Ilm-fan va ta’lim

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: 
1. X. Alimov, F. Azimova. Bolalar tarbiyasi. Toshkent – 2013. 
2. O’.Asqarova "Pedagogika" 2015 - yil Namangan. 

---

“Ilm-fan va ta’lim” ilmiy jurnali
2181-4325 
| 
https://ilmfanvatalim.uz/
 
| 
№ 6
~ 173 ~ 
TO’G’RI KASB-TANLASH FAROVON HAYOT ASOSI 
Xasanova Nargiza G’ayrat qizi 
Toshkent viloyati Oqqo’rg’on tumani 44-maktab psixologi 
Annotatsiya:
Kasb tanlash jarayonida yoshlarda sodir bo’ladigan o’ziga xos 
jarayonlar bu undagi jismoniy va ruhiy o ‘zgarishlarda, o’zidagi o’zgarishlar asosida 
o’zini katta inson bo’lib borayotganini bilib borishi, atrofdagilami unga nisbatan 
kattalardek munosabati va shu kabi jarayonlar insonni endi o’z hayotini qurish uchun 
kasb tanlashiga olib keladi. 
Kalit so’zlar:
Farovon hayot, kasb, hunar, kasbga yo’naltirish, to’g’ri kasb 
tanlash, bilim, malaka. 
Hozirgi kunda yoshlarimizga nisbatan bildirilayotgan chuqur ishonch va eʼtibor 
hamda yaratilayotgan imkoniyat, shart-sharoitlar ularni foydali kasb egasi, jamiyatda 
oʻz oʻrniga ega shaxs boʻlishi uchun zamin boʻlmoqda desak mubolagʻa boʻlmaydi. 
Kasb tanlash jarayonida yoshlarda sodir bo’ladigan o’ziga xos jarayonlar bu 
undagi jismoniy va ruhiy o ‘zgarishlarda, o’zidagi o’zgarishlar asosida o’zini katta 
inson bo’lib borayotganini bilib borishi, atrofdagilami unga nisbatan kattalardek 
munosabati va shu kabi jarayonlar insonni endi o’z hayotini qurish uchun kasb 
tanlashiga olib keladi. Kasb tanlash uchun esa unga bilim va malakalar juda zarurdir. 
Kasb tanlayotgan inson o’zining psixologik jarayonlarini va psixologik xususiyatlarini 
boshqarishi va ulardan foydalanishi zarur boiadi. Deylik, tikuvchilik yoki to’quvchilik 
kasbini o’zlashtirib borayotgan yosh inson o ‘zida shu kasb talab qiladigan psixologik 
jarayonlarni rivojlantirishi va unga tayyor turishi kerak boladi. Tikuvchilikda 
psixologik jarayon sifatida dizaynga mos keladigan muhim psixologik jarayonlar talab 
qilinadi. Bu sezgirlik, didlilik, diqqatini o’sganligi, hayolini rivojlanganligi, ya’ni 
tasavvurlari chuqur va kengligi kabi ko’plab psixologik jarayonlar kerak bo`ladi. 
Shaxsning o’zi tanlagan kasbiga layoqatliligi uni kelajagini ta ‘minlanganligini 
ko’rsatadi. O’z ishiga layoqatli inson umri bo’yicha o’ziga kerak bo’lgan ko’pgina 
narsalarga ega bo’ladi. Layoqatsiz inson esa o’zini hayotini qurishga imkoniyati 
bo’lmaganidan ko’pgina hollarda qiyinchiliklarga yo’liqadi. Kasbga layoqatlilikni 
shaxsda ikki yo’nalish bo’yicha muhokama qilish mumkin. Biri kasbni muvaffaqiyatli 
egallash orqali, ikkinchisi insonni o’zini mehnatidan qoniqishi orqali. Bu ko’rsatilgan 
ikki tomon ham nisbiy bolib, u subyektivlikni ko’rsatadi. Shunga qaramasdan shu 
ikkala yo’nalish kasbiy layoqatlikni psixologik xarakteristikasini beradi. 
Insonning tabiiy xususiyatlari juda katta, shuningdek cheksiz egiluvchanlik 
imkoniyatlarini beradi. Inson kasbning juda ko’p ko’rinishlariga moslashishi mumkin, 
va uni subyekt sifatida qondirishi ham mumkin. Inson egallay olmaydigan kasb juda 

---

“Ilm-fan va ta’lim” ilmiy jurnali
2181-4325 
| 
https://ilmfanvatalim.uz/
 
| 
№ 6
~ 174 ~ 
kamdir. Kasbga tayyorgarlik va keyingi faoliyat har xil tarzda kechishi mumkin, bular 
undagi xususiyatlardan kelib chiqib davom etadi. Eng muhimi va zaruriy tomoni bu 
kasbiy yo’nalganlik bolib, unda ijobiy kasbiy motivatsiyalar muhim roʻl o’ynaydi. 
Psixologik diagnostika esa aynan kasbga xos bo’lgan insondagi psixologik jarayonlami 
va xususiyatlarni o’lchaydigan, tahlil qiladigan va baholaydigan psixologiyaning yana 
bir yo’nalishi hisoblanadi. Bular asosan insonning amaliy hayotini oʻrganishga 
qaratilgan jarayonlardir. 
O’smirlar va ilk o’spirinlarning kasb tanlashi katta hayotiy ahamiyatga ega 
bo’lgan ham shaxsiy, ham ijtimoiy muammo bo’lganligadan bu jarayonda ota-onalar, 
jamoatchilik va turli kasb ustalari ham faol qatnashishlari kerak, chunki yoshlar ko’p 
hollarda kattalarning maslahatlari va tavisyalarini hisobga olgan holda qat’iy bir fikrga, 
qarorga kelishlari mumkin. 
Shuni ham aytib o’tish o’rinliki, maktab o’quvchilari kasb tanlash borasidagi o’z 
qarorlarini, ko’pincha, har tomonlama dalillab bera olmaydilar, biroq ularning 
ko’pchiligi bu masalaga о ngli ravishda yondashishga intiladilar]. O’quvchilarni 
kasbga yo’naltirishni yosh bosqichlarida o’quvchilarda quyidagi mazmunga ega 
bo’ladi: Boshlang’ich sinf o’quvchilarini kasbga yo’naltirishdan asosiy maqsad - ularni 
mehnat, kasb turlari, yo’nalishlari bilan tanishtirib borish va kasb faoliyatiga qiziqishni 
shakllantirishdan iborat.