«jahon sivilizatsiyalari tarixi»

Today-dzi ibodatxonasidagi Buyuk Vayrochana buddasi
Yaponiyadagi eng yirik budda yodgorliklaridan biri 90 ga. maydonni egallagan Todaydzi ibodatxonasidir (VIII asr o’rtalari). Sof diniy ehtiyojlardan tashqari ushbu inshoot umumdavlat ahamiyatiga ega dunyoviy marosimlarni o’tkazish uchun ham xizmat qilgan. Todaydzining “Oltin pavilon”i (“kondo”) vayronkor yong’inlardan so’ng bir necha bor qayta qurilgan. Bugungi kunda u dunyodagi eng yirik yog’och inshoot sanaladi. Uning balandligi – 49, kengligi – 57, uzunligi 50 metr. Unda kosmik budda Vayrochananing 18 metrlik haykali joylashgan. Ammo keyingi davrda Yaponiyada kichik hajmga intilish kuchaygan.
VII-VIII asrlardan boshlab buddaning bronza haykallari asosan Xitoy va Koreyadan keltirilgan yoki u yerdan kelgan ustalar tomonidan yaratilgan. VIII asrning ikkinchi yarmidan boshlab keng tarqala boshlagan loklangan, sopol va yog’och budda tasvirlarida mahalliy ikonografiya an’analarining ta’siri sezilarli ekanligini ko’rish mumkin. Shu davrdan boshlab yapon buddizmining buyuk vakillari (Gyosin, Gien, Gandzin va h.k.) ning portret tasvirlari yaratila boshlangan.
O’rta asr yapon she’riyati bugungi kunda butun dunyoga mashhur. Ammo bizgacha yetib kelgan birinchi she’riy to’plam – “Kayfuso” (751 y.) xitoy tilidagi she’rlardan iborat. Ko’p vaqt o’tmay tuzilgan yapon she’rlari to’plami – “Man’yosyu” iyerogliflarning fonetik yozuvi “man’yogana” yordamida yozilgan. “Man’yosyu”ga turli davrdagi she’rlar kiritilgan: folklor va diniy she’riyat namunalari, xalq qo’shiqchilik ijodi bilan aloqasini yo’qotmagan mualliflik she’rlari. Ammo “Man’yosyu” yaratilgandan so’ng xitoy tilining yuksak obro’si yapon she’rlarining uzoq vaqtgacha yozma madaniyat doirasidan chiqib ketishiga olib keldi. Yapon tilidagi navbatdagi to’plam “Kokinsyu” faqatgina X asr boshiga kelib paydo bo’ldi.
Ajoyib va mustaqil xeyan madaniyatiga asos bo’lgan davr yaponlar uchun qat’iyatli va samarali o’rganuvchanlik davri bo’ldi. Turli xalqlar yutuqlarini o’zlashtirish xususiyatiga qaramasdan, yaponlar o’z o’tmish madaniyatlariga nisbatan merosiylikni saqlab qola oldilar. IX asr boshlariga kelib o’zga xalqlar yutuqlari hisobiga boyitilgan yapon madaniyati mustaqil taraqqiyot uchun yetarlicha ichki kuchga ega edi.