FİZİk tedavi ve rehabiLİtasyon kliNİĞİ Şef: Dr. M. Hayri ÖZGÜzel postür analiZİnde symmetrigraf ile orthoröntgenogram sonuçlarinin değerlendiRİlmesi
Yüklə 3,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Posterior Postür Analizi a. Kolumna Vertebralis: Posterior değerlendirmede skolyoz aranır. Kolumna vertebralisteki lateral eğriliklere skolyoz adı verilir. Genellikle rotasyonla birlikte görülür. 40
b. Kalçalar ve dizler: Gluteal çizginin seviyesi, gluteal kitlenin alt çizgisi her iki tarafta aynı seviyede olmalıdır. Eğer fark varsa tek bacakta kısalık, skolyoz, lateral pelvik tilt düşünülmelidir. Diz arkası çizgilerinin seviyesi sağ ve sol tarafta eşit olup olmadığına bakılır (26). c. Ayaklar: Kalkaneusun normal şekil ve pozisyonda olup olmadığına bakılır. Kalkaneusun normal pozisyonu nötral ya da hafif valgustur. Varusta durması patolojik bir durumu akla getirmelidir (4).
Postür değerlendirmesi, karelere bölünmüş şeffaf bir postür tablosunun (Symmetrigraf) arkasında ayakta duran insanlara yapılmaktadır. Ayaklar belirli bir noktada sabitlenerek değerlendirme yapılmaktadır. Postürün değerlendirilmesi üçlü ölçek üzerinden yapılmaktadır (‘iyi’, ‘orta’, ‘zayıf’). Bu çalışmada ölçek adlandırması ‘normal’, ‘1. derecede bozukluk’ ve ‘2. derecede bozukluk’ olarak yapılmıştır. Bu üçlü ölçek, kulak, omuz, büyük trokanter ve lateral malleol işaretlenmesiyle elde edilen düşey bir hat üzerinden saptanmaktadır (Şekil–12) (43). Şekil–12: Symmetrigraf 41
2.2.7. Postürün Yaş Ve Cinsiyetle İlişkisi İnsan yaşamının doğal bir parçası olan yaşlanma sürecinde, tüm sistemlerde süreğen ve progresif fizyolojik değişiklikler ile biyolojik kapasitelerde azalmalar görülür. Bunun yanında akut ve kronik hastalıkların prevalansı da artmıştır. Bu süreçte bireyin postür, denge ve yürümesinde de önemli değişiklikler izlenir (4). Doğumda tüm vertebral kolon öne doğru konkav ya da fleksiyondadır, torakal ve sakral eğriler mevcuttur (primer eğriler). Çocuk büyüdükçe öne doğru konveks olan sekonder eğriler oluşur; Üçüncü ayda başını dik tutmaya başlayan çocukta servikal lordoz, 6–8. ayda oturmaya veya yürümeye başlayınca da lomber lordoz gelişir. İlerleyen yaş ve yaşlanma ile disk dejenerasyonu, ligament kalsifikasyonu, osteoporoz ve vertebral kamalaşmadan dolayı vertebral kolon fleksiyon pozisyonuna döndükçe sekonder eğriler kaybolmaya başlar (44). Postürü etkileyen çeşitli faktörler vardır. Bunlar; 1- Kemikler (örneğin hemivertebra), 2- Ligament laksitesi, 3- Fasia veya kas-tendon gerginliği (örneğin tensor fasia lata, pektoraller, kalça fleksörleri), 4- Kas tonusu (Örneğin gluteus maksimus, abdominal kaslar, erektor spina), 5- Pelvik açı, 6- Eklem pozisyonu ve mobilite, yaşlanma sürecinde bunların hemen hepsinde değişiklikler olmaktadır (44). Genel olarak yaşlılık postürü fleksiyon postürüdür; Boy kısalmış, baş öne eğik, omuzlar düşük, dorsal kifoz artmış, üst ve alt ekstremiteler ile gövde hafif fleksiyondadır. Baş progresif olarak öne doğru yerleşir ve servikal bölgede bir miktar ekstansiyon vardır. Torakal kifoz belirginleşmiş, lomber lordoz düzleşmiştir. Kollarda ekstansiyon artmıştır, skapulada protraksiyon izlenir. El bileklerinde ulnar deviasyon, parmaklarda artmış fleksiyon görülür. Ayrıca kalça ve diz fleksiyonu artmış, ayak dorsifleksiyonu azalmıştır. Yaşlanma ile ilave değişiklikler arasında kemik pelvisin genişlemesi de vardır. Femur boynunun femur şaftına olan açısı artar, bu kalçaların valgus deformitesi ile sonuçlanır. Dejeneratif osteoartroza bağlı değişiklikler yanında geçirilmiş kırık ve çıkıklar, tendon rüptürleri, artritler, Paget hastalığı gibi kemik hastalıklarına bağlı gelişmiş spontan kırıklar, 42
bursitler, kalloziteler ve nöropatik eklemler postür bozukluklarından sorumlu olabilir (44, 45).
Geriatrik popülasyonda postürü etkileyen bir diğer önemli faktör de kas kısalığı, kontraktür ve atrofidir. Bunlar artrit, sinir sistemi hastalıkları ve psikojenik faktörlere bağlı olarak gelişebilmektedir. Kuadriseps femoris kası atrofiye eğilimlidir. Fleksor grup kas gücü ekstansörlerden fazla olduğunda, özellikle immobil hastalarda fleksör yönde kontraktürler gelişir. Yine kişinin yatar veya otururken alt ekstremitelerini fleksiyonda tutmayı yeğlemesi gibi habitüel faktörlerin yanında, periartiküler fibrozis ve kas spazmları da kontraktürlere yol açabilir. Ayrıca Parkinson hastalığı, yaşama bağlılığın zayıflığı, uzun süreli yatak istirahati, demans gibi durumlar da kontraktür gelişimine neden olabilir. Postür ayrıca solunum ve kardiyovasküler sistem bozukluklarından veya iç organ patolojilerinden de etkilenebilir. Yaşlanma fizyolojisi yanında sistemik sorunların artması ile de giderek daha çok sayıda yaşlıda ayak sorunlarına rastlanmaktadır. 65 yaş üstü grupta en sık rastlanan ayak deformiteleri şunlardır: Pes planus, pes cavus, halluks valgus ve diğer parmak deformiteleri. Pes planusun geriatrik popülasyonda en sık nedeni posterior tibial tendonun dejenerasyonu veya rüptürüdür. Bu tendon ark yüksekliğinin idamesinde önemli olup ayağa inversiyon ve plantar fleksiyon kuvveti sağlar. Halluks valgus ailesel olmaya eğilimli ve sıklıkla bayanlarda gözlenen bir deformitedir. Sivri uçlu ve yüksek topuklu ayakkabılar da etyolojide suçlanmaktadır (44). Kadınlar yapı olarak daha ufak tefek ve daha hafiftirler. Buna bağlı olarak yerçekimi merkezi daha aşağıdadır. Kadınlarda erkeklere göre lordoz artışı olduğu iddia edilmektedir. Ancak lumbosakral açıda kadın ve erkek arasında belirgin bir fark yoktur. Genç kadavralarda yapılan incelemelerde her iki cinste lordoz eğiminin birbirine yakın olduğu ispatlanmıştır. Asetabulum ve symfizis pubis arasındaki mesafe daha fazla olduğundan iki kalça birbirinden daha uzak durur. Bu nedenle genu valgum ve X bacak görünümü vardır. Pelvisin geniş olmasının etkisiyle patella laterale doğru çekilir. Total kas kitlesi kadınlarda daha az, kas tonusu ve kas kuvveti daha zayıftır. Kadınlarda erkeğe göre yağ dokusu iki kat fazladır. Yağsız vücut kitlesi ile kuvvet ve dayanıklılık arasında net bir ilişki vardır (34, 36). 43
3. GEREÇ VE YÖNTEM Bu çalışmada, Ocak 2005-Ekim 2005 tarihleri arasında S.B. Okmeydanı Eğitim ve Araştırma Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon polikliniğinde inspeksiyonla skolyotik görünüm tespit edilen, daha önce skolyoz tanısı almamış 18-60yaş arası 100 hasta, Symmetrigraf ve spinal orthoröntgenogram vasıtasıyla incelemeye tabi tutuldu. Çalışmaya alınan hastalarda, demografik özellikler (yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi), polikliniğe müracaat şikayeti ile bacak boyu kısalığı kaydedildi. İlk aşamada hastaların lökomotor sistemle birlikte tüm sistem muayeneleri yapıldı. Hastalara ayakta iki yönlü torakal ve lomber grafi çektirildi. Konjenital anomalisi (spina bifida, hemivertebra vb.) olanlar, omurgaya yönelik cerrahi girişim yapılmış olanlar, spondilolizis ve spondilolistesis mevcut olanlar, romatizmal hastalığı olanlar, ileri derecede dejeneratif değişimi olanlar çalışmaya alınmadı. Çalışma kapsamına alınan hastalardan spinal orthoröntgenogram istendi. Daha sonraki aşamada çalışma kapsamındaki Symmetrigrafın arkasında ayakta duran hastalara posterior ve lateral postür analizi yapıldı ve bu analizler için Bragg postür tablosu kullanıldı (Tablo–2). Postür analizi yaparken, 6 cm. lik karelere bölünmüş şeffaf bir postür tablosu (Symmetrigraf) kullanıldı. Posterior analizde topuklar arası orta nokta, lateral analizde lateral malleolün hafifçe önü sabitlenerek değerlendirme yapıldı (Şekil–13). Postürün değerlendirmesi üçlü ölçek üzerinden yapıldı. Çalışmada ölçek adlandırması ‘normal’, ‘1. derecede bozukluk’ ve ‘2. derecede bozukluk’ olarak yapılmıştır. Referans noktalarına göre 3 cm. ye kadar olan sapmalar 1. derece bozukluk, 3 cm. den büyük sapmalar 2. derece bozukluk olarak değerlendirildi. Lateral görünüşte referans noktaları: Lateral malleolün hafifçe önü, Kalça ekleminin hafifçe arkası, Omuz orta noktası, Kulak tragusu. 44
Şekil–13: Symmetrigraf ile değerlendirmede lateral görünüş Arkadan görünüşte referans noktaları: Topuklar arası orta nokta, Vertebra spinöz çıkıntıları, Olarak belirlendi (Şekil–14). 45
Şekil–14: Symmetrigraf ile değerlendirmede arkadan görünüş
Tablo–2: Bragg Postür Tablosu Spinal orthoröntgenogram’ da kifoz, skolyoz ve lomber lordoz açıları hesaplandı. Kifoz açısı Cobb yöntemiyle hesaplandı. Buna göre T3 vertebranın üst kenarından T12 vertebranın alt kenarına çizilen paralel çizgilerin her birinden çıkan dik çizgilerin kesiştiği noktadaki açı, dorsal kifoz açısı olarak hesaplandı. Skolyoz açısı hesaplanırken de Cobb yönteminden yararlanılmıştır. Eğriliğin üst ucundaki vertebranın üst kenarına horizontal bir çizgi, alt uçtaki vertebranın alt ucuna ikinci bir horizontal çizgi çekildi. Horizontal çizgilerin her birinden çıkan dik çizgilerin kesişmesiyle oluşan açı ölçüldü. Lomber lordoz açısının hesaplanmasında birinci lomber vertebranın üst kenarından paralel bir çizgi, beşinci lomber vertebranın alt kenarından paralel bir çizgi çizildi. Paralel çizgilerin her birinden çıkan dik çizgilerin kesişmesiyle oluşan açı ölçüldü. 46
Sonuç olarak; bu çalışmada katılan 100 (%100) hastada, Symmetrigraf ile elde edilen veriler ve spinal orthoröntgenogram değerleri karşılaştırıldı. İSTATİKSEL ANALİZ Bu çalışmada istatistiksel analizler SPSS 13.0 paket programı ile yapılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistiksel metotların (ortalama, standart sapma) yanı sıra çeşitli analizlerden yararlanılmıştır. İki değişken arasındaki ilişkinin büyüklüğünü, yönünü ve önemliliğini araştırmak için Pearson Korelasyon testi kullanılmıştır. Çapraz Tablolar ile İlişki (Scatterplot) Grafikleri kullanılarak veriler değerlendirilmiştir. Sonuçlar, anlamlılık p<0,05 düzeyinde test edilmiştir.
Verilerin rastlantısallığını ölçen bu analiz iki amaçla yapılır. Yapılan değerlendirmede elde edilen sonuçlar raslantısal dağılım gösteriyor ise Symmetrigraf sonuçlarının güvenilir olduğuna karar verilir. Diğer taraftan örnek hacmi arttıkça raslantısallık artacağından örnek hacminin yeterli olup olmadığına karar verilir. Parametrik olan ve parametrik olmayan testlerin tek ortak varsayımı raslatısallık ilkesidir. Bu varsayım güvenilirlik analizi ile test edilir. Bu analizi yapabilmek için değişkenlerin aynı ölçekte ve aynı türde olması gerekmektedir. Ayrıca demografik değişkenler hiçbir zaman güvenilirlik analizine alınmamaktadır. Güvenilirlik analizi, seçilen örneğin güvenilirliğini, tesadüfîliğini ve tutarlılığını test etmekte kullanılır. Bunun yanı sıra, tüm mümkün sonuçların eşit oranda gözlemlenip gözlemlenmediğini ortaya koyar (raslantısallık). GÜVENİLİRLİK ANALİZİ - S C A L E (A L P H A)
Durum Sayısı (N) = 100 Maddelerin Sayısı= 10 Alpha (α) = ,5087 47
Söz konusu araştırma için; Symmetrigraf ile değerlendirilen değişkenler üzerinde yapılan güvenilirlik analizinde tesadüfîliği kontrol eden α katsayısı 0,5087 olarak bulunmuştur. Bu değer α
verilmiştir. Örnek hacmi analizimiz için uygundur. Yani örnek raslantısal dağılmıştır. 48
4. BULGULAR Çalışmaya yaşları 18 ile 60 arasında, yaş ortalaması 35,95±11,447 olan 100 hasta alındı. Hastaların % 34 ü 18–30 yaş arası, % 39 u 31–45 yaş arası ve % 27 side 46–60 yaş arasındaydı (Tablo–3). 2 7
3 9 % 3 4 % 4 6 - 6 0 y a ş 3 1 - 4 5 y a ş 1 8 - 3 0 y a ş
Hasta Sayısı Minimum Maksimum
Ortalama Std. Sapması YAŞ ORTALAMASI 100
18 59 35,95 11,447
Tablo–3: Hastaların yaş analizi Çalışmaya alınan hastaların %87 si (87 hasta) kadın, %13 ü (13 hasta) erkektir (Tablo–4). 49
1 3 % 8 7 % E R K E K K A D I N
Hasta Sayısı Yüzde (%) Kümülatif Yüzde KADIN
87 87,0
87,0 ERKEK
13 13,0
100,0
Toplam 100 100,0
100,0 Tablo–4: Hastaların cinsiyet analizi Eğitim seviyelerine göre hastaların %22 si (22 hasta) lise, %53 ü (53 hasta) ilkokul, %5 i (5 hasta) üniversite, %15 i (15 hasta) ortaokul mezunuydu, %5 i ise (5 hasta) okuma yazma bilmiyordu (Tablo–5). 50
5 % 2 2 % 1 5 % 5 3 % 5 % Y ü k s e k o k u l L i s e O r t a o k u l İ l k o k u l O k u r - Y a z a r d e ğ i l H a s t a n ı n e ğ i t i m s e v i y e s i
Hasta Sayısı Yüzde (%) Kümülatif Yüzde Okur-Yazar değil 5 5,0 5,0
İlkokul 53 53,0
58,0
Ortaokul 15 15,0
73,0
Lise 22 22,0
95,0
Yüksekokul 5 5,0
100,0
Total 100 100,0
100,0 Tablo–5: Hastaların eğitim seviyesi analizi Polikliniğe müracaat şikayeti bakımından hasta dağılımı şöyleydi: Bel ağrısı şikayeti ile gelen hasta sayısı 65 (%65), sırt ve bel ağrısı şikayeti ile gelen hasta sayısı 13 (%13), sırt ağrısı şikayeti ile gelen hasta sayısı 12 (%12), boyun ve sırt ağrısı şikayeti ile gelen hasta sayısı 7 (%7), sırt ve omuz ağrısı şikayeti ile gelen hasta sayısı 3 (%3) olarak tespit edilmişti (Tablo–6). 51
3 % 7 % 1 2 % 1 3 % 6 5 % S ı r t v e o m u z a ğ r ı s ı B o y u n v e s ı r t a ğ r ı s ı S ı r t a ğ r ı s ı S ı r t v e b e l a ğ r ı s ı B e l a ğ r ı s ı H a s t a n ı n ş i k a y e t i
Hasta Sayısı Yüzde (%) Kümülatif Yüzde Bel ağrısı 65 65,0 65,0
Sırt ve bel ağrısı 13 13,0
78,0
Sırt ağrısı 12 12,0
90,0
Boyun ve sırt ağrısı 7 7,0
97,0
Sırt ve omuz ağrısı 3 3,0
100,0
Toplam 100 100,0
100,0 Tablo–6: Hastaların şikayet analizi Bacak boyu kısalığı açısından hastaların % 93 ünde (93 hasta) kısalık tespit edilmemişti, %7 sinde (7 hasta) kısalık mevcuttu (Tablo–7). Hasta Sayısı Yüzde (%) Kümülatif Yüzde Kısalık mevcut 7 7,0
7,0
Kısalık yok 93 93,0
100,0
Total 100 100,0
100,0 Tablo–7: Fizik muayenede kısalık analizi 52
Gibbosite mevcudiyetine bakılmış ve %59 unda (59 hasta) gibbosite bulunmadığı görülmüştü. Gibbosite mevcut olan % 41 lik (41 hasta) kesiminin gibbositesi sağda olanlarının toplam hasta sayısına oranı %28 (28 hasta) ve solda olanların oranı ise %13 (13 hasta) olarak tespit edilmişti (Tablo–8). 5 9
1 3 % 2 8 % G i b b o s i t e y o k G i b b o s i t e s o l d a G i b b o s i t e s a ğ d a g i b b o s i t e m e v c u d i y e t i v e y ö n ü
Hasta Sayısı Yüzde (%) Kümülatif Yüzde Gibbosite sağda 28 28,0 28,0
Gibbosite solda 13 13,0
41,0
Gibbosite yok 59 59,0
100,0
Toplam 100 100,0
100,0 Tablo–8: Hastaların gibbosite analizi Çalışma kapsamında değerlendirilen 100 hastanın kifoz açısı, lomber lordoz açısı ve skolyoz açıları incelenmiş olup; kifoz açısının minimum 22˚ ve maksimum 65˚ değerlerinde olduğu, ortalamasının 41,66˚ ve standart sapmasının 8,86 olduğu tespit edildi. Lordoz açısının ise minimum 20˚ ve maksimum 72˚ değerlerinde olduğu, ortalamasının 48,12˚ ve standart sapmasının 9,36 olduğu görüldü. Son olarak skolyoz açıları incelenmiş olup, minimum 0˚ ve maksimum 32˚ değerlerinde olduğu, ortalamasının 11,94˚ ve standart sapmasının 7,54 olduğu saptandı (Tablo–9).
Hasta Sayısı Minimum
Maksimum Ortalama
Standart Sapma
kifoz açısı 100
22 65 41,66 8,863 lordoz açısı 100 20
48,12 9,367
skolyoz açısı 100
0 32 11,94 7,548
53
Tablo–9: Orthoröntgenogram ile açı değerlendirmesi sonuçları Symmetrigraf sırt bulguları yaş gruplarına göre kifoz açıları bakımından karşılaştırılmış olup Tablo-10 daki değerlere ulaşıldı. Kifoz açısı ölçümlerinin sonucu 20˚ ile 40˚ arası olan 45 hastanın % 68,88’ inin (31 hasta) Symmetrigraf bulguları normal olarak tespit edildi. Kifoz açısı 41˚ ile 50˚ arasında olan 42 hastanın % 73,58 inin (33 hasta) Symmetrigraf bulgularında hafif derecede bozukluk tespit edildi. 51˚ ile 60˚ arasında olan 11 hastanın %54,54 ünün hafif derece bozukluk, 60˚ den yüksek olan açılara sahip hastaların Symmetrigraf bulguları ise tamamında (2 hasta) ileri derecede bozukluk olarak değerlendirildi. Orthoröntgenogram Yüklə 3,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|