Marcin Błaszczyk Biologia I genetyka

2.1.3.2. Podziały komórkowe 
Mitoza jest procesem podziału komórki, w którym powstają dwie 
komórki potomne, identyczne genetycznie z komórką macierzystą. Proces 
ten składa się z kariokinezy (podziału jądra komórkowego) i cytokinezy 
(podziału cytoplazmy i organelli). Składa się ona z kilku faz: 
 W profazie następuje kondensacja chromatyny pod wpływem 
czynników białkowych (histonów H1 i H3, kohezyny, kondensyny). 
Wskutek reorganizacji cytoszkieletu powstaje wrzeciono podziałowe 
zbudowane m.in. z mikrotubul i tityny (białko występujące także 

---

42 
np. w sarkomerach włókien mięśniowych). Zanikają jąderka oraz 
otoczka jądrowa (jest rozrywana przez dyneinę i mikrotubule). 
 W metafazie każdy chromosom zbudowany jest z dwóch chromatyd 
połączonych kohezyną. Chromosomy ustawione są w płaszczyźnie 
równikowej komórki. 
 Anafaza rozpoczyna się rozdzieleniem chromatyd w miejscach 
wyznaczonych przez centromery i telomery, wskutek rozkładania 
kohezyn centromerowych przez enzym separazę. Chromatydy 
przyciągane przez mikrotubule wrzeciona podziałowego przemieszczają 
się w kierunku biegunów komórki. 
 Telofaza obejmuje despiralizację chromosomów, odtworzenie jąderka 
i odtworzenie otoczki jądrowej z fragmentów otoczki rozerwanej 
w profazie. 
Po kariokinezie następuje cytokineza, czyli rozdzielenie cytoplazmy 
przez zaciskanie pierścienia kurczliwego zbudowanego w anafazie 
z filamentów aktynowych i miozynowych ułożonych na obwodzie (na 
równiku) komórki.
Mejoza jest procesem prowadzącym do powstania komórek 
rozrodczych (w czasie spermatogenezy i oogenezy). Jej celem jest 
redukcja ilości materiału genetycznego, tak aby zygota powstała po 
zapłodnieniu posiadała znów odtworzoną jego ilość, taką jaka 
występowała w komórkach przed mejozą (choć wyróżnić można mejozę 
pregamiczną i postgamiczną).
Wyróżnić w niej można dwa kolejne podziały, obydwa z profazą, 
metafazą, anafazą i telofazą. 
Profaza I rozpoczyna się leptotenem, w czasie którego chromosomy 
zaczynają ulegać kondensacji. Potem następuje łączenie się 
chromosomów homologicznych (pochodzących od ojca i od matki) w pary 
(zygoten). W czasie pachytenu zachodzi proces crossing-over, niezwykle 
istotny dla zwiększania różnorodności genetycznej gatunku: odcinki DNA 
chromosomów homologicznych wymieniają się między sobą (cząsteczki 
DNA ulegają przecięciu i ponownemu spojeniu – już w drugiej 
cząsteczce). Proces ten kończy się w diplotenie, po którym następuje 
diakineza – zakończenie kondensacji chromosomów, zanik otoczki 
jądrowej i jąderek.
W metafazie I pary chromosomów układają się w płaszczyźnie 
równikowej komórki, podobnie jak w mitozie. 
W anafazie zachodzi rozchodzenie się chromosomów losowo do 
biegunów komórki – bez ich rozszczepienia. Zatem w potomnych 

---

43 
komórkach liczba chromosomów będzie zmniejszona o połowę (I podział 
mejotyczny jest podziałem redukcyjnym). Losowe rozchodzenie polega 
na tym, że nie jest zdeterminowane, który chromosom z pary 
chromosomów homologicznych (pochodzący od ojca czy od matki) trafi, 
do której z komórek potomnych. To drugi po crossing-over mechanizm 
zwiększający różnorodność genetyczną. 
Nie ma tu typowej telofazy, para haploidalnych komórek od razu 
wchodzi w II podział mejotyczny (podział ekwacyjny) identyczny 
z mitozą. Efektem jest powstanie 4 komórek haploidalnych – o liczbie 
chromosomów 1n, z których każdy ma jedną chromatydę.