MahirəNərimanqızı

iyerarxik
kommunikasiya 
strukturunda tamamilə baĢqa cür vəziyyət yaranır. Burada 
iĢtirakçıların bir neçə, ən azı iki tabeçilik səviyyəsi mövcud 
olur. Bunlardan bir qismi birgə fəaliyyət zamanı bir- birini görə 
bildiyi halda, digərləri görə bilmir. Onların arasındakı 
Ģəxsiyyətlərarası ünsiyyət məhdudlaĢmıĢ olur. Yalnız tabeçilik 
səviyyəsində olan iki nəfərin arasında əlaqə (kommunikasiya) 
həyata keçə bilir.
ġəkil A – dan göründüyü kimi, bu cür kommunikasiya 
strukturunda iyerarxik tabeçiliyin yuxarı səviyyəsində 1-ci 
fərdin bilavasitə 2- ci köməkçisi vardır. 2- ci fərd də öz 
növbəsində qalan üç iĢtirakçıya tabedir. 1- ci fərd yalnız 3- 
mərhələdə dayanan fərdlərlə ünsiyyət imkanına malik olan 2- 
ci fərdlə qarĢılıqlı təsir imkanına malikdir.
M ə r k ə z l ə Ģ d i r i l m ə m i Ģ
ü n s i y y ə t
s t r u k t u r u n a
m a l i k
o l a n
t i p i k
v a r i a n t l a r
ə v v ə l k i s t r u k t u r d a n f ə r q l i x ü s u s i y y ə t l ə r ə
m a l i k d i r l ə r .
B u r a d a
b ü t ü n
v a r i a n t l a r d a
q r u p u n h ə r b i r ü z v ü h ə m i n s t r u k t u r d a x i l i n d ə
ö z q r u p y o l d a Ģ l a r ı i l ə e y n i m ə l u m a t ə l d ə
e t m ə k , i Ģ l ə m ə k v ə m ə l u m a t l a r ı ö t ü r m ə k
i m k a n l a r ı n a m a l i k o l m a q l a , o n l a r l a a ç ı q ,
b i l a v a s i t ə ü n s i y y ə t ə g i r ə b i l i r l ə r
.
Kommunikasiyanın bu cür strukturunun 
zəncirvari
variantında ünsiyyət sistemində Ģəxsiyyətlərarası qarĢılıqlı təsir 
bir növ zəncirvari Ģəkildə həyata keçir. Ġki kənar iĢtirakçıdan 
baĢqa qalan iĢtirakçılar iki qonĢusu ilə, kənar mövqe tutan 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya 
202 
fərdlər isə yalnız bir qonĢusu ilə qarĢılıqlı təsirə malik olur. Bu 
cür ünsiyyət strukturu konveyer xarakterli iĢlərdə özünü aydın 
göstərir.
Dairəvi
kommunikasiya strukturası zəncirvaridən onunla 
fərqlənir ki, burada birinci növbədə qrup üzvlirinin hamısı eyni 
imkana malik olur. Ġkincisi, onların öhdəsində olan məlumatlar 
qrup üzvləri arasında dövr etmək, tamamlanmaq və 
dəqiqləĢmək imkanına malik olur. Üçüncüsü, bu cür 
kommunikasiya strukturunda iĢtirakçılar üzbəüz dayanmaqla 
bir-birinin reaksiyalarını bilavasitə müĢahidə etmək, onları öz 
iĢlərində nəzərə almaq imkanına malik olurlar. 
AparılmıĢ tədqiqatlar belə bir qənaətə gəlməyə imkan 
vermiĢdir ki, qruplarda kommunikasiya strukturunun yuxarıda 
qeyd etdiyimiz bütün variantlar bu və ya digər dərəcədə 
məhdudiyyətə malikdir. Bunlarda iĢtirakçıların hər biri ya 
baĢqaları ilə bilavasitə ünsiyyətdə qeyri bərabər imkana, ya da 
bərabər, lakin məüdud imkana malik olur. Ona görə də həmin 
sahənin mütəxəssisləri ünsiyyət strukturuna görə qrupun daha 
səmərəli variantı kimi