176
bilan birga zarur bo‘lgan xususiyatlarni chetda qoldirmay qamrab olish qobiliyati.
tafakkur kengligi inson dunyoqarashi va har bir hodisani boshqa hodisalar bilan
turli aloqalarda ko‘rib chiqish qobiliyatida ifodalanadi.
tafakkurning
chuqurligi
murakkab savollar mohiyatiga kirib borish, asosiy holatni ikkinchi darajalilardan,
zaruriyatni tasodifiydan ajratish malakasida ifodalanadi. tafakkur chuqurligigiga
qarama-qarshi sifat bo‘lib hukm va xulosalarning yuzasi hisoblanadi, bunda odam
mayda-chuydalarga e’tibor qaratib, asosiysini ko‘rmaydi. tafakkurning
mustaqilligi
insonning yangi vazifalarni ilgari
surishi va boshqalarning
yordamidan foydalanmasdan ularning echimini topish malakasi bilan
xarakterlanadi. Fikrning
egiluvchanligi
masalalarni echishda avvaldan qo‘llanilib
kelayotgan usullarning ta’siridan holi bo‘lishda, sharoit o‘zgarganda
harakatlarni
tezda o‘zgartirish malakasida ifodalanadi. tafakkurning
tezligi
– insonning yangi
vaziyatda o‘zini yo‘qotib qo‘ymaslik, o‘ylab olgan holda to‘g‘ri qaror qabul qilish
qobiliyati. aqlning sertashabbusligini insonning o‘ylamasdan
masalaning bir
tomonini ushlab olib, qaror qilishga shoshishi, etarlicha o‘ylanmagan
javoblar
bildirishida ifodalanadigan shoshqaloqlikdan farqlash lozim. Aqlning
tanqidiyligi
– bu inson o‘zining va boshqalarning fikrlarini ob’ektiv baholashi,ilgari
surilayotgan nizomlar va xulosalarni izchillik bilan
har tomonlama tekshirib
chiqish malakasi. tafakkurning
mantiqiyligi
– tadqiq etilayotgan ob’ektning barcha
ahamiyatli tomonlarini hisobga olgan holda mulohazalarning qat’iy izchilligiga
rioya qilish qobiliyati. tafakkurning
isbotlanganligi
–
zarur vaqtda hukm va
xulosalarning to‘g‘riligini tasdiqlovchi dalillar, qonuniyatlardan foydalanish
qobiliyati. aql
Dostları ilə paylaş: