Mamleketlik universiteti jumanov m. A
Suwiqqa shidamsiz osimlikler
Yüklə 3,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Muzlawga shidamli osimlikler. Bul toparga kiriwshi 6
|
1.
Suwiqqa shidamsiz osimlikler temperatura tomenlep ketken waqitta ziyanlanadi yaki nabit boladi. Olardm nabit boliwi fermentler aktivliginin paseyiwi, beloklar ham basqa zatlardm almasiwimn buziliwi, kletkadagi membranalar otgiziwshehliginih jogaliwi ham assimiliyaciya processinin toqtawi menen baylanisli. 2. Muzlawga shidamsiz osimlikler uluwma tomen temperaturaga shidamsiz bolip, olar toqimalarinda muz payda boliwi menen nabit boladi. Toqimalarda birlesken kletkalar shiresi tomen -1-5°C temperaturada muzlaydi, sebebi citoplazma I 94 ham kletkalardm osmotikaliq basimi, toqimalarda suwdm inuzlawi temperaturam adewir tomenletedi (-5-7°C). Japiraqtin imizlay baslawi - 6 °C ta giizetiledi. Osimlikler denesi aste-aqmn muzlaydi ham olar uhw m a muzlap qalmaydi. Bul toparga subtropikaliq- barqulla jasil osimlikler kiredi. Jas japiraqlar, guller goshli miyweler temperatura -1-2°C qa tomenlegende muzlaydi. 3. Muzlawga shidamli osimlikler. Bul toparga kiriwshi 6 simlikler klimattin mawsimler boymsha ozgeriwine beyimlesken. Juda jo qan darejede suwiq bolganda (-20-42°C) Osimliklerdin (jiizim, anar, anjir, shabdal, putalar) jer beti bolimi muzlasa da olardm tirishiligi saqlamp qaladi, muzlaw ayinm osimliklerde temperatura -3-10°C qa tomenlegende baslanadi. Temperaturanm tomenlewi menen kletkadagi protoplazmada qantli birikpeler toplamp (20-30%) baradi, orayliq vakuoh jiida kop vakuollarga bolinedi, kletkada suw mugdan kemeyedi, natiyjede protoplazma-3-5°C li tom en temperaturaga shidamli lazaga otedi. Protoplazmadagi ultrastruktura ham fermentlerdin ozgeriwi natiyjesinde kletkadagi protoplazmanm shimgiwmdagi temperatura -15°C-20°C -35°C qa tomenlegende de shidamliliq darejesin jogaltpaydi. Organizmdi aste-aqmn shmiqtmp banw natiyjesinde, aym m bir kletkali suw otlari (Chlorella, Chlamydomonas) turleri jasalm a sharayatta temperatura -180- 195°C qa tomenletilgennen keyin oni aste aqirm kotergende olar normal halda rawajlangan. Osimliklerdin joqari temperaturaga iykemlesiwide turlishe boladi, kopshilik osimliklerde joqari temperaturaga beyimlesiwde de mawsimler boymsha ozgeris baqlanadi, biraq juda й 1 кеп amplitudada bolmaydi ham osimliklerdin rawajlaniw dawirleri menen basqariladi. Osimliklerdin issihqqa shidamliligi, olarga tasir qilip atirgan issihqtm kiishine ham qansha waqit tasir qilip atirganligma baylanisli. Maselen, ortasha issiliq uzaq waqit tasir qilip tursa, qisqa waqit tasir qilgan kiishli issiliq kibi osimlikke ziyan keltiredi. 6 simlikler joqari darejedegi issihqqa salistirmali tomendegi ckologiyaliq toparlarga bolinedi. 95 |