il və “Psixotrop maddələr haqqın-
da” 1971-ci il Konvensiyalarına qoşulmuşdur.
1999-cu il iyun ayının 18-də “Narkotik vasitələr, psixotrop
maddələr və prekursorların qanunsuz dövriyyəsi ilə mübarizə
haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu Milli Məclisdə
qəbul olunaraq ölkə başçısı tərəfindən imzalanmışdır. Bu
qanunun başlıca əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda
narkotik tərkibli bitkilərin kultivasiyası, narkotik vasitələrin və
psixotrop maddələrin istehsalı, dərman preparatlarının və
xammalın hazırlanması qanunla qadağan edilmişdir.
Ulu öndərin 15 iyul 2000-ci il tarixli fərmanı ilə “2000-
2006-cı ilədək narkomanlığın yayılmasına, narkotik vasitələrin,
psixotrop maddələrin qeyri-qanuni dövriyyəsinə qarşı mübarizə
üzrə” Milli Proqram qəbul edilmişdir. Bu proqramın tələblərin-
dən irəli gələn məsələlərin həlli, eləcə də aidiyyətli dövlət or-
qanları arasında qarşılıqlı əlaqələrin təşkil edilməsi və nəzarət
mexanizminin həyata keçirilməsi məqsədilə xüsusi Dövlət Ko-
missiyası yaradılmışdır.
2000-ci ildə Azərbaycan Respublikası Avropa Şurasına
tam-hüquqlu üzv olduqdan sonra Avropa və dünya birliyinə
inteqrasiya zəminində Avropa İttifaqı və BMT-nin İnkişaf
Proqramı ilə birgə “Cənubi Qafqazda Narkotiklərə Nəzarət”
(SCAD) Regional Yardım Proqramı fəaliyyətə başlamışdır.
2001-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi
tərəfindən “Narkoloji xidmət və nəzarət haqqında” Qanun
qəbul olunmuşdur.
2005-ci ildə görülən işlərin məntiqi davamı kimi beynəl-
xalq qurumların tövsiyələrinə, qoşulduğumuz Konvensiyaların
müddəalarına uyğun olaraq “Narkotik vasitələrin, psixotrop
maddələrin və onların prekursorlarının dövriyyəsi haqqında”
Azərbaycan Respublikasının Qanunu Milli Məclisdə qəbul
olunmuş və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham
12
Əliyev cənabları tərəfindən imzalanmışdır. Prezident İlham
Əliyevin 28 iyun 2005-ci il tarixli Fərmanı ilə təsdiq olunmuş
“Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların
prekursorlarının dövriyyəsi haqqında” Qanun narkotiklərlə mü-
barizə istiqamətində müvafiq dövlət və ictimai qurumlar qarşı-
sında konkret vəzifələr qoymuş və bu istiqamətdə fəaliyyətin
hüquqi bazasını təşkil etmişdir. Qanunun başlıca əhəmiyyəti
ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda narkotik vasitələrin və psixo-
trop maddələrin alınması, saxlanması, satılması, əldə edilməsi,
paylaşdırılması, buraxılması, daşınması, göndərilməsi, istifadə
edilməsi, onların dövriyyəsinə dair sənədlərin tərtib edilməsi,
narkotik tərkibli bitkilərin kultivasiyası, narkotik vasitələrin və
psixotrop maddələrin istehsalı, dərman preparatlarının və xam-
malın hazırlanması qanunla qadağan edilmişdir. Qanunun 9-cu
maddəsində narkotik vasitələrin və ya psixotrop maddələrin
dövriyyəsinə dair Milli İnformasiya Mərkəzinin yaradılmasın-
dan, informasiya orqanlarının qarşısında qoyulan vəzifələrdən
bəhs edilmişdir.
Azərbaycan Respublikası ərazisində narkomaniya və nar-
kobizneslə bağlı mübarizə sahəsində hüquqi məsələləri tənzim-
ləyən qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi, dəyişən şəra-
itə və tələblərə uyğunlaşdırılması hökumətin və dövlətin əsas
fəaliyyət istiqamətlərindən biridir. Qəbul olunan qanunun və
normativ aktların məqsədi narkotiklərin dövriyyəsi ilə bağlı
sosial, iqtisadi, hüquqi münasibətlərdə baş verən dəyişiklikləri
özündə əks etdirməkdir. Bununla yanaşı, ölkədə hüquq-mühafi-
zə orqanları səviyyəsində də narkotiklərin qeyri-qanuni dövriy-
yəsinə qarşı lazımi mübarizə aparılır.
Azərbaycan hökuməti daima ölkə ərazisində narkomaniya
və narkobiznesə qarşı mübarizədə uğurlar əldə etmək üçün
bütün cavabdeh strukturların fəaliyyətinin əlaqələndirilməsinin
başlıca meyar olduğunu qeyd edir. Ölkə başçısının 28 iyun
2007-ci il tarixli Sərancamı ilə təsdiq edilmiş “Narkotik vasitə-
13
lərin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanun-
suz dövriyyəsi və narkomanlığın yayılması ilə mübarizə uzrə
Proqram”ın (2007-2012-ci illər) yerinə yetirilməsi istiqamətin-
də Dövlət Komissiyasının işçi qrupunun müvafiq nazirlik,
komitə və təşkilatlarla birgə gördüyü işlər çox əhəmiyyətlidir.
Bunun üçun Təhsil, Gənclər və İdman nazirlikləri, Ailə, Qadın
və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi, Daxili İşlər və
Milli Təhlükəsizlik nazirlikləri, Dövlət Gömrük Komitəsi və
Dövlət Sərhəd Xidməti, Milli Elmlər Akademiyası, Ekologiya
və Təbii Sərvətlər, Kənd Təsərrüfatı nazirlikləri və digər
qurumlar birgə fəalliyyət göstərməli, müalicə və reabilitasiya
sahəsində profilaktik tədbirlərin səmərəsini artırmalıdırlar.
Yalnız bu təqdirdə narkomaniya və narkobizneslə məşğul olan
ayrı-ayrı şəxslərin, dəstələrin vaxtında ifşa olunmasında, onlara
qarşı lazımi profilaktik tədbirlərin həyata keçirilməsində mü-
vəffəqiyyət əldə etmək mümkündür.
Narkotizmlə və narkobizneslə mübarizədə regional və bey-
nəlxalq əlaqələrin genişləndirilməsi, qarşılıqlı təcrübə mü-
badiləsi və elmi-texniki əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi səmə-
rəli addımlardan biri hesab olunur. Belə əlaqələrin və əməkdaş-
lığın qloballaşması ilk növbədə müvafiq ölkənin özünün, bila-
vasitə, milli təhlükəsizliyinin təmin edilməsi baxımından əhə-
miyyətlidir. Ona görə də milli təhlükəsizliyin təmin olunmasın-
da narkomanlığın, eləcə də narkotik vasitələrin və psixotrop
maddələrin qanunsuz dövriyyəsinin qarşısının alınması və belə
təzahürlərin aradan qaldırılması sahəsinda həyata keçirilən təd-
birlər əsas yerlərdən birini tutur.
Bakıda 2011-ci il 17 oktyabr tarixində “Narkotik vasitələ-
rin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə” mövzusunda keçi-
rilmiş ikigünlük beynəlxalq konfrans, bu baxımdan, çox böyük
əhəmiyyət kəsb etmişdir. Dünya Gömrük Təşkilatının (DGT)
və Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin birgə
təşkilatçılığı, BMT-nin dəstəyi ilə keçirilən konfransda 42
14
ölkənin müvafiq qurumlarının, 7 beynəlxalq təşkilatın 87-dən
çox nümayəndəsi iştirak etmişdi. Tədbirdə müstəqilliyimizin
bərpasından ötən 20 il ərzində Azərbaycanda narkotik vasitələ-
rin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizənin həmişə diqqət
mərkəzində olması, narkotiklərlə mübarizə sahəsində təkmil-
ləşdirilmiş normativ hüquqi bazanın mövcudluğu, ölkəmizin
BMT-nin narkotik vasitələr və psixotrop maddələrlə əlaqədar
baza konvensiyalarına qoşulması, bu sahədə məsələləri tənzim-
ləyən çoxsaylı milli qanunvericilik aktlarının qəbul olunması
qeyd edilmiş və yüksək qiymətləndirilmişdir.
Narkomaniyanın bəşəri problem olması ilə əlaqədar Res-
publikamızın bütün rayon və bölgələrində icra hakimiyyətləri-
nin “Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların pre-
kursorlarının məhv edilməsi üzrə” rayon komissiyalarının
2011-ci il ərzində gördüyü işlər barədə hesabat xarakterli iclas-
ları da keçirilmişdir.
Narkotikləri istər qəbul etmək, istər gətirmək, istərsə də
satmaq cinayət tərkibli əməldir. Əgər hər hansı bir cinayət tər-
kibli əməldə ilbəil artım varsa və bu getdikcə gəncləri və yeni-
yetmələri daha çox özünə cəlb edirsə onun qarşısının alınması
yolunda profilaktik tədbirlərin görülməsi mütləqdir. Azərbay-
can hökuməti narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı
mübarizəni dövlət səviyyəsinə qaldıraraq narkotiklərlə mübari-
zə sahəsində qabaqcıl dünya təcrübəsinə əsaslanan kompleks
tədbirləri ardıcıl olaraq sistemli şəkildə həyata keçirir.
Dostları ilə paylaş: |