“meyvə-TƏRƏVƏz və tamli mallarin



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə14/22
tarix05.03.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#10307
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   22

10.3. Тябии гящвянин нювмцхтялифликляри вя сортлары 
 
Тябии  гящвя  дянляри  харижи  эюрцнцшцня  вя  кимйяви  тяркибиня  эюря  бири-
диэяриндян  фярглянир.  Бу  фярг  гящвянин  нювмцхтялифлийиндян,  ботаники 
сортларындан, йетишдийи торпаг-иглим шяраитиндян вя емалындан асылы олараг дяйишир. 
Юлкямиз  гящвяни  харижи  юлкялярдян  алыр.  Бцтцн  гящвя  сортлары  3  група  бюлцнцр: 
Америка,  Асийа  вя  Африка  сортлары.  Гящвянин  нювмцхтялифлийи  вя  сортлары 
бежярилдийи районун (юлкянин) вя йа эюндярилдийи лиманын ады иля адланыр. 
Америка гящвя сортлары дцнйа цзря ихраж олунан гящвянин 70%-дян чохуну 
тяшкил  едир.  Бу група  Бразилийа, Колумбийа,  Гватемала,  Мексика,  Куба,  Коста-
Рика, Салвадор, Боливийа вя Моръинка адасы гящвялярини эюстярмяк олар. 

 
209 
Бразилийа гящвяси – дцнйа базарында ян бюйцк хцсуси чякийя маликдир. Бунун 
ясас сортларындан Сантос, Рио, Викторийа вя Бащийа гящвялярини эюстярмяк олар. 
Сантос  гящвяси  бир  нечя  сорта  айрылыр  ки,  бунлардан  ян  йахшысы  «Бурбон-
Сантос» гящвясидир. Дянляри хырда, тцнд йашыл рянэдян ачыг сары рянэя гядяр олур. 
Бундан дямлянмиш гящвя чохекстрактлы, зяриф тамлы, хош ятирли вя нейтрал реакси-й-
айа малик олур. 
Рио  гящвяси  Сантос  гящвясиндян  сонра  икинжи  йери  тутур.  Бунун  нисбятян  ири 
дянляри  вя  бу  дянлярин  йашыл  рянэи  олур.  Рио  гящвясинин  екстракты  юзцнямяхсус 
тясиредижи ятря, кобуд вя кяскин дада маликдир. 
Викторийа  гящвяси  кейфиййятиня  эюря  Сантос  гящвясиндян  сонра  цчцнжц  йери 
тутур.  Дянляринин  рянэи  гонур  йашылдан  дарчыны  рянэя  гядяр  олур.  Бунлары 
говурдугдан сонра дямлядикдя пис там верир. 
Бащийа гящвяси хырдадянли, бозумтул-аь рянэли вя ашаьы кейфиййятлидир. Буну 
говуруб дямлядикдя екстракты тцстц дадына охшар спесифик там верир. 
Гватемала  гящвяси  иридянли,  йашыл  вя  эюй  рянэли  олур.  Харижи  эюрцнцшц  чох 
йахшыдыр. Дямлянмиш гящвя хоштамлы вя йцксяк дяряжядя екстрактлыдыр. Гватемала 
гящвясиндян йцксяк кейфиййятли бир мящсул кими истифадя едилир. 
Колумбийа  гящвяси  мцхтялиф  ириликдя,  дянляринин  рянэи  ачыг  йашылдан  тцнд 
йашыла гядяр олур. Колумбийа гящвясини говуруб дямлядикдя Бразилийа гящвясиня 
нисбятян даща тцнд рянэли, йахшы ятирли вя хош дадлы екстракт алыныр. 
Венесуела гящвяси дя Колумбийа гящвясиндян эери галмыр. Дямлядикдя тцнд 
рянэли, хош ятирли вя дадлы екстракт верир. 
Асийа гящвя сортларына ясасян Ярябистан, Щиндистан вя Индонезийа гящвяляри 
аиддир. 
Ярябистан  вя  йа  Мокко  гящвяси  Ярябистанын  жянуб-гярб  щиссясиндя  олан  
даьлыг районларда бежярилир. Яввялляр бу гящвя Мокко лиманындан эятирилдийи цчцн 
Мокко адыны алмышдыр. Бу гящвя ян йахшы гящвя сортларындан бири сайылыр. Бунун 
дянляри хырда, бярк, йумуртавари формайа малик олуб, тцнд сары вя йа азажыг йашыла 
бянзяр рянэдядир. Говрулуб цйцдцлмцш Мокко гящвясиндян дямлянмиш екстракт 

 
210 
хошятирли,  дольун  дадлы  вя  йцксяк  туршулуьа  маликдир.  Йямяндя  истещсал  олунан 
Мокко гящвяси Ходейда адланыр. Мокко гящвяси аз ихраж едилдийи цчцн Авропа 
базарында хырда Йава гящвяси Мокко гящвяси ады иля сатылыр. 
Щиндистан гящвяси ири вя хырда дянляри, йашыл рянэи, дямлядикдя ися тцнд рянэли 
вя  кяскин  ятирли  екстракт  вермяси  иля  характеризя  едилир.  Щиндистан  гящвясинин 
Малабар, Мядряс, Плантейшен, Робуста сортлары вар. Бунлардан Малабар гящвяси 
даща йахшы гящвя сорту сайылыр. 
Индонезийа  гящвяси  Щиндистан  гящвясиня  бянзяйир,  йахшы  ятри,  дады,  щабеля 
тцнд  рянэли  екстракты  вар.  Бунун  сортларындан  Суматра,  Йава,  Паданг,  Ангола, 
Тселебес  гящвялярини  эюстярмяк  олар.  Суматра  гящвяси  Йава  гящвясиндян  даща 
йахшы  сайылыр,  чцнки  дянляри  нисбятян  хырда  олур,  рянэи  эюй,  йахуд  ачыг  сары,  аз 
екстрактлы олур. 
Африка  гящвя  сортлары  ясасян  йерли  истещлак  цчцн  истифадя  олунур.  Йалныз 
Абиссен гящвяси аз мигдарда дцнйа базарына чыхарылыр. 
Африка  гящвясинин  сортларындан  ян  ясаслары  Харари  вя  Либерийа  гящвяляридир. 
Харари гящвяси Ефиопийада чох йайылмышдыр. Бунун дяни даща ири вя узун, рянэи ися 
эюй,  кюлэяли,  йашылдан  сары  рянэя  кими  олур.  Дадына  эюря  Мокко  гящвясиня  чох 
бянзяйир. Либерийа гящвяси Африканын гярб сащилляриндя бежярилир. Бунун дянляри ири 
вя дарчыны рянэдя олур. Дямлядикдя кяскин ятирли, дадлы вя тцнд рянэли екстракт верир. 
Башга гящвя сортлары иля гарышдырмаг цчцн бундан истифадя едилир. 
Африка  сортларына  Камерун,  Танзанийа-Ярябистан,  Кенийа-Ярябистан  вя 
Ефиопийада бежярилян Жима сорту аиддир. 
Йахшы  гящвя  ичкиси  алмаг  цчцн  3-4  гящвя  сортуну  гарышдырмаг  мяслящят 
эюрцлцр. Чцнки бу сортлар дады, ятри вя екстрактлыьына эюря бир-бирини тамамлайыр, 
хошаэялян,  дадлы  вя  ятирли  гящвя  ичкиси  букетинин  ямяля  эялмясиня  сябяб  олур.  Яла 
сорт Колумбийа, Гватемала, Плантейшен, Ходейда вя Харари сортларында кофеинин 
мигдары (1,2-1,4%) ашаьы сортлу Гвинейа вя Робуста сортларынкындан аздыр. Коста-
Рика  гящвясиндя  ися  кофеинин  мигдары  2,2%-я  чатыр.  Гящвя  ичкисинин  дадына 
туршулуг  ядяди  дя  тясир  эюстярир.  Коста-Рика  вя  Йямянин  Ходейда  сортунда 

 
211 
туршулуг  ядяди  (16,4-17,8
0
)  башга  сортлара  нисбятян  4-6
0
  чохдур.  Бцтцн  бунлары 
нязяря алараг цйцдцлмцш гящвя щазырладыгда бязи сортлар гарышдырылыр. 
Хариждян  алынан  гящвянин  кейфиййяти  Тижарят  палатасы  тяряфиндян 
гиймятляндирилир.  Бу  заман  ашаьыдакы  эюстярижиляр  нязяря  алыныр:  дянлярин  харижи 
эюрцнцшц  (рянэи  вя  формасы),  дянин  кясикдя  эюрцнцшц  (тязя  чий  гящвя  кясийи 
щамар,  буйнузаохшар,  бир  бярабярликдя  рянэлянмиш  олур,  кющня  гящвядя  ися  дян 
чятинликля  кясилир,  ендосперм  бяркидийиндян  щамар  олмур),  1  декалитрдя  олан 
дянлярин кцтляси вя сайы (дянлярин ирилийини характеризя едир), гящвя дянляринин ийи вя 
кейфиййятсиз  дянлярин  олмасы  (гящвянин  гцсурлары),  минерал  вя  цзви  гатышыгларын 
мигдары,  говрулмуш  гящвянин  кейфиййяти  (нцмуня  цчцн  лабораторийада 
говрулмуш),  говрулмуш  вя  цйцдцлмцш  гящвядян  щазырланан  гящвя  ичкисинин 
дегустасийасы нятижясиндя мцяййян едилян дад вя ятир. 
Говрулмуш  гящвянин  кейфиййяти,  щямчинин  чий  гящвя  дянинин  узун  мцддят 
сахланылмасы  хаммалын  ямтяя  вязиййятиндян,  биринжи  нювбядя,  гцсурлу  дянлярин 
мигдарындан вя кянар ийлярин олмасындан асылыдыр. 
Гящвя  дянляринин  гцсурларына  онун  тяркибиндя  гара  дянлярин  (чернушки), 
гылафлы  дянин,  албалы  рянэли  дянин,  йетишмиш,  гырылмыш,  мясамяли  вя  бцрцшмцш  аь 
дянлярин  туршумасы  (юзбашына  гызышма  нятижясиндя),  киф  атмасы  вя  зярярверижилярля 
зядялянмяси,  щямчинин  кянар  гатышыгларын  (габыг,  будаг  вя  саплаг,  хырда  даш, 
гум,  торпаг  вя  с.)  олмасы  аид  едилир.    Гцсурлары  300  г  кцтлядя  эютцрцлмцш  орта 
нцмунядя мцяййян едирляр. 
Тядарцк  едилян  чий  гящвя  дянляри  ятирсиз  вя  аьызбцзцшдцрцжц  хассяйя  малик 
олур.  Ейни  заманда  гящвя  чятин  цйцдцлцб  тоз  щалына  салыныр,  гайнар  суда  йахшы 
шишмир  вя  гящвя  ичкиси  щазырлайаркян  суда  щялл  олмур.  Бцтцн  бу  чатышмазлыглары 
арадан  галдырмаг  вя  истещлак  етмяк  цчцн  гящвяйя  щазыр  йарымфабрикат  мящсул 
хассяси вермяк мягсядиля чий гящвя дянлярини говурурлар. 
Чий гящвя дянлярини говурмаздан яввял, ону бцтцн кянар гарышыглардан азад 
едирляр.  Чий  гящвя  дянлярини  мцхтялиф  конструксийалы  говуружу  машынларда  160-
220
0
Ж  температурда  говурурлар.  Буна  да  тяхминян  14-60  дяг  вахт  сярф  едилир. 

 
212 
Гящвя дянляри говрулдугдан сонра сойуг щава жяряйанында 40-50
0
Ж температура 
гядяр тез сойудулур.  
Гящвя  говруларкян  дянлярин  щяжми  30-50%-я  гядяр  артыр,  кцтляси  13-21% 
азалыр.  Бу,  говрулма  заманы  суйун  бухарланмасы  вя  бир  чох  маддялярин 
парчаланмасы  сайясиндя  баш  верир:  шякяр  карамелляшир,  нятижядя  карамелен  ямяля 
эялир.  Дянлярин  дарчыны  рянэя  бойанмасы  да  карамеленин  ямяля  эялмяси  иля  изащ 
едилир. 
10.4. Гящвянин чешиди вя тижарят сортлары 
 
Тябии гящвя  чий вя говрулмуш,  бцтюв дян  вя йа говрулуб-цйцдцлмцш щалда 
тижарятя  бурахылыр.  Говрулмуш  гящвя  дян,  цйцдцлмцш  вя  20%  касны  кюкц  ялавя 
едилмякля  цйцдцлмцш  чешиддя  истещсал  едилир.  Кейфиййятиндян  асылы  олараг  яла  вя  Ы 
ямтяя сортларына айрылыр. 
Яла  сорт  бцтюв  дянли  говрулмуш  тябии  гящвя  яла  кейфиййятли  Щиндистанын 
Плантейшен,  Колумбийанын  вя  Никарагуанын  Арабика,  Мексиканын  Прима-Вошд, 
Перунун  Арабика-Лавадо  нювляриндян  вя  кейфиййятжя  бунлара  мцвафиг  олан 
гейри-гящвя  дянляриндян  щазырланыр.  Яла  сорт  говрулуб-цйцдцлмцш  тябии  гящвяни 
алмаг  цчцн  яла  кейфиййятли  гящвя  нювляринин  гарышыьыны  хцсуси  дяйирманларда 
стандарта  уйьун  олараг  цйцдцрляр.  Яэяр  тябии  гящвя  бу  вя  йа  диэяр  адда  бу-
рахыларса,  онун  75%-и  щямин  нювдян,  25%-и  ися  башга  нювлярин  гарышыьындан, 
цйцдцлмцш тябии гящвядя ися уйьун олараг 60 вя 40% олур. 
Биринжи  сорт  бцтюв  дянли  говрулмуш  тябии  гящвя  Ы  сорта  аид  Бразилийанын 
Сантос,  Вйетнамын  Арабика,  Ефиопийанын  Жима,  Щиндистанын  Робуста  Черри 
нювляриндян  вя  кейфиййятжя  бунлара  мцвафиг  олан  100%  тябии  гящвя  (щяр  щансы 
нювц  олурса-олсун)  дянляриндян  щазырланыр.  Ы  сорт  говрулуб-цйцдцлмцш  тябии 
гящвяни алмаг цчцн Ы сорта аид олан гящвя дянляри дяйирманда цйцдцлцр. 
Яла  сорт  говрулуб-цйцдцлмцш  касны  кюкц  ялавяли  тябии  гящвя  60%-дян  аз 
олмайараг яла кейфиййятли Мокко, Гватемала, Колумбийа вя кейфиййятжя бунлара 
мцвафиг  олан  гейри-гящвя  дянляриндян,  20%-дян  чох  олмайараг  Ы  сорт  гящвя 

 
213 
(Сантос  вя  с.)  дянляриндян  вя  20%  говрулуб-цйцдцлмцш  касны  кюкцндян 
щазырланыр. 
Ы  сорт  говрулуб-цйцдцлмцш  касны  кюкц  ялавяли  тябии  гящвя  80%-дян  аз 
олмайараг Ы сорт гящвя дянляриндян вя 20%-дян чох олмайараг касны кюкцндян 
щазырланыр.  
10.4.1. Щялл олан гящвя 
 
Щялл  олан  гящвя  –  говрулмуш  гящвя  екстрактынын  гурудулмасындан  алынан 
тозвари мящсулдур. Бу гящвя нювц исти суда чюкцнтц вермядян там щялл олур. 
Щялл  олан  гящвянин  дады  вя  ятри  тязя  говрулмуш  гящвя  дяниня  нисбятян  бир 
гядяр аздыр, тонусгалдырыжы тясири йцксякдир. Щялл олан гящвядян йалныз гящвя ичкиси 
щазырламаг вя бязи гяннады мямулаты истещсалы цчцн истифадя едилир. 
Щялл олан гящвянин тяркибиндя 4% су, 12% шякяр, 5,8% декстрин, 2,8%-дян аз 
олмайараг кофеин, 4,5% тригонеллин вя 10% кцл олур. 
Щялл олан гящвя истещсалы цчцн ашаьы  сорт  вя хцсусян  дцнйа базарында ужуз 
олан  Африка  Робуста  гящвясиндян  истифадя  олунур.  Бу  гящвя  башга  нювлярдян 
фяргли олараг ян чох 30%-я гядяр екстракт чыхары верир. 
Щялл олан гящвянин щазырланмасы ашаьыдакы ардыжыллыгла эедир: 
-
 чий гящвя дянляри сеператорларда тямизлянир; 
-
 температуру тядрижян 100
0
Ж-дян 220
0
Ж-йя гядяр артан хцсуси барабанларда 
гящвя  дяни  говрулур.  Говрулманын  сонунда  гящвя  дянлярини  тяркибиндя  6-7%  су 
олана гядяр нямляндирирляр ки, цйцдцлдцкдя гящвя тозу чох алынмасын; 
-
 говрулмуш  гящвя  дянинин  екстракт  алынмасыны  чятинляшдирян  минимал  тозлу 
йарма дяняжикляри (юлчцсц 1,5-2 мм) шяклиня салынмагла хырдаланмасы; 
-
 хырдаланмыш  гящвянин  истилийи  тядрижян  70
0
Ж-дян  180
0
Ж-йя  гядяр  артан 
температурда  15  атм  тязйигдя  3-4  саат  ярзиндя  мящлулда  28-30%  гуру  маддя 
оланадяк сулу екстрактынын алынмасы; 
-
 екстрактдан гатранларын вя щялл олмайан маддялярин айрылмасы цчцн филтрдян 
сцзцлмяси вя филтратын 15-17
0
Ж-йя гядяр сойудулмасы; 

 
214 
-
 гатылашдырылмыш  екстрактын  щавасынын  температуру  270
0
Ж-йя  гядяр  олан 
тозландырыжы вакуум-гурудужу апаратларда гурудулмасы; 
-
 гуру  екстрактын  20
0
Ж  температурда  вя  40%  нисби  рцтубятдя 
кондисионлашдырылан щава ахыны шяраитиндя сойудулмасы вя габлашдырылмасы. 
Щялл  олан  гящвя  хырда  дянявяр,  гящвяйи  рянэли,  юзцнямяхсус  тябии  гящвя 
ятриня  вя  дадына  малик  олан  тозвари  мящсулдур.  Нямлийи  4%-дян,  тяминатлы 
сахланылма мцддятиндя 6%-дян чох олмамалы, суда там щялл олмалы (гайнар суда 
30 санийя, 20
0
Ж истилийи олан суда 3 дяг), кофеинин мигдары 2,8%-дян аз олмамалы, 
метал гатышыглары 2 мг/кг-дан чох олмамалы, цмуми кцлц 10%-дян, ичкинин актив 
туршулуьу  пЩ  –  4,7-дян  аз  олмамалыдыр.  Щялл  олан  гящвя  тозунун  щяжм  кцтляси 
200-240 (±15%) г/л-дир. 
Щялл  оллан  гящвяни  кцтляси  100  г-а  гядяр  аь  тянякя  банкалара  (гапаьынын 
алтында  алцминиум  фолгадан  мембран  алтлыг  гойулур),  25-2,5  г  халис  кцтлядя 
полиетиленля комбиняляшян лакланмыш алцминиум фолгадан пакетляря габлашдырырлар. 
Тянякя банкалары фанер вя йа икигат картон йешикляря, бир пайлыг пакетляри ися халис 
кцтляси  1,25  кг  олан  гутулара,  10  кг  кцтлядя  полиетилен  пярдядян  астары  олан 
кисяляря габлашдырырлар. Истещлак тарасы эерметик баьлы олмалыдыр, якс щалда щялл олан 
гящвя  тез  бир  заманда  щавадан  ням  чякиб корланыр.  Халис  кцтлядян кянарлашма 
(±%-ля чох олмамалыдыр) кцтляси 10 г-а гядяр олдугда 6%, 15 г-дан 25 г-а гядяр 
4%,  50-100  г-да  2%,  100-дян  артыг  вя  1000  г-а  гядяр  кцтлядя  ися  0,1%-дян  чох 
олмамалыдыр. Тяминатлы сахланылма мцддяти истещсал олундуьу эцндян етибарян 8 
айдыр. 
10.4.2. Гящвя ичкиляри 
 
Гящвя  ичкилярини  щазырламаг  цчцн  дянли  биткиляр,  касны  кюкц,  палыд  гозасы, 
пахлалы  дянли  биткиляр,  гярзякли  мейвяляр,  чяйирдякли  мейвялярин  ляпяси,  какавелла, 
итбурну  мейвяси  вя  диэяр  бу  кими  хаммаллар  говрулур,  цйцдцлцр  вя  тясдиг 
олунмуш  ресептляр  цзря  гарышдырылыр.  Гящвя  ичкиляри  тябии  гящвя  ялавя  едилмякля  вя 

 
215 
гящвясиз истещсал олунур. Бу ичкиляр тябии гящвяни явяз едир. Мядя-баьырсаг, цряк-
дамар вя ясяб системи хястяликляри оланлар бу ичкилярдян истифадя едир. 
Дадына эюря бу ичкиляр тябии гящвяйя охшайыр. Чцнки битки мяншяли хаммаллары 
говурдугда  кафеол  компонетляриня  охшар  учужу  ятирли  вя  дадверижи  маддяляр 
ямяля эялир. Касны кюкцнц говурдугда 0,08-0,10% мигдарында тсикореол ефир йаьы 
ямяля эялир ки, бу да говрулмуш гящвя ятри верир. Тсикореолун тяркибиндя сиркя вя 
валериан  туршулары,  акролин,  фурфурол,  фурфурол  спирти,  оксиметилфурфурол,  феноллар, 
асетон  вя  башга  бирляшмяляр  тапылмышдыр.  Говрулмуш  касны  биткисинин 
полишякярляринин  (инулин)  щидролизи  нятижясиндя  ямяля  эялян  шякярлярин 
карамелляшмяси  вя  ингибин  гликозиди  она  говрулмуш  гящвя  дянляриндяки  ажылыьа 
охшар дад верир. Гящвя ичкиляринин хаммалынын ясасыны арпа вя палыд гозасы тяшкил 
едир.  Бунларын  тяркибиндя  карбощидратларын  мигдары  чохдур,  арпа  ися  ичкинин 
екстрактлыьыны артырыр, палыд гозасында 11%-я гядяр ашы маддяси олдуьундан бу да 
ичкийя тябии гящвядя олдуьу кими бцзцшдцрцжц дад верир. 
Ресептдян асылы олараг гящвя ичкиляри 3 типдя истещсал олунур: 
1.
  Тяркибиндя  тябии  гящвя  олан  ичкиляр.  Мясялян,  «Арктика»,  «Достлуг», 
«Бизим Марка», «Сящяр» вя с. 
2.
  Тяркибиндя  касны  кюкц  олан,  лакин  тябии  гящвя  ялавя  едилмяйян  ичкиляр. 
Мясялян,  «Касны  кюкц»,  «Кубан»,  «Арпалы»,  «Балтика»,  «Саьламлыг»,  «Пайыз», 
«Ушаг цчцн», «Старт» вя с. 
3.
  Тяркибиндя  тябии  гящвя  вя  касны  кюкц  олмайан  ичкиляр.  Мясялян,  «Палыд 
гозасы», «Пионер», «Нева», «Гызыл сцнбцл» вя с. 
Гящвя  ичкилярини  щазырламаг  цчцн  хаммал  сортлашдырылыр,  ялянир,  кянар 
гатышыглардан тямизлянир, барабан типли говуружу апаратларда хаммалын нювцндян 
асылы олараг 180-220
0
Ж температурда 25-60 дяг говрулур. Сонра 35-50
0
Ж-йя гядяр 
сойудулур,  хырдаланыр,  ялянир  вя  метал  гатышыгларындан  азад  едилир.  Ресепт  цзря 
хаммаллар гарышдырылыр, халис кцтляси 300 г-а гядяр олан, дахилиня пергамент вя йа 
подпергамент  сярилмиш  каьыз  гутулара,  ижтимаи  иашя  мцяссисяляри  цчцн  ися  халис 
кцтляси 5 кг олан икигат каьыз баьламалара габлашдырылыр. 

 
216 
Гящвя ичкиляринин органолептики эюстярижиляриндян      рянэи, дады вя ятри ясас 
сайылыр. 
Гящвя  ичкиляри  тцнд  дарчыны  рянэли,  нисбятян  ири  цйцдцлмцш  тоздан  ибарятдир. 
Бу  тозун  вя  ондан  алынан  екстрактын  дады,  ятри  гящвя  ичкиляринин  тяркибиня  дахил 
олан нормал говрулмуш мящсулларын дад вя ятриня хас олмалы, еляжя дя кянар дад 
вя  ий  вермямялидир.  Гящвя  ичкиляриндян  щазырланмыш  екстрактын  гящвяйя  хас 
олмайан зяиф рянэли, дадсыз, от, турш, аьызбцзцшдцрцжц, ажы, йанмыш тамлы, ятирсиз вя 
киф ийли олмасына йол верилмир. 
Гящвя  ичкиляринин  физики-кимйяви  эюстярижиляриндян,  ясасян  кейфиййяти  нямлийиня 
(истещсал  олундуьу  вахт  5%-дян,  тяминатлы  сахланылма  мцддятиндя  7%-дян  чох 
олмамалыдыр), кцлцн     мигдарына (5,5%-дян чох олмамалыдыр), екстрактлы маддялярин 
мигдарына  (биринжи  вя  икинжи  тип  ичкилярдя  35%-дян,  цчцнжц  типдя  ися  20%-дян  аз 
олмамалыдыр), цйцдцлмя дяряжяси, кянар гатышыгларын (о жцмлядян метал гатышыглары 5 
мг/кг-дан чох олмамалыдыр) мигдарына эюря гиймятляндирилир. 
Гящвя  ичкиляри  1,6  нюмряли  ялякдян  100%,  1  нюмряли  ялякдян  ися  15% 
кечмялидир. 10%-ли хлорид туршусунда щялл олмайан кцлцн мигдары 0,5%-дян, цзви 
гатышыглар 0,5%-дян чох олмамалыдыр. Кейфиййят эюстярижиляри ССТ 1836-71 нюмряли 
стандарта уйьун олмалыдыр. Габлашдырылмыш мящсулун кцтлясиндя кянарлашма фаизля 
150  г  олдугда  ±3;  151-дян  300  г-а  гядяр  олдугда  ±2;  2,5  кг-а  гядяр  олдугда 
±0,2-дян чох олмамалыдыр. 
Гящвя ичкиляриндя киф, кянар гатышыглар, йаныг, кянар дад вя ий олмамалыдыр. 
Гящвя  ичкилярини  ГЮСТ  24508-80-я  мцвафиг  олараг  габлашдырырлар.  Сахланылма 
мцддяти  биринжи  типя  аид  ичкилярдя  полимер  материалдан  тараларда  9  ай,  диэяр 
тараларда 6 ай, икинжи вя цчцнжц тип ичкилярдя ися уйьун олараг 12 вя 9 айдыр. 
Щялл олан гящвя ичкиляри алмаг цчцн бир-, ики- вя чох-компонентли говрулмуш 
битки хаммалларындан алынмыш екс-тракт тозландырма цсулу иля гурудулур. Бунларын 
истещсал технолоэийасы тябии щялл олан гящвядя олдуьу кимидир. Хаммал кими касны 
кюкцндян, арпа вя човдар, цзцм туму вя тябии гящвядян истифадя олунур. 

 
217 
Хаммалындан  вя  ресептиндян  асылы  олараг  щялл  олан  гящвя  ичкиляри  мцхтялиф 
адларда  (ТШ  18-4-10-76):  «Бодрост»,  «Валгумс»,  «Йай»,  «Лвов»,  «Йенилик», 
«Гара дяниз», «Жянуб», «Щялл олан касны кюкц» вя с. бурахылыр. 
Щялл  олан  гящвя  ичкиляринин  рянэи  мцхтялиф  дяряжя  интенсивликдя  гящвяйи, 
тозвари, дад вя ятри юзцнямяхсус олуб, кянар дад вя ий вермямялидир. 
Нямлийи  истещсал олундуьу вахт 4,5%-дян,  тяминатлы  сахланылма  мцддятиндя 
6,0%-дян чох, цмуми кцлц 3,5%-дян аз олмамалыдыр. Ичкинин актив туршулуьу пЩ 
4,5-дян  аз  олмамалыдыр.  Кофеинин  мигдары  ичкинин  ресептиня  ялавя  олунан  тябии 
гящвянин  мигдарындан  асылыдыр.  Ресептдя  10%  тябии  гящвя  олан  Ы  сорт  ичкилярдя 
кофеин 0,3%-дян, 15% тябии гящвя оланларда 0,4%-дян, 20% тябии гящвя оланларда 
0,6%-дян, ЫЫ сорт ичкилярдя ися уйьун олараг 0,4; 0,6 вя 0,8%-дян аз олмамалыдыр. 
Метал гатышыглары 3 мг/кг-дан чох олмамалыдыр. 95-98
0
Ж истилийи олан суда 30 сан, 
20
0
Ж истиликдя ися 3 дяг там щялл олмалыдыр. 
Щялл олан гящвя ичкилярини ади гящвя ичкиляри кими халис кцтляси 150 г-а гядяр 
олан истещлак тараларына габлашдырырлар. Дашынмасы, маркаланмасы, сахланылмасы вя 
кейфиййятиня верилян тяляб тябии щялл олан гящвядя олдуьу кимидир 
 
10.5. Гящвянин кейфиййят эюстярижиляри 
 
Говрулмуш  гящвянин  кейфиййяти  (ГЮСТ  6805-83)  органолептики  вя  физики-
кимйяви эюстярижиляриня эюря мцяййян едилир. Органолептики цсулла харижи эюрцнцшц, 
дянлярин рянэи, ятри вя дады мцяййян едилир. 
Бцтюв  дянли  говрулмуш  гящвя  ейни  бярабярликдя  говрулмуш,  дарчыны  рянэдя 
вя  цзц  тутгун  дянлярдян  ибарят  олмалыдыр.  Гящвя  дянляринин  ичярисиндя  чий  вя  йа 
щяддиндян артыг говрулмуш дянлярин олмасына йол верилмямялидир. 
Яла  сорт  гящвянин  дады,  ятри  чох  йахшы  билинмяли,  биринжи  сортда  ися  йахшы 
билинмяли вя кянар ий, дад вермямялидир. Ялавяли гящвядя йалныз говрулмуш касны 
кюкц, янжир ийи, йахуд дады ола биляр. 

 
218 
Физики-кимйяви  эюстярижиляриндян  нямлийи,  цмуми  кцлц,  10%-ли  хлорид 
туршусунда  щялл  олмайан  кцлцн  мигдары,  метил  гатышыьы,  кофеинин  вя  екстрактлы 
маддялярин мигдары мцяййян едилир. 
Нямлийи  йени  щазырланмыш  гящвялярдя  4%-дян,  зяманятли  сахланылма 
мцддятиндя ися (6-12 ай) 7%-дян чох олмамалыдыр. 
Цмуми кцлцн мигдары тябии гящвядя 5%-я гядяр, ялавяли гящвядя ися 5,5%-я 
гядяр олмалыдыр. 
10%-ли  ЩЖл  туршусунда  щялл  олан  кцлцн  мигдары  тябии  гящвядя  0,1%,  ялавяли 
гящвядя ися 0,3%-дян чох олмамалыдыр. 
Екстрактлы маддялярин мигдары тябии гящвядя 20-30%, ялавяли гящвядя ися 30-
40% олмалыдыр. 
Кофеинин  мигдары  тябии  гящвядя  0,7%-дян,  ялавяли  гящвядя  ися  0,6%-дян  аз 
олмамалыдыр. Метал гатышыьы щяр 1 кг гящвядя 5 мг-дан чох олмамалыдыр. Башга 
кянар  гатышыгларын  олмасына  йол  верилмямялидир.  Говрулмуш  гящвя  нарын 
цйцдцлмялидир  ки,  176  нюмряли  ялякдян  100%  кечсин,  0,95  нюмряли  ялякдян 
кечирдикдя 90%-дян аз олмайараг ялякдян кечмялидир. 
Гящвя  анбара  вя  йа  тижарят  шябякясиня  гябул  едилдикдя  онун  кейфиййятинин 
стандарта  мцвафиг  олмасы  мцяййян  едилмялидир.  Илк  нювбядя  гящвянин  харижи 
эюрцнцшц нязярдян кечирилмялидир. 
Гящвянин  рянэини  тяйин  етмяк  цчцн  тядгиг  едиляжяк  цйцдцлмцш  вя  йа  дянли 
гящвяни,  онларын  еталону  иля  мцга-    йися  етмяк  лазым  эялир.  Говрулмуш  дянли 
гящвя,  бир  гайда  олараг,  дарчыны  рянэли  вя  ирилийиня  эюря  биржинсли,  цзц  парылда-
майан  дянлярдян  ибарят  олмалыдыр.  Гящвя  дянинин  шырымында  эцмцшц  тохум 
гишасындан  азажыг  галмасына  йол  верилир.  Тядгиг  едилян  гящвя  дянинин  ичярисиндя 
щяддиндян  артыг  говрулмуш,  щис  баьламыш,  ала-була  вя  ичярисиндя  чий  галмыш  дян-
лярин олмасына йол верилмир. 
Гящвянин  кейфиййяти  мцяййян  едиляркян  ондан  щазырланан  гящвя  ичкисинин  – 
екстрактынын  органолептики  эюстярижиляриня  хцсуси  фикир  верилир.  Дегустасийа 
гайдаларына  уйьун  олараг  10  г  цйцдцлмцш  гящвянин  цзяриня  200  мл  гайнар  су 

 
219 
ялавя  едилир,  гайнайана  гядяр  гыздырылыр  (гайнатмаг  олмаз)  вя  дям  алмаг  цчцн 
кянара  гойулур.  Гящвяни  узун  мцддят  гыздырмаг  вя  гайнатмаг  олмаз. 
Дямлянмиш  гящвя  там  чюкдцкдян  сонра  ички  дегустасийа  финжанына  сцзцлцр, 
дярщал дады вя ийи мцяййян едилир. Бу заман дадын щармониклийиня вя тамлылыьына, 
онун  гящвянин  сорт  вя  нювцня  уйьун  эялмясиня,  кянар  дад  вя  ийин  олмамасына 
фикир верилир. 
Яла кейфиййятли гящвядян щазырланмыш ичкинин дады мцхтялиф чаларлы (турштящяр, 
бцзцшдцрцжц-ажы),  хошаэялян  олуб  ялавяли  гящвядя  касны  кюкцнцн  дады  щисс 
олунмалыдыр. 
Гящвянин кейфиййяти гиймятляндирилдикдя дадынын инжяликляри ашаьыдакы сюзлярля 
ифадя  едилир:  дадсыз  от  тамлы,  кобуд    тамлы,  чахыр  тамлы,  туршмязя,  туршумуш, 
аьызбцзцшдцрцжц,  ажы,  йумшаг,  хошятирли,  зяриф  тамлы,  мяхмяри  вя  с.  гящвяйя  хас 
олмайан ийлярдян ашаьыдакылары мцшащидя етмяк олар: киф, цфунят, сабун, ятир вя с. 
Яла сорт дяняли вя цйцдцлмцш тябии гящвянин дады вя ятри чох йахшы билинмяли, 
кянар дад вя ий вермямялидир. Яла сорт цйцдцлмцш ялавяли гящвянин ятри вя дады да 
ейни олмалы, лакин бир аз говрулмуш касны вя йа янжир тамы вермялидир. 
Биринжи сорт дяняли вя цйцдцлмцш тябии гящвянин дады вя ятри йахшы билинмяли, 
нормал говрулмуш дянлярдян ибарят олараг кянар дад вя ий вермямялидир. Биринжи 
сорт  цйцдцлмцш  ялавяли  гящвянин  дады  вя  ятри  дя  ейни  олмалы,  лакин  бир  аз 
говрулмуш касны вя йа янжир тамлы олмалыдыр. 
 
Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   22




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin