Mundarija. Kirish

1.2 G'aznachilik tizimining tuzilishi, uning asosiy vazifalari va byudjet ijrosi tamoyillari.
Tuproqqal’a G'aznachilik organlari hududiy asosda va O’zbekiston Moliya vazirligining bir qismida yaratilgan yagona markazlashtirilgan tizimni ifodalaydi. G'aznachilik organlarining tuzilishi uch bosqichli.
Birinchi daraja - Tuproqqal’a G'aznachilik Bosh boshqarmasi (GUFK), u Tuproqqal’a byudjetning daromadlari va xarajatlarining konsolidatsiyalangan hisobini olib boradi va g'aznachilik hisobvaraqlaridagi mablag'larning harakatini boshqaradi. Bundan tashqari, u g'aznachilikning quyi organlari ishiga rahbarlik qiladi.
Ikkinchi daraja - Tuproqqal’a G'aznachilikning (UFK) O’zbekiston Respublikasi tarkibidagi respublikalar, hududlar, viloyatlar, avtonom tuzilmalar, Moskva va Sankt-Peterburg shaharlari bo'yicha boshqarmalari. Ular g'aznachilikning quyi organlari orqali Tuproqqal’a byudjetning daromad va xarajatlar qismlarini shakllantirish bo'yicha barcha qarorlarning bajarilishini ta'minlaydi.
Uchinchi daraja - Tuproqqal’a G'aznachilikning shaharlardagi filiallari, shaharlardagi tumanlar (viloyatlarga bo'ysunadigan shaharlardan tashqari) (OFK). Ular hududning Tuproqqal’a byudjetining daromad qismini tashkil qiladi va byudjet oluvchilar uchun xarajatlarni maqsadli moliyalashtirishni ta'minlaydi.
Tuproqqal’a G'aznachilik organlari - bu ijro etuvchi hokimiyat organlariga tegishli bo'lgan yuridik shaxslar.
Tuproqqal’a G'aznachilik organlarining asosiy vazifalari va funktsiyalari quyidagilarni o'z ichiga oladi :
- Tuproqqal’a byudjet tomonidan banklardagi G'aznachilik hisobvarag'iga tushgan soliqlar va to'lovlarni hisobga olish;
- turli darajadagi byudjetlar o'rtasida daromadlarni belgilangan tartibda va miqdori bo'yicha taqsimlash;
- noto'g'ri yoki ortiqcha to'langan summalarni qaytarish va byudjetlar o'rtasida hisob-kitob qilish;
- ijro etuvchi hokimiyat organlari tomonidan soliq to‘lovchilarga berilgan imtiyozlar va kechiktirishlarni hisobga olish, soliqlar va byudjetlar o‘rtasidagi to‘lovlarni qayta hisoblash;
- turli darajadagi byudjetlar o'rtasidagi o'zaro hisob-kitoblar;
- Tuproqqal’a byudjet rahbarlarini moliyalashtirishning chegaralarini va amalga oshirilishini oshirish;
- dastlabki, joriy va keyingi nazorat orqali mablag'larning maqsadli va samarali sarflanishini ta'minlash;
- G'aznachilikning banklardagi hisobvaraqlari bo'yicha Tuproqqal’a byudjetning daromadlari va xarajatlarini boshqarish.
Tuproqqal’a byudjetning ijrosi O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki va uning muassasalarida ochilgan hisobvaraqlar bo'yicha g'aznachilik organlari tomonidan amalga oshiriladi. Ba'zida g'azna hisobvaraqlari moliya va pul-kredit siyosati bo'yicha hukumat komissiyasi tomonidan ruxsat etilgan va tanlov asosida belgilanadigan boshqa kredit tashkilotlarida ham ochiladi.
Shunday qilib, byudjet ijrosining g'aznachilik tizimi muayyan tamoyillarga asoslanadi .
Tuproqqal’a byudjetning g'azna ijrosining birinchi tamoyili shundan iboratki, xarajatlar bo'yicha byudjetning ijrosi byudjet oluvchilarning shaxsiy hisobvaraqlari yordamida amalga oshiriladi. Har bir asosiy boshqaruvchi va Tuproqqal’a byudjet mablag'larini oluvchi uchun shaxsiy hisoblar ochiladi (O’zbekiston Respublikasi Byudjet kodeksining 254-moddasi). Shaxsiy hisob tashkilot - byudjet oluvchi o'z faoliyatini amalga oshirish jarayonida ega bo'lishi mumkin bo'lgan summalarni aks ettiradi. Shunday qilib, byudjet tashkilotlarini moliyalashtirish ma’murlar tomonidan limitlarga muvofiq mablag‘larni shaxsiy hisob raqamiga o‘tkazish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Tuproqqal’a byudjetning g'azna ijrosining ikkinchi printsipi byudjet tashkilotlari tomonidan pul majburiyatlarini chegaralar doirasida moliyalashtirish va qabul qilish tamoyilidir. Byudjet majburiyatlarining chegaralari byudjetdan ajratmalar asosida belgilanadi (O’zbekiston Respublikasi Byudjet kodeksining 224-moddasi). O'z navbatida, byudjet mablag'lari asosida byudjet muassasasining daromadlari va xarajatlari smetasi tuziladi (O’zbekiston Respublikasi Byudjet kodeksining 221-moddasi).
Uchinchi tamoyil - kassaning birligi printsipi (O’zbekiston Respublikasi Byudjet kodeksining 216-moddasi). Kassaning birligi printsipining eng aniq ta'rifini N.G. Nesterenko bergan: "Kassaning birligi printsipi byudjetga kassa xizmatlarini ko'rsatuvchi organ O’zbekiston Banki muassasasida yagona hisob raqamini ochishini belgilaydi. byudjet taqchilligini moliyalashtirish manbalaridan keladigan daromadlar va tushumlar hisobga olinadi va byudjet xarajatlari nazarda tutiladi” . Shunday qilib, kassaning birligi printsipi byudjet mablag'larini eng yaxshi boshqarishga, ularning to'liq tushishi va maqsadli sarflanishi ustidan kuchli davlat nazoratini o'rnatishga ob'ektiv yordam beradigan talablarga bog'liq bo'lishi kerak.
Tuproqqal’a byudjetning g'azna ijrosining to'rtinchi printsipi - batafsillik printsipi. Byudjetning batafsil ijrosiga byudjet tasnifi orqali erishiladi. Byudjet tasnifidan foydalanish budjet tashkilotiga o‘z xarajatlarini batafsil rejalashtirish imkonini beradi, byudjet tuzish, sarflangan xarajatlar samaradorligini tahlil qilish jarayonini osonlashtiradi va byudjet mablag‘laridan maqsadli foydalanilishini nazorat qilish imkonini beradi.
Tuproqqal’a byudjetning g'azna ijrosining beshinchi printsipi - bu davlat va kommunal shartnomalar asosida tovarlarni (ishlarni, ishlarni, xizmatlarni) sotib olish printsipi. Ushbu tamoyil byudjet oluvchilarning to'lovlarini o'z vaqtida nazorat qilish va aniq oshirilgan narxlarda xarid qilish imkoniyatini istisno qilish imkonini beradi.
Tuproqqal’a byudjetning g'azna ijrosining oltinchi printsipi - bu byudjet tashkilotlarining xarajatlarini mablag'larni hisobga olish yo'li bilan moliyalashtirish printsipi (O’zbekiston Respublikasi Byudjet kodeksining 235-moddasi).
Tuproqqal’a G'aznachilik Byudjet kodeksiga muvofiq :
- Tuproqqal’a byudjetni to'g'ri ijro etish, buxgalteriya hisobini yuritish va byudjet mablag'larini boshqarish;
- O’zbekiston Respublikasi Byudjet kodeksida belgilangan tartibda byudjet ssudalari, byudjet investitsiyalari, davlat kafolatlarini berish bilan bog'liq xarajatlarni moliyalashtirish;
- bu mablag'larni oluvchilar tomonidan byudjet mablag'lari o'tkazmalarining to'liqligi va o'z vaqtida amalga oshirilishi;
- budjet mablag'larini ushbu mablag'larni oluvchilarning hisobvaraqlariga o'z vaqtida o'tkazish;
- belgilangan muddatlarda byudjet mablag'lari oluvchilarga byudjet mablag'lari va byudjetning chegaraviy majburiyatlari to'g'risida xabar berish;
- byudjet ro'yxatlariga kiritilmagan xarajatlarni moliyalashtirish;
- byudjet majburiyatlarining tasdiqlangan limitlaridan ortiq xarajatlarni moliyalashtirish;
- asosiy rahbarlar, boshqaruvchilar va byudjet mablag'larini oluvchilar tomonidan O’zbekiston Respublikasining byudjet qonunchiligiga rioya etilishi ustidan nazoratni amalga oshirish;
- O’zbekiston Respublikasi Hisob palatasining ko'rsatmalarini va adliya organlarining byudjet mablag'larini oluvchining moliya organlari tomonidan etkazilgan zararni qoplash to'g'risidagi qarorlarini bajarish.
Hozirgi vaqtda G'aznachilik doirasini kengaytirish zarur. Bu, albatta, Respublika sub'ektlarining barcha byudjetlarini va shahar byudjetlarini shakllantirish va ijrosini qamrab olishi kerak. Bunday yondashuv ushbu byudjetlarning mustaqilligi tamoyilini buzmaydi. Barcha masalalar Tuproqqal’a G'aznachilik va Respublikaning ta'sis sub'ektlarining tegishli organlari va mahalliy hokimiyat organlari o'rtasidagi kelishuvda hal qilinishi mumkin. Bu hududlar uchun sezilarli mablag‘larni tejash va mablag‘larni byudjetlar o‘rtasida, jumladan, moliyaviy yordamni qayta taqsimlashni tezlashtirish imkonini beradi. Bunday tizim kelajakda Tuproqqal’a va mahalliy byudjetlar o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri aloqalarni o'rnatishga yordam beradi. Ayrim mamlakatlarda qo‘llanilganidek, markazning moliyaviy yordami ham mahalliy byudjetlarga yo‘naltirilishi mumkin. Maqsadli byudjet va byudjetdan tashqari davlat jamg'armalariga kelsak, shuni aytish kerakki, ularning O’zbekistonda keng qo'llanilishi hozirgi vaqtda moliyaviy resurslarning etarli emasligi bilan bog'liq va har qanday byudjetga xos bo'lgan yagona jamg'arma tamoyilining buzilishi sifatida baholanishi mumkin. G'aznachilik organlari umumiy nazorat tizimining eng muhim bo'g'ini sifatida byudjet mablag'larining shakllanishi va ishlatilishi ustidan nazoratni amalga oshiradilar. Budjetdan barcha mablag‘ oluvchilar va budjetga xizmat ko‘rsatuvchi tijorat banklari G‘aznachilik tomonidan nazorat qilinadigan ob’ektlar qatoriga kiradi. Bunday muhim tashkiliy-nazorat funksiyalarining uyg‘unligi g‘aznachilikni davlat moliya tizimining asosiy bo‘g‘iniga aylantiradi. Shunday qilib, byudjet ijrosining g'aznachilik tizimi O’zbekistonda muhim iqtisodiy muammolarni hal qilishga yordam beradi. ularning O’zbekistonda keng qo'llanilishi hozirgi vaqtda moliyaviy resurslarning etarli emasligi bilan bog'liq va har qanday byudjetga xos bo'lgan yagona fond tamoyilining buzilishi deb hisoblanishi mumkin. G'aznachilik organlari umumiy nazorat tizimining eng muhim bo'g'ini sifatida byudjet mablag'larining shakllanishi va ishlatilishi ustidan nazoratni amalga oshiradilar. Budjetdan barcha mablag‘ oluvchilar va budjetga xizmat ko‘rsatuvchi tijorat banklari G‘aznachilik tomonidan nazorat qilinadigan ob’ektlar qatoriga kiradi. Bunday muhim tashkiliy-nazorat funksiyalarining uyg‘unligi g‘aznachilikni davlat moliya tizimining asosiy bo‘g‘iniga aylantiradi. Shunday qilib, byudjet ijrosining g'aznachilik tizimi O’zbekistonda muhim iqtisodiy muammolarni hal qilishga yordam beradi. ularning O’zbekistonda keng qo'llanilishi hozirgi vaqtda moliyaviy resurslarning etarli emasligi bilan bog'liq va har qanday byudjetga xos bo'lgan yagona fond tamoyilining buzilishi deb hisoblanishi mumkin. G'aznachilik organlari umumiy nazorat tizimining eng muhim bo'g'ini sifatida byudjet mablag'larining shakllanishi va ishlatilishi ustidan nazoratni amalga oshiradilar. Budjetdan barcha mablag‘ oluvchilar va budjetga xizmat ko‘rsatuvchi tijorat banklari G‘aznachilik tomonidan nazorat qilinadigan ob’ektlar qatoriga kiradi. Bunday muhim tashkiliy-nazorat funksiyalarining uyg‘unligi g‘aznachilikni davlat moliya tizimining asosiy bo‘g‘iniga aylantiradi. Shunday qilib, byudjet ijrosining g'aznachilik tizimi O’zbekistonda muhim iqtisodiy muammolarni hal qilishga yordam beradi. umumiy nazorat tizimining muhim qismi sifatida byudjet mablag'larining shakllanishi va ishlatilishini nazorat qilish. Budjetdan barcha mablag‘ oluvchilar va budjetga xizmat ko‘rsatuvchi tijorat banklari G‘aznachilik tomonidan nazorat qilinadigan ob’ektlar qatoriga kiradi. Bunday muhim tashkiliy-nazorat funksiyalarining uyg‘unligi g‘aznachilikni davlat moliya tizimining asosiy bo‘g‘iniga aylantiradi. Shunday qilib, byudjet ijrosining g'aznachilik tizimi O’zbekistonda muhim iqtisodiy muammolarni hal qilishga yordam beradi. umumiy nazorat tizimining muhim qismi sifatida byudjet mablag'larining shakllanishi va ishlatilishini nazorat qilish. Budjetdan barcha mablag‘ oluvchilar va budjetga xizmat ko‘rsatuvchi tijorat banklari G‘aznachilik tomonidan nazorat qilinadigan ob’ektlar qatoriga kiradi. Bunday muhim tashkiliy-nazorat funksiyalarining uyg‘unligi g‘aznachilikni davlat moliya tizimining asosiy bo‘g‘iniga aylantiradi. Shunday qilib, byudjet ijrosining g'aznachilik tizimi O’zbekistonda muhim iqtisodiy muammolarni hal qilishga yordam beradi.