Qalay
Məişət, qida məhsulları sənayesi.
Qurğuşun
Kimya sənayesi üçün hissələr.
Cədvəl 11.2. Mayeyə batırmaqla alınan örtüklərin müxtəlif
materiallarda tətbiqi.
Mayeyə batırmaqla alınan
örtüklər
Mayeyə batırılan detalın materialı
A
lü
m
in
iu
m
Az
le
g
ir
li
p
o
la
d
Cr
-
po
la
dl
ar
ı
C
rN
i-
p
ol
ad
la
rı
Ni
-
və
Co
-
mat
er
ia
l.
Mis
B
aş
qa
Al, Al- legirlənməsi
X
X
X
X
Çuqun, bürünc
Zn, Zn- legirlənməsi
X
X
Çuqun, bürünc,
tunc
Sn, Sn/Pb- legirlənməsi
X
X
X
X
Çuqun, bürünc,
tunc, Zn, Ag,
Cd, Au, Pt, Pb
Pb, Pb- legirlənməsi
X
X
X
Zn
Cədvəl 11.3. Mayeyə batırmaqla alınan örtüklərin
tətbiqində məqsəd və onların sərhədləri.
Örtük
Tətbiq məqsədləri
T
əb
əq
ən
in
m
ax
im
al
is
tis
m
ar
tem
p
er
atu
ru
,
0
C
Korroziyaya
davamlı
Oksidləşməyə
davamlı
Sürüşmə
təbəqəsi
Başqa
Alüminium
X
X
850
Sink
X
200
195
Qalay
X
X
Lehim təməli
100
Qurğuşun
X
X
Lehim təməli,
axına davamlı
200
11.4. Ö
rtükçəkmə texnikası və vasitələri
Səthin örtükçəkməyə hazırlanması üç müxtəlif
üsullarla həyata keçirilir:
•
su, həlledici, kimyəvi maddələrlə təmizləmə
(məsələn, yüksək təzyiqli su ilə, buxar axını ilə,
turşu ilə aşılama);
•
mexaniki üsul (məsələn, qırma axın üsulu);
•
alovla.
Şəkil 11.4. Yüksək təzyiqli su ilə səthin təmizlənməsi.
196
Üsulun seçilməsi əsasın materialından, onun
çirklənməsindən və səthin topoqrafiyasından asılıdır.
Növbəti şəkildə təmizləmə üsulları və onlara aid
əməliyyatlar qısa təqdim olunmuşdur.
Şəkil 11.5. Səthin örtükçəkməyə hazırlanmasının əsas
üsulları.
Sətin örtükçəkməyə hazırlanması zamanı yuma-
təmizləmə əməliyyatları da nəzərə alınmaqla aşağıdakı
şəkildə göstərilmiş mərhələlər vacibdir.
Yağsızlaşdırıcı
maddə kimi adətən sulu qələvi və
ya turşu istifadə olunur. Yağsızlaşdırıcı maddənin
təmizlənməsi üçün hissələr qısa müddətə su vannasına
batırılır.
Şəkil 11.6. Səthə sink vannasında örtüyün çəkilməsinin əsas
mərhələləri.
Mexaniki üsul
Təmizləmə və
yağsızlaşdırma
Aşılama, yandırma,
parıldatma və s.
Yağsızlaşdırma və
aşılama effektlərinin
kombinasiyası
Aralıq və sonrakı emal
Pardaqlama, fırçalama,
cilalama
Alkohol təmizləyici
Həlledici təmizləyici
Emulsiya
yağsızlaşdırma
Axın üsulu
Əl ilə təmizləmə
Silmə
Süpürmə
Elektrolit üsulu ilə
yağsızlaşdırma
Plazma üsulları
Turşu qarışığı ilə
yandırma
Elektrolitik aşılama,
parlaqlaşdırma, cilalama
Kimyəvi aşılama
Alovla,
hidrodinamiki
üsularla, ultrasəs
tezlikli, yağ aşılayıcı
ilə
Stend, batırma və
püskürmə ilə yuma, isti
su ilə yuma
Havada, konveksiya-
üsulu ilə istilik
şkaflarında, İQ
Neytrallaşdırma, turşu
ilə təmizləmə,
aktivləşdirmə
Passivləşdirmə
Yağsızlaşdırma
vannası
Yuma
vannası
Aşılama
vannası
Yuma
vannası
Posa
vannası
Qurutma
sobası
Maye
vannası
Su vannası
197
Poladların səthində örtükçəkmə keyfiyyətinə mənfi
təsir edib, təmizlənməsi tələb olunan əsas hissə pasdır.
Paslanan təbəqədə dəmirin oksidləşmə formaları şək.
11.7.- də təqdim olunmuşdur. Bu təbəqələr 44-100
mq/m
2
sahədə və 8-20 mkm qalınlıqda olur. Pas dəmir
oksidin qarışığıdır və HCl- da yaxşı həll olur. Pasın
FeO- vüstit, FeO·Fe
2
O
3
- maqnetit və Fe
2
O
3
- hematit
kimi növləri vardır.
Şəkil 11.7. Poladın səthində pasın əmələ gəlməsi.
Aşılamaqla
hissələri pasdan təmizləmək üçün
onları adətən otaq temperaturunda durulaşdırılmış
xlorid turşusuna daxil edirlər.
Yuma
əməliyyatı turşu və duz qalıqlarının
təmizlənməsi üçün, su vannasında aparılır.
Posa
vannasında sonuncu intensiv narın təmizləmə
aparılır. Posa həmçinin səthin nəmlənməsini
Aşılayici
Boşluq
Polad
198
yaxşılaşdırır. Tətbiq üsulundan asılı olaraq posalar
maye və toz şəkilli tətbiq oluna bilər. Posa vannası
ayrıca ola və ya sinklənən detallar sink mayeyə onun
üzərində üzən köpükşəkilli posa örtüyünün içərisindən
keçirməklə batırıla bilər.
Posalar əsasən xloridlərin sulu məhlulundan ibarət
olur, daha çox sink və ammonium xloridlərin qarışığı
tətbiq olunur (şək. 11.8.).
Dostları ilə paylaş: |
