I. Булим. Бухгалтерия хисоби

‘zgaruvchan va o‘zgarmas xarajatlarga bo‘linadi. 
‘zgaruvchan xarajatlar
- ishlab chiqarilayotgan mahsulot miqdoriga 
bog‘liq bo‘lib, ularning ko‘payishi yoki kamayishi bunday xarajatlarni 
‘payishga yoki kamayishga olib keladi. Ularga xom ashyo, materiallar, 
texnologik maqsadlarga sarflanadigan yoqilg‘i, elektr energiyasi, 

---

146 
‘zgarmas xarajatlar 
– mahsulot miqdorining o‘zgarishiga deyarli 
bog‘liq bo‘lmaydi. Odatda, bunday xarajatlar shartli o‘zgarmaydigan 
xarajatlar deb ataladi. Bularga umumishlab chiqarish ya’ni ishlab 
‘yicha guruhlanadi. Moliya vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan va 1995 
yildan amalga kiritilgan hamda 1999 yilda qayta taxrir qilingan 
“Mahsulot (ish va xizmatlar) ni ishlab chiqarish, mahsulot (ish va 
‘g‘risida”gi Nizomga muvofiq ishlab chiqarish xarajatlarini quyidagi 
‘linadi: 
3. Ijtimoiy sug‘urta ajratmalari. 
‘yicha
quyidagi guruhlarga bo‘linadi: 
4. Yoqilg‘i, elektr energiyasi va boshqa yordamchi ishlab chiqarish 
‘lgan ishchilarning asosiy ish haqi 
‘ra
bir elementli va kompleks xarajatlarga bo‘linadi. Bir elementli 
‘ladi. Masalan: xom ashyo, materiallar, yoqilg‘i, energiya, ish haqi, 
g‘urtaga ajratmalar. Kompleks xarajatlar tarkibi bo‘yicha bir nechta 
‘ladi. Ularga umumishlab chiqarish, ma’muriy va shu kabi xarajatlar 
‘linadi: ishlab chiqarish jarayonida ishtirok etadigan va noishlab 
Korxonaning ishlab chiqarish jarayonidagi xarajatlariga tovar 
mahsulotini ishlab chiqarishi bilan bog‘liq bo‘lgan barcha xarajatlari 
‘natish, tushirish, joylash, saqlash transport xarajatlari, tabiiy kamayish 

---

147 
me’yorlari doirasida mahsulotlarning yo‘lda kam kelishi va sotish bilan 
bog‘liq bo‘lgan boshqa xarajatlar. 
‘linadi.