MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs Mərkəz i Ümumi psixologiya. Psixologiya
65
dünyagörüĢü: idealist və materialist dünyagörüĢü barədə fikirlər irəli sürmüĢdülər. Ġdealistlər hesab edirdilər ki, psixika (ruh) bədəndən asılı olmayaraq mövcuddur və materiyadan əvvəl yaranmıĢdır. Materialistlərə görə isə materiya obyektiv gerçəklikdir, bizim Ģüurumuzdan asılı olmayaraq mövcuddur və daim dəyiĢir, hərəkətdə olur, inkiĢaf edir. Psixika yüksək surətdə təĢəkkül tapmıĢ materiyanın məhsuludur. Psixologiya elminin baĢlıca vəzifələrindən biri də insan psixikasını öyrənməklə bağlıdır. Lakin insan psixikasının təbiətini öyrənmək üçün ilk növbədə pasixikanın necə yaranmasını, canlıların bioloji təkamülü nəticəsində onun necə inkiĢaf etdiyini və insanlarda necə yeni məzmun kəsb etdiyini müəyyənləĢdirmək lazımdır. Daha vacib məsələlərdən biri də insan psixikasının tarixi inkiĢafının öyrənilməsi ilə bağlıdır. Müasir insanların psixi xüsusiyyətləri heç də insan psixikası üçün əbədi olan bir keyfiyyət deyildir. Onlar ictimai mühitin, Ģəraitin inkiĢafı nəticəsində dəyiĢir. Sosial-iqtisadi Ģərait insan psixikasında əvvəlkilərdən fərqli yeni keyfiyyətlər yaradır. Yəni insan psixikası əbədi, dəyiĢməz olaraq qalmır. Ġstənilən konkret tarixi Ģəraitdə insan psixikasının bəzi xüsusiyyətləri inkiĢaf edir, Ģəraitlə ziddiyyət təĢkil edənlər isə sanki «dondurulur». Cansız, qeyri-üzvü materiyadan baĢlamıĢ ən ali mürəkkəb materiya olan insan beyninə qədər hər cür materiya maddi aləmin ümumi keyfiyyəti olan inikas (əksetdirmə), baĢqa sözlə, təsirə cavab vermə qabiliyyətinə malikdir. Ġnikasın forması materiyanın varlıq formasından asılıdır. Cansız maieriyada baĢ verən keyfiyyət dəyiĢikliklərinə əsasən canlı materiya yaranır və o, daha mürəkkəb xassəyə - qıcıqlanma xassəsinə malik olur. Bu xassə canlıların xarici təsirlərə fəal reaksiyalarına imkan verir. Qıcıqlanmanın inkiĢafı həyat Ģəraitinin mürəkkəbləĢməsi və orqanizmin anatomik quruluĢunun təkmilləĢməsi nəticəsində həssaslıq artmıĢ, |