Mən çinaram, çinar əyilməz, əyilsə sınar
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
və sevimlidir. Deyirdi" gəlin gedək genə hamılıq bir çarxa minib maşınları- nan bağlaşaq. Kefi var." Zəbi dedi yox! İstirsən bizi ölümə vərəsən? Bura Urmiyyə deyil. Orda neçə yol az qalmışdı bizi o dünyaya yollayasan". Pərviz dedi:" Səfər gəl ikimiz gedək. Bu qorxaqdı. Sən gəlsən Zəbi də gələr." dedim Zəbi mənim böyük qardaşımdı. dedi yox, yanı yox!" «Oyun çıxartmayın! Böyük qardaş mənəm. Bir yaş sizdən yekəyəm. "Pərviz dedi. «Yox, yox; buzurgi bə əqəl əst nə bə sal". «Baba sizdə lap uşaq siz ha. Şuxluq elədim..." Pərviz dedi. Belədilər ha. Məndə qalmışdım onların əllərində... Heyvanlar bağçasına gedəndə Zəbi dedi:" Kefiyin pozma ha, burda heyvanları qəfəsə salıblar. Pis işədi. Bircə istirəm sənə görsətəm." Gördüm, ürəyim tutuldu. Çox qalmadıq. Sevmədim. Hamı gəlib baxırdı... Urmuya qayıdanda, karajda, ikimizi də ağlamaq tutdu. Qərar qoyduq kağız yazaq. Dedi "yetişmədin xəbər ver ki ürəyim rahat olsun". Şəhərdən zəng vurdum xəbər verdim. Mən gecə avtobusda yatabilmədim. Gedim bir az yatım.» «Get bala, get yat. Yorğunsan.» Səfər Zəbi- nən görüşəndən sonra ancaq iki il mədrəsəyə getdi. O qərara gəlmişdi yaşayışların deyişsin gördü atası yalqızdır, yer alıb ev tikə bilməyəcək. Təndir damında, dirilik yeri deyil. İti bağlasan orda durmaz. Qardaşı «Əhməd» ,bir yaşında, tüstüdən boğulub ölüb. İki uşaq-Vəli, Mələk-də gəlib, adam çoxalıbdır. Mədrəsəni buraxdı, atasıynan birlik də işə başladı. Ata-anası onun mədrəsə dən çıxmağı üçün çox nigaranıydılar. Amma nə eləmək, evin gəliri yetirmirdi. Fəhlə iş tapsaydı 3 Tümən alırdı ki ; sonralar 5 və 7 tümən olmuşdu. Bu gəlir-inən ailəni geçindirmək olmazdı; bunla belə iki uşaqda mədrəsəyə gedirdi. Onlara dedi: «Mədrəsə mənim vaxtımı hədərə verir, dərs kitabların bazardan alıb oxuyaram , gedib imtahan verərəm. Xəyalsız rahat olsun. Lazım deyil mədrəsəyə gedəm.» Təhsil mədrəsəsiz çətin bir işdir. Və çox adama, olamaz bir iş. Uşaq, təzə gənc, müəllimdən dərs almamış ildə bir kılası çıxa bilməz. Mədrəsə -nin nəzm və tərtibi var, uşaq özbaşına nəzmdən çıxar, işi-nin dalısın tuta bilməz. Çox az adam bu yolda oğurlu ola bilər. Çətin bir işədi. Səfər "kitab oxumağa" alışmışdı. Elmi, ədəbi, ictimai... Və ha belə sahələrdə çoxlu ağır kitablar oxumuşdu; buna görə dərs kitabların anlamaq onun ücün rahat bir iş idi. O bu yolda oxuyub təhsilin başa verdi. Bir tikə yer aldılar, və bir dostuynan onun xımların tökdülər... O, iş və təhsil dövrəsin də, məhəssil, müəllim, əməkçi və öyrənci siniflər-inən geniş əlaqə tapmışdı... Və Gülzar bunu bilirdi. Səfərin lap yaxın dostu , ruhdaşı anasıydı. Kitablardan öyərəndiyi fikirləri Gülzarınan araya qoyurdu. Ana-balanın ruhu bir deyişirdi. Bir yol Gülzar ona dedi: Bala, bilirəm yolun yaxcıdı, düz bir yoldu. İstirsən hamının yaşayış gözəl olsun, pis gündən qurtulsunlar. Mən sənə arxayam. Amma bunu nəzərə al ki pis bir yaşayışda ana bircə öz balasının sevgisi-nənə diridir. Unutma ki mən anayam. Sən bircə öz yoluyunki deyilsən, ailəyə də asılısan. Demə " el balasıyam", sən öncədən özüyünküsən, sonra ana-atayın balasısan, sonda el balasısan. Bir yanlı getmə! Əyə özüyün və ailəyin unutsan heç elin də balası ola bilməzsən. Heç vaxt bir yanlı getmə! Sonralar peşman olub vicdanın əzab çəkər. Elə yanan ailəsini qurban eləməz. Ailə elin bir parçasıdır, o elin ki sən səadətinə, qurtuluşuna çalışırsan. Özüyün qoru! Ev ürəyi, el ürəyi. Unutma!...» Bir ara bu danışıqdan sonra Səfəri ailədən oğurladılar. Onlar hələ ev tikməni başlamamışdılar. Yayın ortasıdır, şəhərə xəbər düşdü :" Urmu da bir qurup tutuldu. 22 iki nəfər..." İşdə, bənna Əli-dən soruşdu:« Oğlun nəmənə elir?» « Uzaqlarda qəra ağac kötüyü çıxardır» -Əli dedi.
10 Fələkə Xəyyam
Yay. Gün-orta çağı. Hava çox issi. Igidsizcəsinə. saat 12. Urmu gölünün suyu azalıb ya quruyub ki, günü belə yandır ? Səfər küçə də bir yuxa göyənək əynin də, kətan başmaqları ayağında, yeyin addımlarla yolçular arasında gedir. O cılaz gözə gəlir. Küçə, şəhərin əsəli xiyabanı-Pəhləvi-nin ortasına çıxır. Balaca qızlar cızıq(xəs-dər-çin) oynayırlar. Oğlan uşaqları fotbal. Təzə gənclər kömür-nən divara sevgi sözləri yazırlar. Fəhlələr bir yarım çalıq binanın divarı dibində boş sırfaların(süfrə) açıb nahar yeyirlər. Uzaqdan maşınların gəliş-gediş və düdək səsi qulağa gəlir. Camaat yorğun-arğın evlərə, və qəhvə- xanalara soxulublar. Nahar çağıdır. O saat 12 on dəyqədə sınama İran yaxınında, Baqır Ağa potqası(kiyusk) dibində ki, qanov üstə durub, istəyir yoldaşın görsün. O yoldaşların düşünür ki tutulublar. Və Can Əli-ni. Dostunu- yaşı 15- ki dünən çay qırağında kamıyona qum vuranda, işin və maşın sahibin sıxıntısından ağlayıb demişdi:
«Səfər! Səfər! Daha işliyə bilmirəm. Gücüm qalmadı, yoxudu! Bu sıxıntıy-nan daha işliyə bilmirəm. Dəyyus durub başımız üstə hey deyir "təz ol-təz ol". Mən öldüm, çatladım...» və hıçqırıb ağlamışdı. «Can! Mənim əziz dustum, ağlama! Olsun yetər. İşləmərik, qayıdıb gedərik. Pul istəmədik, atası -nın goruna. Gedərik. Qurban sənə, ağlama!...Bir günü bu zülm, yoxsuluq sona çatmalıdır...» Və işi ötürüb şəhərə qayıtmışdılar. Onun savadlanmaq üçün maraq, istəyinə fikri gedirdi ki, necə nahar üstü iş başında ya axşam çağları qəhvə xanada, öyrənmə sevincindən, o yumru mehriban üzündə gözləri parıldırdı. Bilmirəm Səfər "can "-ı niyə bu qədər düşünürdü. Zəbi-ni onda görürdü ya özünü? Ya vurğun idi yaşayışın deyişməsinə? Bəlkə də bonların hamısına görəy-di; kim nə bilir? Mən bir ayrı dünyada böyümüşəm. Qızlar dünyasında. Varlı-karlı ailələr dünyasında. Çox şeylər oxumuşam. Kitab yoluynan cürə-bə-cürə yaşayışlarla tanışam. İnsanların gözəl diriliyi üçün çoxlu arzu-diklim var, bəzən də çalışmışam. Amma heç vaxt həyati belə anlamamışdım ki Səfərin dünyasında görürəm. Düz ki bu yaşam mənə özgə və tutulmazdı, amma bütün arzu düşüncəmi dirildir. Və məni öz kamına çəkir... Eləki potqa dibinə yetişdi yoldaşı orda deyildi. Durmadı. Xiyabanı baş-yuxarı getdi. Xiyabanın o əlin də , bir kitab satan ki, hələ də müştərilərinin tutulmağın dan qorxudaydı, mağazadan Səfəri gördü. Elə o anda, Səfərin gözü sataşdı yoldaşına ki mağazadan bir az uzaqda girlənə-girlənə gedirdi. Yeridi onun dalısıca. Xiyabanın ortasında fikrinə gəldi " yox, ona sarı getmək yaxcı deyil. Yaxcısı budur ki yolumu ayırıb yuxarı gedim; eləki arxayın oldum birisi dalımca gəlmir qayıdaram ona sarı. Hələ o, niyə qərara gəlməmidi? Bəs niyə o əldə dolanır? Niyə mağazaçı məni güdür? Elə bil tas qaranlıq göstərir...» Ondakı piyada yoluna çıxdı, daldan iki kişi onun qulların tütdü. Üçümcü kişi dedi "tərpəşsən güllədi!" Və əllərini buxovladılar. "Ləndver" xiyabandaydı. Onu maşına sarı apardılar: « Kimsiz? Məni hara aparırsız?»-Səfər dedi. «Gəl! Sora bilərsən.»-dedilər. Camaat səhnəni görürdü: «Bunlar kimdilər ki, bu hasadlıqda adamı xiyabandan tütüb aparırlar?»-birisi dedi. «Əmniyyətsizlik məmurları. Görmürsüz hər yerə də vızza-vız salıblar?»- bir ayrısı cavab verdi. Onlar Səfəri qoydular maşına Xəyyam-ın fələkəsin də idarəyə apardılar. Səfər yolda öz-özünlə düşünürdü: «Yoldaşım qərarı xəbər verib ya mağazaçı? Əyə yoldaşım desəydi mən gərək saat 12 on dəqiqə də tütülmüş olardım. yox indi. Orada kimsə yoxdu; bir rüb sonra məni tutdular...» bu fikir dəydi ki onu maşından yendirdilər. Gözləri bağlı deyildi. Görürdü biləsin hara aparırlar. Bir neçə pellədən sonra qapı açıldı içəri girdilər. Onlar bir kiçik dalana çıxdılar ki sol -sağı otaq idi. Və geniş bir ağaclı çəmənli həyətə açılırdı. həyatin sağ əlində bir böyük əski bina gözə deyirdi. Səfər çevrəyə bir göz dolandırdı. Onu apardılar dalanın sağ əlində bir otağa. Və bir uca boylu qalın-qıyım, qərəşin kişi gəldi adın -suyun soruşub farsca dedi: « ؟دﺎﺻ ﺎﯾ ﻦﯿﺳ ﺎﺑ ﺮﻔﺳ » «ﻦﯿﺳ ﺎﺑ.» «؟ﻦﯿﺳﺎﺑ اﺮﭼ» « ﮫﺑ
ﺖﺳا رود یﺎﺟ ﮫﺑ ﯽﯾﺎﺟ زا ﻦﺘﻓر ﯽﻨﻌﻣ .» « ﺪﻨﻨﮐ تاﺪﯿﭘ ﮫﮐ ﻢﯾدﻮﺑ هداد ﺎﮭھﺎﮕﺳﺎﭘ ﮫﺑ ار تا ﺲﮑﻋ ﺎﻣ ؟یدﻮﺑ ﺎﺠﮐ ﻮﺗ . ؟یدﻮﺑ ﺎﺠﮐ » «مدﻮﺑ ﮫﻧﺎﺧرد.» « دﻮﺒﻧ شوﺮﭘ و شزﻮﻣآ رد تا ﮫﻧﺎﺧ سردآ . ﻢﯿﻨﮐاﺪﯿﭘ ار تا ﮫﻧﺎﺧ ﻢﯿﺘﺴﻧاﻮﺘﻧ .» «ﻢﻧاﺪﯿﻤﻧ.» «؟ﺪﯿﺘﺴھ ﺎﺠﻨﯾا ﮫﭼ یاﺮﺑ و ﺖﺳﺎﺠﮐ ﺎﺠﻨﯾا ﺪﯿﻧاﺪﯿﻣ» «ﮫﻧ. »
« ﺖﺳا کاوﺎﺳ ﺎﺠﻨﯾا . ناﺮﯾا رﻮﺸﮐ ﺖﯿﻨﻣا و تﺎﻋﻼطا ی هرادا .» «ﮫﻠﺑ.»
« ؟ﺪﯾراد ﺖﺳود ﺮﺘﺸﯿﺑ ار ﯽﮐ» ﻦﯿﺴﭘﺎﺗ ﻦﯾرﺎﻣاد شﻮﺑ ﻦﯾﺮﻔﺳ یدﺮﯿﺘﺴﯾا ﻦﻧ زﺆﺳ ﻮﺑ ﻮﭼﻮﻏرﻮﺳ . یدﺮﯿﻠﯿﺑ ﯽﻧﻮﺑ وا ﺎﻤﻣا : « مدازآ ﻦﺘﺷاد ﺖﺳود زا . « - یﺪﺋد . «؟اﺮﭼ» «مراﺪﻧ ﺖﺳود ار ﮫﺸﯿﺷ ﻦﺘﺴﮑﺷ.» ﺋد ﮫﻧ ﺮﻔﺳ یدﺎﻣﻼﻧآ ﻮﭼﻮﻏرﻮﺳ یﺪ :
رﺪﭘ - ؟یراﺪﻧ ﺖﺳود ار تا ردﺎﻣ » « مدازآ ﻦﺘﺷاد ﺖﺳود زا.» « بﻮﺧ
. ﺖﺳﺎﺠﮐ ﺎھ هوﺰﺟ ﻮﮕﺑ . ؟یداد ﯽﮐ ﮫﺑ »
Bu sorğunu eşidərkən dustu Hüseyn -nin üzü durdu onun gözü qabağında. O iti baxışları və düzlü gülüşləri-nən. Zülmdən bezar acıqlı öndəmi- nən. özünlə düşündü:« Yox! Bu gülüşün getməsinə dözümüm yoxdu. Mən onu çox sevirəm. Canımdan da artıq. Əyə məndən soruşsa "Səfər bə sən niyə? Sən niyə? ". Mən elə orda yıxılıb ölmüşəm. Dözümüm yoxdur onun niyəsinə. Mən ona vurğunam. Sevgi -nin niyəsinə cavabım yoxdur. Canım qurban sevgimə. Dostuma.» Hüseyn ona gözəllik idi. Zəbi idi. Ailəsi və bütün toz-torpaq, çar-çamırda batıb qalanlar idi. Hüseyn yalnız bir dost deyildi, o bütün hamı-nın canıdır. Necə eliyə bilərdi hamı-nı öz canına qurban eləsin? Zülmə qarşı, insanı sınmadan saxlayan bircə sevgidir. Ölümə də güc gəlin yalnız sevgidir. Səfər sevgi dərsin Zəbi dən almışdı. Dahı indi ona Zəbi hər yerdə görünürdü. Hər yerdə çoxalıb cilvələnirdi. Və o hər an Zəbi-nən idi. Bu sevgi-ni qurban eləmək olmaz idi. Düşünürdü, haqqı qoruyan yalnız sevgidir. Sevgisiz elm, yetərsiz olar. Gərək elm ilə sevgi bir olsun."Onların ruhunda, sevgi ilə düşüncə bir olmuşdu. Bu ruhu-nan : dedi «؟ﺎھ هوﺰﺟ ماﺪﮐ»- . « ﺪﻧا هداد ﻮﺗ ﮫﺑ ﮫﮐ ﯽﯾﺎھ هوﺰﺟ . ؟ﺖﺳﺎﺠﮐ ﺎﮭﻧآ؟یداد ﯽﮐ ﮫﺑ » «هداﺪﻧ هوﺰﺟ ﻦﻣ ﮫﺑ ﯽﺴﮐ» « هداد
! ؟یا هاد ﯽﮐ ﮫﺑ و ﺖﺳﺎﺠﮐ ﺎھ هوﺰﺟ ﯽﮕﺑ ﺪﯾﺎﺑ » «ما هداﺪﻧ یﺰﯿﭼ ﯽﺴﮐ ﮫﺑ ﻢﮭﻨﻣ و هداﺪﻧ یﺰﯿﭼ ﻦﻣ ﮫﺑ ﯽﺴﮐ» surğucu işdaşlarına sarı dedi: "ﻦﯿﻣز ﺮﯾز شﺪﯾﺮﺒﺑ."
زا
یﺎھ ﮫﯾﻻ ﻮﺗ ؟ﯽﻨﮐ ضﻮﻋ ﻢﯾژر ﯽھاﻮﺨﯿﻣ یﺪﺷ ﺪﻨﻠﺑ ،ﻞﮔ و بآ،کﺎﺧ و دﺮﮔ» surğucu dedi. Səfərin halı çox pis idi. Və danışıq ona ağır. Duşundu "bu istir mənim fıkirimi anlasın. Boş damar axtarır. Amma mənim heç nədən qorxum yoxdur. İşin sonu ölümdü. O yerdə ki "Can" çatlayıb ölür, heç yerə qardaşım boğuldu, bacım bir dəri-bir sümük oldu ,atam göndə min yol ölüb dirilir, ölümdən qorxum yoxdur..." 90 ﺪﻨﻨﮑﯿﻣ ﯽﮔﺪﻧز قﻼﺗﺎﺑ ﻦﯾا ﻮﺗ ، کﺎﺧو دﺮﮔ یﺎھ ﮫﯾﻻ ﻦﯾا ﻮﺗ مدﺮﻣ ﺪﺻ رد . ﺪﻧﻮﺸﯿﻣ دﻮﺑﺎﻧ یرﺎﮑﯿﺑ و ﺮﻘﻓ ﻮﺗ .» Cavab verdi « ﺼﺤﺗ ﮫﮐ ﻮﺗ هدﺎﯾز رﺎﮐ ﻮﺗ یاﺮﺑ،یا هدﺮﮐ ﻞﯿ .»
«؟ﺎﺠﮐ ً ﻼﺜﻣ» « ﺎﺟ ﮫﻤھ . مﺪﯿﻣ رﺎﮐ ﺖﮭﺑ مدﻮﺧ . ﯽﺘﺷاد ﺖﺳود ﺎﺟﺮھ .» «ﺪﯿھﺪﺑ بﻮﺧ.» «ﺪﯿﻨﮐ رﺎﮐ ﺎﻣ ﺎﺑ ﺪﯿﺷﺎﺑ ﯽﺑﻮﺧ ی ﮫﭽﺑ ،هراد طﺮﺷ ﮏﯾ ﻂﻘﻓ.» «؟ﻢﻨﮐ رﺎﮑﭼ ً ﻼﺜﻣ» « ﯽھﺪﺑ شراﺰﮔ ترﺎﮐ ﻂﯿﺤﻣ زا . ﯽﺷﺎﺑ طﺎﺒﺗرا رد ﺎﻣ ﺎﺑ ﺐﺗﺮﻣ .» «؟ﻢھﺪﺑ شراﺰﮔ ﯽﭼ هرﺎﺑرد» « ﻣ رد
ﻢﯾژر نﺎﻔﻟﺎﺨﻣ درﻮ . ﺪﯾا هدﺮﮐ ﺖﺳرد ﮫﮐ ﻦﯿﻤھ ﻞﺜﻣ ﯽﯾﺎﮭھوﺮﮔ درﻮﻣ رد .» «؟ﺪﯿﻨﮐ رﺎﮑﭼ ﮫﮐ» « ﻢﯿﻨﮐ ﯽﺜﻨﺧ ار نﺎﺸﺗﺎﮐﺮﺣ . ﺪﻨﻨﮐ ضﻮﻋ ﻢﯾژر ﺪﻨﻧاﻮﺘﻧ .» « ؟دﻮﺸﺑ ﯽﭼ ﮫﮐ» « ﺪﻧﺎﻤﺑ ﺎﺟﺮﺑﺎﭘ هﺎﺸﻨھﺎﺷ ﻢﯾژر . ﮫﻨﮑﺑ ﺖﻓﺮﺸﯿﭘ ﮫﻌﻣﺎﺟ . ﮫﺳﺮﺑ گرﺰﺑ نﺪﻤﺗ ﮫﺑ .» «
. ﮫﻤﮑﺤﻣ ﻢھ ﯽﻠﯿﺧ . ﻗ ﻦﯿﻟوا
ﻢﯿﺘﺴھ ﮫﻧﺎﯿﻣروﺎﺧ رد ترﺪ . هﺮﯿﻣ شوﺮﻓ بﻮﺧ ﻢھ ﺖﻔﻧ . ؟ ﮫﭼ ﺮﺘﮭﺑ ﻦﯾا زا » «ﮫﺸﺑ ﺮﺘﮭﺑ ﻢھ زﺎﺑ.» « ﮫﮑﻨﯾا ﯽﻨﻌﯾ ،ﮫﺸﺑ ﺮﺘﮭﺑ ﻢھزﺎﺑ 90
99
ﻦﯾا یاﺮﺑ ؟ﮫﺳﺮﺑ ﺪﺻرد 90
؟ﺪﯾراد ﯽﻠﺣار ﮫﭼ ﺪﺻ رد » « ﻢﺘﺴﯿﻧ هﺪﻨھد ﻞﺣار ﻦﻣ . ﻢﺘﯿﻨﻣا ﻆﻓﺎﺣ ﻦﻣ .» «
90
یﺎھ ﮫﯾﻻ رد مدﺮﻣ ﺪﺻ رد ؟ﮫﺘﯿﻨﻣا ﺪﻧﻮﺸﺑ دﻮﺑﺎﻧ ﺎﮭﻗﻼﺗﺎﺑ ﻮﺗ ،کﺎﺧ و دﺮﮔ »
«؟هداد ﺖﮭﺑ ﯽﮐ ار ﺎھ هوﺰﺟ ﻮﮕﺑ» «هداﺪﻧ ﯽﺴﮐ.» « هداد ﯽﮑﯾ ﻢﯿﻧاﺪﯿﻣ ﺎﻣ . ؟هداد ﯽﮐ ﯽﮕﺑ تدﻮﺧ هﺮﺘﮭﺑ » « هداﺪﻧ.» « هداد ﺖﻘﯿﻓر . هداد ﮫﮐ ﺪﯾﻮﮕﺑ ﺎﺗ ﺎﺠﻨﯾا ﻢﯾروﺎﯿﻣ ار وا .» « ﺪﯾروﺎﯿﺑ.» « ﻢﯾروﺎﯿﻣ.» surğucu işdaşlarına sarı: « ﺪﯾﺮﺑ
ﺪﯾرﺎﯿﺑ ار شا ﻖﯿﻓر » Səfərin yoldaşı qoşun dustağındaydı. Gedilər dalıca. «؟یا هدرﻮﺧ رﺎھﺎﻧ» surğucu sürüşdü. «ﮫﻧ.» «؟ﻢﯿﻨﮐ شرﺎﻔﺳ یراد ﻞﯿﻣ ﮫﭼ» « مراﺪﻧ ﻞﯿﻣ یﺰﯿﭼ.» Bir az sonra yoldaşın gətirdilər : surğucu sürüşdü. « ﺪﯿﺳﺎﻨﺷ ﯽﻣ ار ﺎﻗآ ﻦﯾا « ﮫﻠﺑ
. هﺮﻔﺳ
. » « ھ هوﺰﺟ ؟یداد ﻦﯾا ﮫﺑ ار ﺎ » «ﮫﻠﺑ.» « ﮫﻧ ! هداﺪﻧ ﻦﻣ ﮫﺑ ! ﺪﻨﮑﯿﻣ هﺎﺒﺘﺷا . هدﺮﮐ شﻮﻣاﺮﻓ . هداﺪﻧ ﻦﻣ ﮫﺑ .» -یﺪﺋد ﮫﻟ ﺲﺳ ﺎﺟوا ﺮﻔﺳ. رﻼﯾدرﺎﭘآ ﺎﻏﺎﺗا ﺎﻘﺷﺎﺑ ﻦﯿﺷاﺪﻟﻮﯾ ﻦﯾﺮﻔﺳ: ﻦﯿﻣز ﺮﯾز شﺪﯾﺮﺒﺑ ﺖﺴﯿﻧ ﻮﺸﺑ مدآ ﻦﯾا.» Apardılar. Durt kişi onu verdi söyüş, təpik , sillə, yumuruq, ağac, və sim şallaqın dəminə ki, cüzvə-lərin yerin də; yoxsa biləyin bərqə bağlarıq... Onu "şil-şüt" eliyəndən sonra gətirib həyətə taxt üstünə uzatdılar ki, hava alsın. Surğucu işdaşlarına sarı : ""ﺎﺠﻨﯾا ﺪﯾرﺎﯿﺑ ار شا ﮫﺷﻻ و ﺪﯿﺸﮑﺑ ار وا ﻢﺘﻔﮕﻧ ﻦﻣ"- acıqlanıb dedi. Səfər bilirdi onların işi budur. Beşi vurar, biri qoruyar. Yarım saat təxt üstündə qalandan sonra surğucu işdaşları nın yardım ilə onu əski binada bir otağa aparıb dedi: « ﻢﯾﻮﮕﯿﻣ ﮫﭼ ﻦﯿﺒﺑ . ﻢﯿﺘﺴھ یﺮﮭﺸﻤھ ﻮﺗ و ﻦﻣ . ﯾﻮﺸﺑ در ﻢھ رﺎﻨﮐ زا ﺎﻓدﺎﺼﺗ نﺎﺑﺎﯿﺧ رد ﺖﺳا ﻦﮑﻤﻣ ادﺮﻓ ﻢ . ﻢﯿﺷﺎﺑ ﮫﺘﺷاد لﺪﺑ ﮫﻨﯿﮐ ﻢھاﻮﺧ ﯽﻤﻧ . ﮏﻤﮐ
ﺎﻤﺷ ﻢھ و دﻮﺸﺑ مﺎﻤﺗ ﺎﻣ رﺎﮐ ﻢھ ﻢﯿﺴﯾﻮﻨﺑ ﺎﺠﻨﯾا یﺰﯿﭼ ﻦﮐ . ﻢﯿﻧاﻮﺗ ﯽﻤﻧ ، ﮫﮕﯿﻣ اﺮﻧآ ﺲﮑﻋ ﺖﻘﯿﻓر ﮫﮐ ﮫﮑﯿﻟﺎﺣ رد هداﺪﻧ ﻮﺗ ﮫﺑ یﺰﯿﭼ ﯽﺴﮐ ﯽﮕﯿﻣ ﮫﮑﻨﯾا ﻢﯿﺴﯾﻮﻨﺑ . ﻤھ ﮫﮐ ﮫﺘﺷاد ﯽﻌﯿﺳو ﯽﻠﯿﺧ ی ﮫﻣﺎﻧﺮﺑ ،ﯽﺘﺴھ شداﺮﻓا زا ﯽﮑﯾ ﻮﺗ ﮫﮐ هوﺮﮔ ﻦﯾا ﺮﮕﯾد فﺮط زا و ﻢﯿﻧاﺪﯿﻣ ﺎﻣ ار ﮫ
ﺖﺳا هﺪﺷ ﮫﺘﺷﻮﻧ . دوز ﺮﮔا ﺪﯾداﺪﯿﻣ ﺎﻣ ﺖﺳد رﺎﮐ ﯽﺑﺎﺴﺣ ﺎھﺎﻤﺷ ﻢﯾدﺮﮑﯿﻤﻧ ماﺪﻗا . ﺪﯾدﻮﺑ ﯽﻣاﺪﻋا نﺎﺘﯾ ﮫﻤھ ﮫﮐ ﻢھ ﺪﻌﺑ . هوﺮﮔ مﺎﮭﺗا
و ﯽﮐاﺮﺘﺷا ماﺮﻣ ﺎﺑ ، رﻮﺸﮐ ﺖﯿﻨﻣا ﮫﯿﻠﻋ ماﺪﻗا ﺖﺳ ﯽھﺎﺸﻨھﺎﺷ مﺎﻈﻧ ﮫﯿﻠﻋ ﮫﻧﺎﺤﻠﺴﻣ مﺎﯿﻗ . ﯽﻧﺎﺑﺮﮭﺷ ،کاوﺎﺳ حﻼﺳ ﻊﻠﺧ ،تارﺎﺸﺘﻧا یزاﺪﻧا هار ﯽطﺎﺒﺗرا یﺎﮭھار نﺪﯾﺮﺑ ،ﺮﮭﺷ ﯽﻣﺎﻈﻧ نﺎﮔدﺎﭘ ، . مدﺮﻣ ﯽھﺪﻧﺎﻣزﺎﺳ و ﮏﯾﺮﺤﺗ . ﻢﯿﻧاﺪﯿﻣ ﯽﺘﺷاﺪﻧ ار یﺰﯿﭼ ﮫﭼ و ﯽﺘﺷاد عﻼطا ار ﮫﻣﺎﻧﺮﺑ ﻦﯾا زا یﺰﯿﭼ ﮫﭼ ﮫﮑﻨﯾا . ﯽﺴﯾﻮﻨﺑ ﺎﺠﻨﯾا ﯽﯾﺎھﺰﯿﭼ ﮏﯾ ﺪﯾﺎﺑ ﯽﺘﺷاد عﻼطا ﮫﮐ ﯽﯾﺎﮭﻧآ زا . ﺖﺷاﺬﮔ ﯽﻟﺎﺧ ار هﺪﻧوﺮﭘ رﻮﻄﻨﯿﻤھ دﻮﺸﯿﻤﻧ . ﻤﺑ ﮏﺘﮐ ﺮﯾز ﺮﮕﯾد فﺮط زا ﺎﻣ یاﺮﺑ ﻢھ و ﺖﺴﯿﻧ بﻮﺧ تا هداﻮﻧﺎﺧ و ﻮﺗ یاﺮﺑ یﺮﯿ . ﮏﻤﮐ ﻢھاﻮﺨﯿﻣ ﻢﯿﻨﮐ مﺎﻤﺗ ار رﺎﮐ ﯽﻨﮐ . ﯽﺴﯾﻮﻨﺑ ﺎﺠﻨﯾا ﯽﯾﺎھﺰﯿﭼ . ﻢھﺪﺑ ﻞﯿﮑﺸﺗ ﻢﻧاﻮﺗ ﯽﻤﻧ ﯽﻟﺎﺧ ی هﺪﻧوﺮﭘ . ﮫﮑﻨﯾا ﻦﻣ لاﻮﺌﺳ : ؟ ﺖﺳﺎﺠﮐ ،هﺪﺷ ﮫﭼ ﺎھ هوﺰﺟ» « ما هﺪﯾﺪﻧ ﻦﻣ ار هوﺰﺟ . هداد ﮫﮕﯿﻣ ﻢﺘﺳود . ﺖﻧﺎﻣا وا زا نﺎﺘﺳاد یﺎﮭﺑﺎﺘﮐ ﺎھرﺎﺑ ﻦﻣ ﺶﯾاﺮﺑ ﻢﻨﮐ زﺎﺑ ار ﻒﯿﮐ ﮫﮑﻨﯾا نوﺪﺑ ﺖﻗو دﻮﺒﻤﮐ ﺖﻠﻋ ﮫﺑ و ما ﮫﺘﻓﺮﮔ ما هداد ﺲﭘ . ما هﺪﯾﺪﻧ ﻦﻣ ﮫﮐ هدﻮﺑ ﻒﯿﮐ رد یﺰﯿﭼ ﺪﯾﺎﺷ . » « بﻮﺧ . ؟ﯽﮕﯿﻣ ﮫﭼ تا ﻢﻠﻌﻣ ﺎﺑ طﺎﺒﺗرا درﻮﻣ رد » «
. ما هﺪﺷ در و هداد شا مﻼﺳ و هﺪﯾد نﺎﺑﺎﯿﺧ رد ﺎھرﺎﺑ . ﻦﯿﻤھ
.» «؟ﮫﭼ ﮫﻧﺎﺧ پﺎﭼ درﻮﻣرد» « ﺖﺳا هزﺎﻐﻣ ﮏﯾ ﮫﻧﺎﺧ پﺎﭼ . ﺎﯾ ؟مراد هزﺎﻐﻣ ﻦﻣ ﺎﯾآ
. ما ﮫﺘﻔﮔ ﮫﭼ ﻦﻣ ﻢﻧاﺪﯿﻤﻧ
مﻮﮭﻔﻣ ﻢﺘﺳود ﮫﮐ " ﮫﻧﺎﺧ پﺎﭼ
" هدﺮﮐ ﺖﺷادﺮﺑ نآ زا . دراﺪﻧ ﺖﺤﺻ یﺰﯿﭼ ﻦﯿﻨﭼ .» «؟ﯽﺴﯾﻮﻧ ﯽﻣ ار ﺎﮭﻨﯾا بﻮﺧ» «ﻢﺴﯾﻮﻧ ﯽﻣ.» surğucu pərvəndəni bağladı , gəldilər . Həyət də baş surğucu ki çox heykəlli bir adam idi dedi: «؟ﻢﻨﮐ ﺶﻣﺎﻤﺗ ﻦﯿﻣز ﺮﯾز مﺮﺒﺑ مدﻮﺧ ﺎﯾ ﺪﺷ مﺎﻤﺗ ترﺎﮐ ﻢﻨﯿﺒﺑ ﺎﺠﻨﯾا ﺎﯿﺑ ﺮﺴﭘ" » هﺪﺷ مﺎﻤﺗ شرﺎﮐ ﮫﻧ . ﺪﯿﺘﺳﺮﻔﺑ هﺎﮕﺘﺷادزﺎﺑ ﮫﺑ ار وا ﺪﯿﻧاﻮﺘﯿﻣ «
Səfəri yoldaşı -nan buxov-ladılar, qoydular maşına apardılar qoşun dustağına. yolda bir məmur: ﺪﯾﺮﯿﮕﺑ ار ﺮﮕﯾﺪﻤھ ﺖﺳد ،ﺪﻨﮑﻧ ﺖﯾذا و هﺪﺷ ﺖﻔﺳ ﺪﻨﺑ ﺖﺳد ﮫﮑﻨﯾا یاﺮﺑ . دﺎﺤﺗا ﺖﺳد ﺪﯿھﺪﺑ
dedi. onlar bir-birin əlindən yapışdılar: هﺮﺼﺑ ﯽﺑاﺮﺧ زا ﺪﻌﺑ دﺎﺤﺗا ﺖﺳد Səfərin yoldaşı dedi. Məmur güldü. Səfər bir söz demədi. O yoldaşının əlindən çox acıqlı idi. Hava yavaş-yavaş qaralırdı...
11
Saedi ya Gohər Morad
Dostum gecə: «Götür görüşü yaz»-dedi. Və mən dəftərimdə yazdım: « Mordandın sıcaq havasında dostum -nan "Qohərmorad"-dın görüşünə getdik. Qərarı telefon -nan qoyduq, qardaşının kilinik-in də. Nahardan sonraya. Biz ondan qabaq yetişdik. Və o bir neçə dəqiqə sonra gəldi. Cavan, xoş tip, qıvraq. Qalın buğları. İlk baxışda o qəribəlik hissi ki, bu neçə gündə Tehranda canımızı sıxırdı, unuduldu. Kef- əhvaldan sonra bizi dəvət elədi bir otağa, oturduq. O özü bilmədən biz-iynən yaxın dost idi. Hər gün bir neçə dəfə adı bizim içimizdə gəlirdi: «Saedi "Top"-da belə yazıb. Saedi "Tərs və Lərz"-də elə yazıbdır. Gördün Saedi Səmədin barəsində nə yazıbdır? "şahkar u zendegiyəş bud...». Oturduq. Sükut. O istədi söhbəti biz başlayaq. Amma biz yalnız onu tamaşa elirdik. «Istərsiz söhbəti mən başlıyam? Oldu, dostlardan nə xəbər var?» Bir neçə ay qabaq bizim şəhərdən görüş eləmişdi. Danışığı, onun gənclər arasında kitabları yayılması barədə, və yazı işin ciddi tutmaqda" qısaltdıq. « Yazı işin çox ciddi tutmalıyıq »-dedi. Sonda bir namə verib :«Lütfən bunuda aparın yetirin.»-dedi. O hamiya bağlıydi. Və ürəyi hamınan döyünürdü. O ilgisiz yaşaya bilmirdi. Səmədin yaxın dostlarından idi. Hiss edirdik Səməd-nən danışırıq. Biz Səmədi arayırdıq? Bilmirəm. Amma hər yerdə, hər şey də ki, Səmədin duruluğu, insanlığı görünürdü, bir qeyri təbii güc kimi, bilməzdən, bizi özünə sarı çəkirdi. Qohər Morda bu sevimli duruluqların biridi. Sübh dostum məni yuxudan oyadıb: « Yoxu görürdün? Rahatsız yatmışdın. Oyatdım biləyin.» -dedi. «Bilmirəm. Uca divarlı bir kiçik həyət idi. Sağ əlində, yuxarıda, qabağı mil dəmirli, dərbəçələr. Bir-birinin yanına düzülmüşdülər. Yanımda bir sıra adam durmuşdu, heç birisi də mənə tanış gəlmirdi. Qoşunun böyük başlarında birisi gəlib hamını hazır-qaib elədi getdi. Baxışımı həyətdən azad edən də uzaqda qəlmə ağaclarının ucundan başqa bir şey görmürdüm . Hərdən-bir qarqalar başımız üstdən keçirdilər. Onların içində bir yoluq qarqa varaydı ki çox çətin uçurdu. Bir nəfər dedi: «Bax! Bax! Fələhy qarqa genə gəldi. gör nə çətin uçur.» O biri:« Yazığın uçmağa bir yaxcı qanadıda yoxudu. Fəqət can atır uçmağa.»-dedi. Obiri:« Əyə yolda bir neçə tələyi tökülsə, tappıltınan düşəcək yerə!»-dedi. Mənim ona görə ürəyim yerində durmurdu; az qalırdı bağrım çatlasın. Elə ki o özünü ağacın başına yetirib otururdu, mən rahat olurdum...Bilmirəm fələhy qarğanın uçuş səhnəsi nə müddət, neçə yol mənə təkrar oldu ; amma hər dəfə onu görəndə hiss elirdim mən özüm o ucadayam, və indi ki düşəm...
Bilmirəm neçə ay, ya neçə il olar ki bu danışıqdan geçir. Amma görürəm hər şey bir-birinə qatışıbdır: Hava soyuqdur. Hər yer don. Kılasda buxarı od tutub yanır! * Heyva şivləri də Hətta Şahin əkizi də! Zaman buludlu. Təpinir sülək yel. Ev altı, həyət də. Şıdırğı yağır başıma Kifir sözlər: «Cında! Bə niyə Şahin əkizi?! Niyə bə fəqət Şahin əkizi?! Qohər Morad, Qohər Morad nə yazıbdı? Ondan nəmənə oxuyub san? Qəhbə! "Du mübariz", du mübariz məşrutiyyət! ﯽﺴﯾﻮﻨﺑ ار شا هﺪﯿﮑﭼ ﺪﯾﺎﺑ Və mənim yadıma düşdü, o böyük yazarın adı. Nə məhəbbətlər gördük . Kitabxana, balaca otaq. Yağış Paltovu. Səmədin ruhi nişanələri. Və dosta hörmət. Unudulmaz röya, xatirələr? Yox, bilmirəm...demərəm, yazmaram! Min ildir yazmaq bizə yasaqdı; bəlkə genə min il də belə qalacaq. Və hər şey yolların tuz qatlarında itib-batıb gedəcək. Bəyə müəllimim demədi" Ağzın qan olsa-yerə tüpürmə! Burda daş-kəssəyə də etimad yoxdur. Hər yer doludur casus xəbərçinən. Yer-göy zəhərlidir..." Ev altı, Həyət Sülək yeldə əsir lalə. Uçur serçələr gilasdan -oxuyur baharın həsrətin. Yağır baş-gözümə qar, ara vermədən; ağır bir dağ yolu, mənim qarşımda. Bir daş geçdi- uca kələmpur başından - bu mənəm- o - Balaca ağlar qız- yanında oturan- duvar üstündə. Yaralı cıran! Nə qədər uzaqsan! Nə qədər yaxın! Ax! Nə dəli-sov oynayır -yeldə bu çöl laləsi! Qayanın döşü, güllər, gecənin ulduzları! Toz-torpaqlı yollar, ayaq izləri; görüb qayıtmışan, yolun sonunu. Dostum! Uduzma döyüşü, sülək yellər, gör necə geçər. Şırrılı sükutdan başqa, özgədir mənə hər şey. Qanad çalır gecə quşu! Aydan bir xəbər yox; dalğalıdır qaradam. Artıbdır məndə , çöl çinarlarının uca ruhu; ayaq yalın, başı açıq; qaçıram, tikanlı simlərin bu tayında Padeganı; şərhçinin qırağında. 12
«Dokdur tez olun, məriz ölür; "Zamana" əldən çıxdı. Bu qız öldü ...» Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|