Mamleketlik universiteti jumanov m. A

Osimlikler 
associaciyasin 
uyreniw. 
Tabiyatta har-qiyli 
osimlikler topan bar eken, olar bir-birine belgili darejede uqsap 
ketedi. 
Usigan 
qaray 
olardi 
ajiratiw 
maqsetinde 
amawh 
taksonomikahq birlikler qabil qihngan. 1910-jilda Bryusselde xaliq- 
araliq botanikler Kongresinde osimlikler qaplammin tiykargi birligi 
sipatmda 
associaciya 
qabil 
qihngan. 
Har 
qanday 
osimlik 
associaciyasi klimat, topiraq, ondagi jasaytugm haywanlar menen 
baylamsh hamde zuraathligi menen xarakterlenedi, sharayatqa qarap 
flora qurami da ozgeredi.
24

---

I Iqsiis associaciyalar toparlarga birlesedi, toparlar-formaciyaga, 
formuciyiiUir-formaciya klasslanna ham osimlik tiplerine birlesedi.
ANHOciaciyani uyreniwdiii ozine tan bolgan usili tajiriybe 
imtydaiishasin qoyiw ham ondagi osimliklerdi amqlaw.
Mine usi tajiriybe maydanshalarmm kolemi adette shop 
6*litiliklor topari ushm 1-100 m2, togay topari ushm 100-5000 m2 
Дм ulickcm boladi. Jas terekler, ayinm osimlik turlerin amq esaplaw 
tlklnn kolemi 1-4 m2 ten aspaytugin boliw kerek. Onnan tisqan, 
ynniHltliq (qabatliq), mozaiklilik fenologiyasida jaziladi. Yaruslardi 
(H/lwilu joqaridan baslap rim cifn menen belgilenip jazip shigiladi. 
Hundu ilibardi gullep atirgan, miywe payda qilip atirgan, blip atirgan 
llAm vcgetaciya qilip atirgan osimliklerge qaratiw kerek.
(*)simlik associaeiyasi duzilisi jazip shigilgannan keyin olardin 
jUNtivv orm jazip shigiladi: relef, qiyaliq (eger bar bolsa), topiragi, 
flWxmiikaliq qurami, ilaji bolsa topiraqtan laboratoriya analizine lilgi 
•linnili. Ximiyaliq ham mexanikaliq qurami amqlamwinan tisqan 
mlkrnllora 
ham 
mikrofaunasi 
ham 
amqlanadi. 
Osimlikler 
tMnnnuciyasm uyreniwde sezilerli korsetkish bolip, associaciyalardin 
*o|ulic|tagi bahasi esaplanadi. 
Osimlikler 
associaciyasin uyreniwdiii 
й ф ф basqishi geobotanikahq karta diiziw esaplanadi. Masshtabma 
i|iirup kartaga osimlik associaciyasi yamasa formaciyalari kiritiledi. 
Knrtii duzetiwde aerofotosemkalardan 
ken 
paydalaniladi.
(Osimlikler associaciyalarm uyreniwde basqa usillardan da 
puydalamladi.
Ximiyaliq usil
menen topardagi aymm yamasa uluwma 
I'tN im lik lerd e 
ol yamasa bul mineral ham organikahq zatlardm 
loplamwi amqlanadi.
Fiziologiyaliq usillar
jardeminde dala sharayatinda ayriqsha 
ulingan 
osimliklerde 
yamasa putkil 
topardagi 
osimliklerde 
ll/iologiyahq processler uyreniledi.
I'iziologiyahq ham ximiyaliq izertlewler ulken ahmiyetke iye. 
Miogi’ocenozda 
zatlardm 
ham 
energiyamn 
aylamwi 
ham 
nkkumulyaciyasinda tiykargi roldi fitocenoz oynaydi.