Mühazirə MÖvzu 1 Fəlakət təbabəti və Mülki Müdafiə tibb xidmətinin tə şkili, quruluşu, fə nni, vəzifələri MÖvzu 2

Bunların əsasını Safar qaydası təşkil edir. 
1. Tənəffüs yollarının keçiriciliyinin bərpası; 
2. Ağ ciyərlərin süni ventilyasiyası; 
3. Ürəyin qapalı massajı. 
Yuxarı tənəffüs yollarının keçiriciliyinin bərpası – Zədələnəni arxası üstə uzadır, yardım 
göstərən şəxs bir əlini xəstənin boynunun altına keçirib onu bir qədər qaldırıb arxaya əyir. Digər əlini 
xəstənin alnına qoyaraq başı arxaya doğru itələyir, ağız açıldıqdan sonra xəsarət alanın ağız boşluğuna 
üzərinə dəsmal sarınmış şəhadət barmağı salınaraq qusuntu kütlələrindən yad cisimlərdən təmizlənir, 
qatlanmış dil düzəldilir. Bundan sonra ağ ciyərlərin ventilyasiyası məqsədi ilə süni tənəffüs vermə 
aparılır. İki növü var – "ağızdan ağıza", "ağızdan buruna". Xilasedici bir əlini xəsarət almışın 
boynunun altına, digərini isə alnına qoyur və iki barmağı ilə burnunu tutur ki, hava itkisi olmasın. 
Ağzını zədələnənin ağzına, dəsmal ilə örtdükdən sonra möhkəm yapışdırır və ağ ciyərlərinə nəfəs 
verir. Sonra zədələnənin nəfəs verməsini izləyir. Mütləq döş qəfəsi hərəkətlərinə nəzarət etməsi 
lazımdır. Nəfəs alma zamanı döş genəlib, nəfəs vermə zamanı daralmalıdır. Əgər qarın hərəkət edirsə 
deməli hava mədəyə dolur, bunun qarşısını almaq üçün nəfəs vermə zamanı əli sol qabırğaaltı 
nahiyəyə qoyub bir az basmaq lazımdır. "Ağızdan buruna" üsulundan xəsarətalmışın ağzını açmaq 
mümkün olmadıqda istifadə edirlər. (Çənə sümüyünün sınığı). Bu zaman bir əl ilə çənəni tutub, 
ağızdan buruna nəfəs verirlər və döş qəfəsi hərəkətlərinə nəzarət edirlər. Əgər qeyd olunan üsullar 
müsbət nəticə vermirsə, həkim tərəfindən traxeyanın intubasiyası aparılır. 

---

Fənn: Hərbi tibbi hazırlıq və fəlakətlər təbabəti 
 
83
Ürəyin xarici massajı. Xəsarətalan arxası düz bərk yerdə arxasıüstə olmalıdır. Onun sol tərəfində 
dayanıb ovuclar bir-birinin üstündə olmaqla əllər yaralananın döş sümüyünün aşağı üçdə bir 
nahiyyəsinə qoyulur. Sonra dəqiqədə 50-60 ritmik təkrarla sinəni aşağı basır və hər təkrardan sonra 
əllər yuxarı qaldırılır ki, döş qəfəsi qalxıb düzələ bilsin. Təkrar döş qəfəsi ən azı 3-4sm aşağı basılır. 
Ürəyin xarici massajına ilk göstəriş – döş qəfəsinin daxilə keçən yaralanması, ürək tamponadası. 
Ürəyin xarici massajı və ağciyərlərin süni ventilyasiyası eyni vaxda aparılmalıdır. Əgər yardımı 
bir xilasedici gəstərirsə, onda 2 nəfəs vermədə 10 masaj edilməlidir. Əgər iki xilasedici iştirak edirsə, 
onda biri zərərçəkəndən solda digəri sağda olur və 1 nəfəs verməyə 5 massaj aparılır. 
20-30 dəqiqədən sonra reanimasiya tədbirləri effekt vermirsə - ürəyin fəaliyyəti bərpa olmur, 
bəbəklər genəlmiş qalır və göz damarları böyüyür. Bu o deməkdir ki, artıq beyində geri dönməz 
proseslər baş verib və kliniki ölüm bioloji ölümə keçib. Reanimasiya tədbirləri dayandırılır. 
Həkiməqədər yardım tədbirləri təminatdan asılı olaraq daha geniş aparıla bilər. 
Məsələn:
1. Oksigen inhalyasiyası.
2. Vena daxilinə 0,1%-0,5 ml adrenalin (5 ml izotonik məhlul yaxud qlükozada həll edərək). 
3. Venadaxilinə 1%-0,5 mezaton. 

---