Iqtisodiyot” yo`nalishi 1-i-22-guruh talabasi jurayev Samandarning

bo‗ldi va keng tarqaladigan mahsulotga aylandi. Uni endilikda
ishlab chiqaradilar, saqlaydilar, uzatishadi, sotadilar va sotib
oladilar. Bulardan tashqari, uni o‗g‗irlaydilar, buzib talqin etadilar
va soxtalashtiradilar. Shunday qilib, axborotni himoyalash
zaruriyati tug‗iladi.

 jamiyat hayotida axborot va bilimlar rolining ortishi va

ularning kishilar faoliyati turli sohalari rivojlanishiga ta‘sirining
kuchayishi;
 axborot yig‗ish, qayta ishlash, saqlash uzatish va unga
kirish huquqiga ega bo‗lish imkoniyatining sezilarli darajada
ortishi;
 jamiyatda markazlashmagan jarayonlarning chuqurlashuvi;
 axborot industriyasida band bo‗lganlar sonining ortishi
hisobiga bandlikning zamonaviy shakllariga o‗tish va yangi
mehnat resurslarini shakllantirish;
 kishilarning samarali axborot almashinuvi, ularning jahon
axborot resurslariga kirishlarini ta‘minlovchi, axborot
mahsulotlari va xizmatlariga bo‗lgan ehtiyojlarini qondiradigan
global axborotlashgan maydonni yaratishdir.
O‗zbekiston Respublikasining ―Axborot erkinligi prinsiplari
va kafolatlari to‗g‗risida‖gi Qonuniga muvofiq, axborot
xavfsizligi deganda axborot sohasida shaxs, jamiyat va davlat
manfaatlarining himoyalanishi tushuniladi. Axborot xavfsizligi
masalasi huquq va manfaatlari himoya qilinishi lozim bo‗lgan
subyektlarga ham, bunday himoyani ta‘minlaydigan subyektlarga
ham birday taalluqlidir.
Bular jumlasiga, axborot ishlab chiqaradigan va iste‘mol
qiladigan davlat hokimiyati, mahalliy o‗zini o‗zi boshqarish
organlari hamda yuridik va jismoniy shaxslar; axborot tizimlari,
texnologiyalari va ularni ta‘minlash vositalarini ishlab chiqadigan,
qo‗llaydigan davlat hokimiyati hamda mahalliy o‗zini o‗zi
boshqarish organlari, yuridik va jismoniy shaxslar, axborot
resurslarini yuzaga keltiradigan va ulardan iste‘molchilarga
axborot taqdim etadigan tashkilotlar, korxonalar, muassasalar,
axborot xavfsizligini ta‘minlaydigan davlat tuzilmalari va
mansabdor shaxslar kiradi.
Axborotni yaratish (ishlab chiqarish) sohasida, birinchi
navbatda, quyidagilar himoya qilinishi zarur: intellektual mulk
obyekti bo‗lgan axborot; intellektual va buyum ko‗rinishidagi
mulk obyekti bo‗lgan axborot. Axborot tizimlari, texnologiyalari
va ularni ta‘minlash vositalarining yaratilish hamda qo‗llanish
sohasida, avvalo, axborot xavfsizligi borasida tug‗iladigan
talablardan kelib chiqib, barcha texnik, tashkiliy, huquqiy va
dasturiy himoya vositalari ishlab chiqilishi lozim. Bunda, birinchi
navbatda, quyidagilar himoya qilinishi zarur: axborotli, masalan,
elektron raqamli imzo vositalari mashina yetkazuvchilari;
avtomatlashtirilgan axborot tizimlari va ularning tarmoqlari
tarkibidagi ma‘lumot (bilim) bazalari; EHM va ularning
tarmoqlari tarkibidagi dasturiy vositalar.
O‗zbekiston Respublikasining axborot xavfsizligi davlatning
doimiy diqqat-e‘tiborida. Axborot xavfsizligini huquqiy
ta‘minlash bo‗yicha milliy huquqiy normativ asosni rivojlantirish
va takomillashtirish to‗g‗risida farmon, qaror hamda qonunlar
qabul qilingan. Ushbu huquqiy hujjatlar O‗zbekiston
Respublikasining axborot xavfsizligini ta‘minlash maqsadlari,
vazifalari, tamoyillari va asosiy yo‗nalishlarini o‗zida mujassam
etgan. Bu O‗zbekiston Respublikasining axborot xavfsizligini
ta‘minlashda davlat siyosatini shakllantirish, axborot xavfsizligini
huquqiy, metodik, ilmiy-texnik va tashkiliy jihatdan
takomillashtirish bo‗yicha takliflar tayyorlash, axborot
xavfsizligining maqsadli dasturlarini ishlab chiqish uchun huquqiy
asos bo‗lib xizmat qiladi.
Respublikamizning milliy xavfsizligi axborot xavfsizligining
ta‘minlanishiga bog‗liq bo‗lib, texnik taraqqiyotning o‗sishi bilan

Axborot xavfsizligi deb, axborotlarni yo‗qotish va

o‗zgartirishga yo‗naltirilgan tabiiy yoki sun‘iy xossali tasodifiy va
kutilmagan ta‘sirlardan hamda ushbu axborotni saqlovchi,
uzatuvchi uskuna va tizimlarni himoyalanganligiga aytiladi.
Boshqacha aytganda, axborot xavfsizligini ta‘minlovchi va
boshqaruvchi texnologiyalar to‗plami, standartlar va boshqaruv
usullari bo‗lib hisoblanadi. Ilgarigi xavf faqatgina konfidensial
(maxfiy) xabarlar va hujjatlarni o‗g‗irlash yoki nusxa olishdan
iborat bo‗lsa, hozirgi paytdagi xavf esa kompyuter ma‘lumotlari
to‗plami, elektron ma‘lumotlar, elektron massivlardan ularning
egasidan ruxsat so‗ramasdan foydalanishdir. Bulardan tashqari, bu
harakatlardan moddiy foyda olishga intilish ham rivojlandi.
Axborotning himoyasi deb, boshqarish va ishlab chiqarish
faoliyatining axborot xavfsizligini ta‘minlovchi va tashkilot
axborot zaxiralarining yaxlitliligi, ishonchliligi, foydalanish
osonligi va maxfiyligini ta‘minlovchi qat‘iy reglamentlangan
dinamik texnologik jarayonga aytiladi. Axborotlarga nisbatan
xavf-xatarlar tasnifi xavfsizlik siyosatining eng asosiy
vazifalaridan biri himoya tizimida potensial xavfli joylarni qidirib
topish va ularni bartaraf etish hisoblanadi. Tekshirishlar shuni
ko‗rsatadiki, tarmoqdagi eng katta xavflar — bu ruxsatsiz kirishga
mo‗ljallangan maxsus dasturlar, kompyuter viruslari va dasturning
ichiga joylashtirilgan maxsus kodlar bo‗lib, ular kompyuter
tarmoqlarining barcha obyektlari uchun katta xavf tug‗diradi.
O‗zbekiston Respublikasining axborot xavfsizligini
ta‘minlash masalasi mamlakat milliy xavfsizligini ta‘minlashning
muhim qismidir. Quyidagilar O‗zbekiston Respublikasining
axborot xavfsizligiga tahdid sifatida qaraladi:
 fuqarolarning ma‘naviy turmushiga, axborot sohasidagi
konstitutsion huquq va erkinliklariga, individual, jamoaviy,

ijtimoiy ongga hamda O‗zbekistonning ma‘naviy tiklanishiga

tahdidlar;
 O‗zbekiston Respublikasining axborot ta‘minotiga oid
davlat siyosatiga tahdidlar;
 respublika axborot sanoati, jumladan, axborotlashtirish,
telekommunikatsiya va aloqa vositalari sanoatining rivojlanishi,
ichki bozorning ushbu mahsulotlarga bo‗lgan talabining
qondirilishi hamda ularning jahon bozoriga chiqishi, shuningdek,
respublikada axborot resurslarining to‗planishi, saqlanishi va
ulardan samarali foydalanilishiga bo‗lgan tahdidlar;
AKT tizimi orqali axborotni yaratish, ishlov berish, to‗plash va
uzatish jarayonlari tadqiq qilinadi. O‗zbekistonda raqamli
iqtisodiyotning shakllanishi AKT rivojlanishi bilan bog‗liq
iqtisodiy jarayonlarning ilmiy asoslanishi, YAIMda xizmatlar
ulushi va boshqa ko‗rsatkichlar bilan tavsiflanadi.
Axborot mahsulotni ishlab chiqarish va iste‘mol qilish
raqamli iqtisodiyotning asosiy harakatga keltiruvchi kuchi
hisoblanadi. O‗rganib chiqib tahlil qilingan, taklif etilayotgan
ilmiy tadqiqotlar natijalari hukumat organlari tomonidan
Respublikada raqamli iqtisodiyotni samarali shakllantirish va
rivojlanganlik darajasini baholash, raqamli iqtisodiyot tayanch
institutlari maqomida elektron tijorat va elektron bandlik
xususiyatlarini ochib berish; mamlakatimiz korxonalarida
zamonaviy AKT joriy etish va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish
muammolarini aniqlash, O‗zbekistonda elektron hukumat
faoliyati, birja elektron savdo tizimlar, Internet-do‗konlar, xizmat
ko‗rsatish asosiy tarmoqlar holatini aniqlashda muhim ahamiyat
kasb etadi.
O‗zbekiston Respublikasining Milliy axborot
kommunikatsiya tizimini rivojlantirish strategiyasi tez o‗sish
tendensiyalarini namoyish qilmoqda. AKTni faol joriy etish
axborot rolining o‗zgarishiga, mehnat bozorida tuzilmaviy
disproporsiyalarga, bir turdagi tarmoqlarning boshqalar bilan
o‗zaro bog‗liq holda ishlash hajmining o‗sishiga, iqtisodiyotning
chuqur ilmiy asoslanishi va YAIMda xizmatlar sohasining ulushi
oshishiga olib keladi.
Mamlakatimizda zamonaviy axborot - kommunikatsiya
texnologiyalarini rivojlantirish, elektron davlat xizmatlarini
ko‗rsatishning yaxlit tizimini yaratish, davlat organlarining aholi
bilan muloqot qilishining yangi mexanizmlarini joriy etish