MAHMUDOV ISROIL Markaziy Osiyo xalqla tarixi yozuvlari1
3. Bo‘g‘in yozuvi . Eramizdan avvalgi ikkinchi ming yillikning o‘rtalarida va birinchi ming
yillikning boshlarida ilgarigi yozuvga nisbatan qulayroq va soddaroq bo‘lgan yozuv shakli
shakllana boshlagan. Bu yozuvda so‘zlar hamda ayrim sodda jumlalar bo‘g‘inlarni bildiruvchi
belgilar yordamida ifodalangan. SHuning uchun bu yozuv bo‘g‘in yozuvi deb ataladi. YOzuvning
bu turi ilgarigi yozuvlardan qulayroq bo‘lgan, lekin uning ham o‘ziga yarasha nuqsoni bo‘lgan. U
ham bo‘lsa, bu yozuv asosan so‘zlar bir yoki ikki bo‘g‘indangina iborat bo‘lgan tillar uchun qulay
bo‘lgan. Bunday tillarga hind tilining ayrim tarixdagi variantlari kiradi. SHu kamchiligi bor
bo‘lgani uchun bu yozuv boshqa xalqlar orasida kam tarqalgan.
•
Lekin yozuvning bu turkumiga kiruvchi mixxat deb atalgan yozuv nisbatan keng tarqalgan. Uni
eramizdan avvalgi to‘rtinchi mingyillikning oxirida Mesopotamiyada (hozirgi Iroq davlati
hududi)da yashagan shumerlar o‘ylab topganlar.
•
Mixxat yozuvidagi elementlar asosan mix yoki pona shaklini eslatgani uchun mixxat deb nom
olgan. Mixxat eramizdan avvalgi birinchi mingyillikning oxirlarigacha bobiliylar, assuriylar,
xettlar, finikiylar tomonidan qo‘llanib kelingan. Bu yozuvdan
Urartu davlati aholisi
, forslar va
boshqa qo‘shni xalqlar ham foydalanishgan.
•
Mixxat yozuvi piktografik yozuvdan kelib chiqqan. Bu dastlab italiyalik savdogar Pestro CHella
Valle tomonidan o‘rganilgan.
•
Mixxat yozuvlari ichida eng ko‘p tarqalgani forsiy mixxatdir. Bu yozuv eramizdan avvalgi VI-IV
asrlargacha Ahamoniylar davlati hududida qo‘llanib kelingan. Bu yozuvdan qo‘shni davlat xalqlari,
shu jumladan O‘rta Osiyo xalqlari ham foydalanishgan. Ahamoniylar davlatining qulashi bilan bu
yozuvdan foydalanish ham kamaya boshlagan
.