Fırlanma hərəkətinin kinematikası
Maddi nöqtənin çevrə boyunca bərabərsürətli
olmayan fırlanma hərəkəti
Fırlanma hərəkəti icra edən maddi nöqtə t = 0 anında A vəziyyətində olur. ∆t müddətindən sonra ∆φ qədər dönmə bucağı icra edib B vəziyyətində olacaqdır.
Bucaq sürəti – radius vektorunun dönmə bucağının, bu dönməyə sərf olunan zamana nisbəti ilə ölçülən kəmiyyətdir. Orta bucaq sürəti belə tapılır:
Ani bucaq sürətini isə belə hesablamaq olar:
Bucaq sürətinin vahidi saniyədə radiandır:
olduqda çevrə üzrə bərabərsürətli hərəkət alınar.
; ;
Xətti sürət ilə bucaq sürəti arasındakı əlaqə düsturunu çıxaraq. Məlumdur ki, mərkəzi bucaq, qövs və çevrənin radiusu arasında belə bir münasibət vardır:
Sürət üçün yazmaq olar:
(1)
Bucaq sürəti vektorial kəmiyyətdir. Bucaq sürəti vektorunun istiqamətini burğu qaydası ilə təyin edirlər. Sağ burğunun dəstəyinin hərəkəti cismin fırlanma istiqaməti ilə eynidirsə, onda burğunun ucunun irəliləmə hərəkəti bucaq sürəti vektorunun istiqamətini göstərir. (1) münasibətini vektor şəklində yaza bilərik:
vektoru həm - ya, həm də R - ə perpendikulyardır.
Bucaq sürəti həm qiymətini həm istiqamətini dəyişə bilər. Bu dəyişmə bucaq təcili adlanan kəmiyyətlə xarakterizə edilir. Bucaq təcili belə təyin olunur:
- nın modulu 0-dan böyükdürsə o istiqamətində, 0-dan kiçikdirsə -nın əksinə yönəlir. Bucaq təcilinin vahidi - - dır.
Mərkəzə qaçma təcili ilə bucaq sürəti arasındakı əlaqəni müəyyən edək.
Xətti təcilin tangensial komponenti ilə bucaq təcili arasındakı əlaqəni müəyyən edək. Məlumdur ki,
və
Onda
ifadəsi xətti təcilin tangensial komponenti ilə bucaq təcili arasındakı əlaqəni müəyyən edir.
Nöqtə çevrə boyunca, bərabərdəyişən hərəkətdə iştirak edərsə, onda, bucaq sürəti üçün və dönmə bucağı üçün isə ifadələrini yazmaq olar. - başlanğıc bucaq sürətidir. Dönmə bucağı üçün həmçinin
ifadəsini yazmaq olar.
Dostları ilə paylaş: | 
