Magistraturaga kirish imtihoni uchun mutaxassislik fanlaridan sinov dasturi va abiturientlarning bilimlarini baholash mezoni

“TUPROQ KIMYOSI” fani bo„yicha 
138. Tuproqdagi mikro, makro elementlar va og„ir metallar ularning migratsiyasi 
139. Natriy va kaliy birikmalarining shakllari: silikatlar, sulfatlar, karbonatlar, xloridlar

---

140. Tuproqning organik moddalar ularning xossa va xususiyatlari
141. Tuproq jarayonlarida azot, fosfor va olitngugurt birikmalari va ularning tuproq 
profilida tarqalishi 
142. Tuproq gumusini o„rganishda qo„llanadigan nomenklatura; tuproq organik 
moddasi, gumus, gumus kislotalari, nospetsifik moddalar. 
143. Tuproq eritmasi va uni ajratib olish usullari. 
144. Tuproq unumdorligini oshirishda gumusning roli. 
145. Аlyuminiy va kremniy birikmalarini shakllari. 
146. Fulfo va gumin kislotalarining xossa va xususiyatlari. 
147. Gumus moddalari, manbai tarkibi tuproq unumdorligini oshirishda gumusning roli.
148. Hozirgi zamon tuproq kimyosining asosiy yunalishlari.
149. K.K.Gedroys tomonidan tuproqning singdirish qobiliyati, turlari haqidagi 
taʼlimotining yaratilishi.
150. Tuproqlarda ion almashinish xususiyatlari. 
151. Tuproqdagi ishqoriy yer metallar.
152. Tuproq 
kimyosining 
tuproqlar 
klassifikastiyasi, 
diagnostikasi, 
genezisi, 
bonitirovkasi va meliorastiyasi masalalarini yechishdagi roli kanday. 
153. Tuproq kimyosining nazariy, eksperimental va dalada teshirish usullari. 
154. Hozirgi zamon tuproq kimyosining asosiy yo„nalishlari.
155. Tuproqning element tarkibi va uning o„ziga xosligi haqida tushunchalar. 
156. Elementlarni 
guruhlashtirish: 
mikroelementlar, 
makroelementlar, 
biogenelementlar, pedomorfelementlar.
157. Bo„z tuproqlar mintaqasi hamda cho„l-sahro tuproqlarning element tarkibi, 
xususiyatlari. 
158. Tuproqdagi ishqoriy va ishqoriy-yer metallarining birikmalari. 
159. Tuproqda D.I. Mendeleyev davriy sistemasidagi I-guruh elementlarining shakllari: 
silikatlar, sulfatlar, karbonatlar, xloridlar.
160. Kaliy va natriy pedokimyosi, xususiyatlari, ularning granulometrik fraksiyalari 
bo„yicha taqsimlanishi, almashinuv shakllari,
161. Gel akkumulyastiyasi. Kaliy va natriyning Markaziy Osiyo tuproqlari asosiy 
profilida tarqalishi. 
162. Tuproqda 2-gurux elementlarining uchrashi va tarqalishi.
163. Magniy va kalsiyning tuproqdagi o„rni va roli.
164. Karbonatlar, sulfatlar va xloridlar hamda ishqoriy yer metallarining tuproqda 
yig`ilish qonuniyatlari, tuproqning sho„rlanishi. 
165. Tuproq havosi - tuproqning muhim tarkibiy qismi ekanligi. 
166. Tuproqning qattiq, suyuq va tirik organizmlar qismi bilan bog`liqligi. Tuproq 
havosining tarkibi.
167. Tuproq eritmasi, tuproq eritmalarini ajratish va o„rganish. Tuproq eritmalari 
tarkibining shakllanishi.
168. Gaz va tuzlarning eruvchanligi.
169. Erkin ionlar, ion juftlari. 
170. Tuproqda ionlar va tuzlarning aktivligi. Tuproqning ion almashinuv xususiyatlari.
171. .Ishqoriy va ishqoriy-yer metallari kationlarining ion almashinuv reakstiyalaridagi 
roli. 

---

172. Tuproq kolloidlari va tuproqning singdirish qobiliyati 
173. Tuproqdagi singdirilgan (almashinuvchi) kationlar tarkibi, singdirish sig`imi va 
ularning tuproq hossalariga ta‟siri. 
174. Tuproqning kation almashinish xususiyati haqidagi ta‟limotning asosiy 
tushunchalari. Tuproqning singdirish kompleksi.
175. Almashinuvchi kationlar va almashinuvchi asoslar. Tuproqning asoslar bilan 
to„yinganlik darajasi. Kation almashinuvi va adsorbsiya.
176. Ion almashinuvi kinetikasi. Kation almashinuvining tuproqqa ta‟siri. 
177. Almashinuvchi kationlar va o„simliklar oziqlanishi. Kaliy potenstiali va tuproqning 
kaliyga nisbatan potenstial bufer xususiyati. Ularni aniqlash usullari. 
178. Tuproq qatlamlarida alyuminiyning taqsimlanishi va miqdori. Tuproqlarda 
alyuminiy birikmalari. Alyuminiy birikmalari, guruhlari. 
179. Tuproqdagi alyuminiy birikmalari, alyumosilikatlar va kislotalilik turlari. Tuproq 
qatlamlarida alyuminiyning taqsimlanishi va miqdori. Alyuminiy birikmalarining 
shakllari: alyumosilikatlar, oksidlar, gidroksidlar. 
180. Alyuminiy birikmalarini tuproqning organik moddalari bilan o„zaro ta‟siri. 
Alyuminiyni harakatchanligi. Tuproq kislotaligini shakllanishida va namoyon bo„lishida 
alyuminiyning roli.
181. Tuproqdagi kremniy birikmalari, alyumosilikatlar. Asosiy tuproq xillarida kremniy 
miqdori va tarqalishi.
182. Tuproq eritmalari, kremniyli birikmalar shakli va konstentrastiyasi. Kremniy va 
kremniy kislotasi oksidlari. Kremniy birikmalarining migrastiyasi. 
183. Temir va marganesning turli tuproqlardagi miqdori va ularning tuproq qatlailari 
bo„yicha taqsimlanishi. 
184. Temir, marganesli tuproq hosil bo„lishi jarayonlari. Temirning to„planadigan 
mintaqasi. Tuproqdagi temirli birikmalarning shakllari. 
185. Temir ionlarining tuproq organik moddalari bilan o„zaro ta‟siri. Temirli 
birikmalarning tuproq strukturasi va zichligiga ta‟siri. Temirning ion va kompleks 
birikmalar shaklida siljishi (migrastiyasi). 
186. Tuproq jarayonlarida azot, fosfor va oltingugurt birikmalari. 
187. Tuproqdagi azot zahirasi, shakli. Aminokislotalar, amidlar, aminooksidlar va 
nuklein kislotalardagi azot. Geterotsiklli azot va gidrolizlanmaydigan gumin azot.
188. Azotli birikmalarning tuproqdagi transformatsiyasi va ularning tuproq profilidagi 
harakatlanishi (migratsiyasi), ammonifikatsiya, nitrifikatsiya va denitrifikatsiya 
jarayonlari. 
189. Tuproqdagi fosfor va uning zahirasi, profilda taqsimlanishi. Tuproqda fosforning 
mineral va organik birikmalari. Fosfatlarning guruhiy tarkibi. 
190. Tuproqdagi oltingugurt va uning taqsimlanishi. Chirindi moddalarda oltingugurt 
shakllari. Tuproqdagi gips, uning eruvchanligi, tuproqning fizik-kimyoviy xossalariga 
ta‟siri. Tuproq pofilida sulfidlarning to„planishi va xossalari. 
191. Uglerodli birikmalarning tuproqdagi roli va vazifalari. Uglerodning tuproqdagi 
mineral va organik birikmalari.
192. Karbonat angidridi va karbonat kislota. Kalsiy, magniy, natriy va kaliy 
karbonatlari, ularning eruvchanligi, tuproq eritmasi reaksiyasiga ta‟siri va tuproqdagi 
akkumulyassiya shakllari. 

---

193. Tuproqning organik moddalari. Tuproq chirindisini o„rganishda qo„llaniladigan 
nomenklatura; tuproq organik moddasi, chirindi, chirindili moddalar, nospetsifik 
moddalar. 
194. Markaziy Osiyoning sug`oriladigan tuproqlarida chirindi miqdori, zahirasi va 
tarqalishi.
195. Tuproqning kimyoviy va fizikaviy xossalari hamda ozuqa elementlari zahirasiga 
chirindining ta‟siri. Tuproq hosildorligini oshirishda chirindining roli. 
196. Tuproqning gumus holati. Chirindi kislotalari nomenklaturasi, ajratib olish va 
identifikatsiya qilish usullari.
197. Gumin kislotalarning element tarkibi. Gumin kislotalar tuzilishi. Gumin kislota va 
fulvokislotalar, ularning tarkibi va molekular parametrlari.
198. Chirindi moddalarni ajratib olish usullari. Fulvokislotalarning tuzilish sxemasi.
199. Tuproqning gumifikastiya jarayonlari va chirindilik holati. Gumifikastiya 
jarayonining ma‟nosi.
200. Oqsillar, uglevodlar va ligninning gumifikastiya jarayonida qatnashishi. Fermentlar 
va ularning roli.
201. Tuproq organik moddalarining tuzilishi, toksik mahsulotlari gumifikatsiyasining 
asosiy bosqich va mexanizmalari (M.M. Kononova, L.I. Aleksandrova bo„yicha).
202. Mikroorganizmlar 
pigmentlarining 
chirindi 
hosil 
bo„lishida 
ishtiroki. 
Gumifikastiyaning ekologik roli. 
203. Tuproqlarning texnogen kelib chiqishiga ega organik moddalar-uglevodlar, 
fenollar, pestistidlar bilan ifloslanishi. 
204. Gumin kislotaning xossa xususiyatlari. 
205. Tuproqni kimyoviy melioratsiyasi. 
206. Tuproqdagi mikroelementlarga nimalar kiradi?