Ər psixologiya elminin sürə



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə17/50
tarix13.04.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#13830
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   50

Psixoloq aşağıdakı hüquq
lara malikdir: 
1. 
Müstə
qil  sur
ə
td
ə
 
uşaqlarla  və
 
yaşlılarla  aparılan  işlə
rin  konkret 
v
ə
zif
ə
l
ə
rini 
müə
yy
ə
n  etm
ək,  bu  işlə
rin  forma  v
ə
 
metodlarını  seçmə
k, 
müxtəlif iş növlərinin hansı ardıcıllıqla yerinə
 yetirilm
ə
si mzs
ə
l
ə
sini h
ə
lll 
etm
ək, müə
yy
ən dövr üçün işin başlıca istiqamə
tl
ərini ayırd etmə
k.  
2. 
Peşə
  v
ə
zif
ə
sini  s
ə
m
ə
r
ə
li  yerin
ə
  yetirm
ək  üçün  vacib  olan  şə
raitin 
yaradılmasını müdiriyyə
td
ə
n v
ə
 
yüxarı təşkilatlarından tə
l
ə
b etm
ə
k. 
3. 
Müdiriyyətin  göstərişləri  peşə
  f
ə
aliyy
ə
tinin  etik  prinsipl
ə
rin
ə
  v
ə
  onun 
işinin hazırkı ―Ə
sasnam
ə‖
 il
ə
 
müə
yy
ə
nl
əşdirilə
n v
ə
zif
ə
l
ə
rin
ə
 
zidd olduğu 
hallarda, onların yerinə
 yetirilm
ə
sind
ə
n imtina etm
ə
k. 
4.  S
ə
n
ə
dl
ə
rl
ə
 
tanış olmaq.
 
5.  Tibbi v
ə
 defe
ktoloji müə
ssis
ə
l
ə
r
ə
 
sorğu ilə
 
mühaciə
t etm
ə
k. 
6. 
Uşağın  gə
l
ə
c
ə
k  taleyini  h
ə
ll  ed
ə
n  psixoloji-pedaqoji  v
ə
  dig
ə

komissiyaların  işində
  m
əşvə
r
ətçi  səs  hüququ  ilə
 
iştirak  etmə
k. 
Komissiyanın  qərarı  (ikinci  ilə
  saxlamaq  v
ə
  s.)  il
ə
 
razılaşmadıqda 
psixoloq  özünün  xüsusi  rəyini  müvafiq  instansiyalara  çatdırmaq 
hüququna malikdir.
 

 
105 
 
 
7.  Psixodioqnostika,  psixokorreksiya  v
ə
 
başqa  iş  növlə
ri  sah
ə
sind
ə
  yeni 
metodların  işlə
nm
ə
sind
ə,  onların  sə
m
ə
r
ə
liliyinin  qiym
ə
tl
ə
ndirilm
ə
sind
ə
 
iştirak etmə
k. 
8.  T
ə
dqiqat m
ə
qs
ə
dl
ə
ri il
ə
 m
ə
kt
ə
bd
ə
 qru
p halında və
 f
ərdi şə
kild
ə
 psixoloji 
müayinə
l
ə
r v
ə
 eksperimentl
ə
r aparmaq. 
9.  Elmi  v
ə
  elmi-
kütlə
vi  jurnallarda,  q
ə
zetl
ə
rd
ə
  v
ə
 
s.  özünün iş  təcrübə
sini 
ümumiləşdirə
n m
ə
qal
ə
l
ə
rl
ə
 
çıxış etmə
k. 
    
10. Mühazirə, müsahibə
  v
ə
  
çıxışlar  yolu  ilə
  psixoloji - pedaqoji  bilikl
ə
rin     
           t
əbliği sahə
sind
ə
 
iş aparmaq.
 
 
1.3.4.  Praktik  psixoloqun  f
ə
aliyy
ətinin  hüquqi
-normativ  bazas
ı
 
 
 
T
ə
hsil  sistemind
ə
  psixoloji  xidm
ə
tin aktual  v
ə
 perspektiv  istiqam
ə
tl
ə
ri  
dinamik  informasiya  t
əminatı  tə
l
ə
b  edir. 
Praktik  psixoloqların zə
ruri  elmi-
metodik 
ə
d
ə
biyyatlarla, t
əlimatlarla, psixodiaqnostik,  inkişafetdirici
-korreksiya  
metodları,  metodikaları və
 
proqramları  ilə
  t
ə
min  edilm
ə
sin
ə
  nail  olmadan 
bu  sah
ə
d
ə
 
uğurların    ə
ld
ə
    edil
ə
c
ə
yin
ə
   
ümüd    bə
sl
ə
m
ə
k    d
oğru    olmazdı.  
Praktik    psixoloqun    funksional    v
ə
zif
ə
l
ə
rini    yerin
ə
    yetirm
ə
si 
ə
h
ə
miyy
ə
tli  
d
ə
r
ə
c
ə
d
ə
  onun  ixtisas-
peşə
  
hazırlığı  ilə
  
yanaşı,  elmi
-metodik  t
əminatı  ilə
  
d
ə
  
şə
rtl
ə
nir. 
 
T
əhsil  müə
ssis
ə
sind
ə
 
çalışan praktik  psixoloqun  peşə
kar  f
ə
aliyy
ə
tinin  
z
ə
ruri  komponentl
ə
rind
ən  biri  müxtəlif  növ  sə
n
ə
dl
ə
rin  t
ə
rtib  edilm
ə
sidir. 
H
ə
min  s
ə
n
ə
dl
ər  ayrı
-
ayrı  sahə
l
ər    üzrə
    onun  f
ə
aliyy
ə
tinin    m
ə
zmununu    v
ə
  
s
ə
m
ə
r
ə
liliyinin  n
ə
tic
ə
l
ə
rini  
ə
ks  etdirir. 
 
Praktik  psixoloqun  t
əhsil  müə
ssis
ə
sind
ə
  f
ə
aliyy
əti  üç  ə
sas  tip
ə
  aid  
s
ə
n
ə
dl
ə
rd
ə
  
ə
ks  olunur: 
1.  Normativ  s
ə
n
ə
dl
ə
r
2. 
Xüsusi  sə
n
ə
dl
ə
r; 
3.  T
əşkilati 
- metodik  s
ə
n
ə
dl
ə
r.  

 
106 
 
 
Normativ    s
ə
n
ə
dl
ə
r      dedikd
ə
    praktik    psoxoloqun    t
əhsil    müə
ssis
ə
sind
ə
 
peşə
    f
ə
aliyy
ə
tinin    normativl
ə
rini  v
ə
   
standartlarını    ə
ks    etdir
ə
n  s
ə
n
ə
dl
ə
rin  
m
ə
cmuyu  n
ə
z
ə
rd
ə
  tutulur.  Bu  s
ə
n
ə
dl
ər  sırasına  aşağıdakılar  daxildir:
 
- T
əhsil  haqqında  Azərbaycan  Respublikasının   Qanunu;
 
- BMT-
nin  Uşaq  hüquqları  haqqında   Konvensiyası;
 
- T
ə
hsil  sistemind
ə
  psixoloji  xidm
ə
t  
haqqında  ―Ə
sasnam
ə‖


Praktik  psixoloq  haqqında  ―Ə
sasnam
ə‖


Praktik  psixoloqun   ixtisas xarakteristikası (və
zif
ə
  
haqqında  tə
limat  v
ə
 
   
mütə
x
əssisin  standartı);
 

Uyğun  Əsasnamə
  
üzrə
  
psixoloqun  attestasiyası  haqqında  ―Ə
sasnam
ə‖


Başqa
   
müə
ssis
ə
d
ə
   
görülə
c
ək    işlə
rl
ə
   
bağlı    müə
ssis
ə
    r
ə
hb
ə
rliyi  
t
ə
r
ə
find
ən  razılaşdırılmış  müqavilə

 
T
əhsil  müə
ssis
ə
sind
ə
   
çalışan    praktik    psixoloqun    fə
aliyy
ə
tinin  
t
ə
nziml
ə
nm
ə
sind
ə
 
xüsusi
 
s
ə
n
ə
dl
əşdirmə
 
adı 
ilə
 
f
ə
rql
ə
ndiril
ə

s
ə
n
ə
dl
əşdirmə
   
işinin    özünə
m
əxsus    xüsusiyyə
tl
əri    vardır.    Bu    növ  
s
ə
n
ə
dl
əşdirmə
  praktik  psixoloqun  f
ə
aliyy
ə
tinin  z
ə
ruri  t
ə
rkib  hiss
ə
si  olub,  
onun 
işinin
 keyfiyy
ə
tini  m
ə
zmun v
ə
  prose
dur  baxımından  qiymə
tl
ə
ndirm
ə
y
ə
  
imkan  verir.  Xüsusi  sə
n
ə
dl
əşdirmə
nin  t
ə
rkibin
ə
  
aşağıdakı
lar  daxildir: 
-psixoloji  r
ə
yl
ə
r; 
- korreksiya  x
ə
rit
ə
l
ə
ri; 

diaqnostik  müayinə
  
protokolları;
 
-  korreksiyaedici  t
ə
mrinl
ə
rin  m
ə
zmununna  aid  m
ə
tnl
ə
r; 

psixi  inkişaf  xə
rit
ə
si (tarixi); 
- psixoloji  xasiyy
ə
tnam
ə
l
ə
r; 
- psixoloji  r
ə
yl
ə
rd
ə
n  
çıxarışlar;
 
 
Qeyd  olunan  s
ə
n
ə
dl
ə
rd
ə
n  r
ə
yl
ə
r,  korreksiya  x
ə
rit
ə
l
ə
ri  v
ə
  
müayinə
   
protokolları  
m
ə
xfi  s
ə
n
ə
d,  dig
ə
rl
ə
ri  is
ə
  
aşıq,  sə
rb
ə
st  s
ə
n
ə
d  hesab  edilir 
ki,  maraqlanan    şə
xsl
ə
r
ə
    psoxoloq    onlar 
əsasında    müə
yy
ə
n    m
ə
lumatlar 
ver
ə
  bil
ə
r. 

 
107 
 
 
 
Praktik  psixoloqun xüsusi  sə
n
ə
dl
əri  içə
risind
ə
  
diaqnostik  müayinə
nin  
n
ə
tic
ə
l
əri  haqqında 
psixoloji    r
ə
yind
ən    çıxarış
 
mühüm    sə
n
ə
dl
ə
rd
ə
n    biri 
hesab  olunur. Bu  s
ə
n
ə
d  t
əhsil  müə
ssis
ə
sin
ə
  dig
ər  müə
ssis
ə
l
ə
r  t
ə
r
ə
find
ə

göndə
ril
ən    sorğulara    cava
b    olaraq, 
müə
ssis
ə
    r
ə
hb
ərinin    göndərişinə
  
ə
sas
ə
n  m
ə
kt
ə
b    psixoloqu    t
ə
r
ə
find
ən    verilir.  Çıxarışın    ə
sas    m
ə
tnind
ə
  
uşağın    müayinə
sin
ə
    aid   
ə
sas    r
ə
y    v
ə
    n
ə
tic
ə
l
ə
r,    onun  f
ə
rql
ə
ndirici  
xüsusiyyə
tl
ə
ri  v
ə
  
uşağın  inkişafı  problemlə
ri,  h
əmçinin  ü
mumi  v
ə
  
xüsusi  
tövsiyə
l
ər    qeyd    olunur.    Çıxarışın  sonunda    psixoloji    müayinəni    keçirmiş
  
psixoloqun    v
ə
   
müə
ssis
ə
    r
ə
hb
ərinin    imzası    olmalı    və
   
imzalar    möhürlə
  
t
ə
sdiq  edilm
ə
lidir.  
 
Psixoloji xarakteristika praktik psixoloqun f
ə
aliyy
ə
tin
ə
 aid s
ə
n
ə
dl
ə
rd
ə
n  
biri    olub,    ayrı
-
ayrı    uşaqların    psixi    inkişafının    mövcud    sə
viyy
ə
sini   
ə
ks  
etdir
ə
n,    bu    v
ə
  ya  dig
ər  yaş    qrupuna  aid  edilən    uşaq  və
  yeniyetm
ə
l
ə
rin  
psixoloji  portretidir.  Psixoloji  xarakteristikanın  tərtibi    üçün    standart  forma  
olmas
a  da, müxtə
lif  t
əxmini  sxem  nümunə
l
əri mövcuddur. Burada psixoloq  

a
ğın intellektual, emosional
-iradi  al
ə
minin,  f
ə
rdi-
psixoloji  xüsusiyyə
tl
ə
rinin  
f
ə
rdiyy
ət  baxımından    obyektiv    tə
hlilini    verir,  psixofizioloji,  morfofunksional  
xüsusiyyə
tl
ə
rini,    kommunikativ    qabiliyy
ə
tl
ərini,    bütövlükdə
    is
ə
   
ümumi  və
  
xüsusi  qabiliyyə
tl
əri  haqqında  ümumi  qeydlə
r  edir.  
 
Psixoloji   r
ə
y praktik psixoloqun 
əsas iş  sə
n
ə
dl
ə
rind
ə
n  biridir. 
Müasir  
dövrdə
   
praktik    psixoloqların  peşə
   
texnologiyası    və
    elmi-n
ə
z
əri    hazırlıq  
s
ə
viyy
ə
sind
ən  asılı  olaraq  psixoloji  rə
yl
ə
rin   t
ə
rtibind
ə
  h
ə
m  forma,  h
ə
m  
d
ə
    m
əzmun    baxımından  müxtəliflik    müşahidə
    olunur.  Bu,    bir    t
ə
r
ə
fd
ə

psixoloqların  psixi  inkişaf,    onun  mexanizmləri  haqqında    tə
s
əvvürlə
rinin  
s
ə
viyy
ə
si  il
ə
,    dig
ə
r    t
ə
r
ə
fd
ə
n    is
ə
   
psixodiaqnostok    müayinə
  metod    v
ə
 
metodikalarına    yiyə
l
ə
nm
ə
    s
ə
viyy
ə
si    il
ə
   
bağlıdır.  Psixoloji      rəy    yığcam, 
m
əzmunca    dolğun  olmaqla    uşağın    fə
rdiyy
ə
tin
ə
   
aid    qısa      nə
tic
ə
l
ə
rd
ə
n,  
ümumi  və
  
xüsusi  tövsiyə
l
ə
rd
ə
n  ibar
ət  olmalıdır.
 
 
Müasir
  t
ə
hsil sistemind
ə
 praktik psixoloji xidm
ə
t  t
əcrübə
sind
ə
  psixoloji 

 
108 
 
 
r
ə
yl
ə
rin  t
ə
rtibinin  iki 
ə
sas 
variantına  təsadüf  olunur.
 
 
I    variant.  Psixi    inki
ş
af
ı
n    hiss
ə
l
ə
r
ə
    b
ö
l
ü
nm
üş   
parametrl
ə
r   
ü
zr
ə
 
xarakteristikas
ı    ə
sas
ı
nda      haz
ı
rlanan    r
ə
yl
ə
r.    Bel
ə
  psixoloji    r
ə
yl
ə
rd
ə
    h
ə
r  
ş
eyd
ə
n  
ə
vv
ə
l motorikan
ı
n  inki
ş
af  g
ö
st
ə
ricil
ə
ri,  yaz
ı  
v
ə
rdi
ş
l
ə
rinin  n
ü
mun
ə
y
ə
 
uy
ğ
unlu
ğ
u
,  ö
yr
ə
nm
ə
y
ə
  qabillik, motivasiya-t
ə
l
ə
bat  v
ə
  intellektual  sferan
ı
n  
yetkinliyi    kimi  g
ö
st
ə
ricil
ə

ə
sas    yer  tutur.  I  varianta  aid  psixoloji    r
ə
yl
ə

ə
sas
ə
n    x
ü
susi    psixoloji  m
ü
ayin
ə
l
ə
rin  n
ə
tic
ə
sind
ə
,  m
ə
s
ə
l
ə


m
ə
kt
ə

yetkinliyi

nin  diaqnostikas
ı
n
ı
n yekunu  olaraq  t
ə
rtib  edilir.  
 
II    variant.  Bu    varianta    aid    r
ə
yl
ə
r    u
ş
a
ğı
n    psixofizioloji    inki
ş
af
ı
n
ı
n  
t
ə
rbiy
ə
    v
ə
    t
ə
lim  g
ö
st
ə
ricil
ə
ri    d
ə
    daxil    olmaqla  kompleks    parametrl
ə
r  
ə
sas
ı
nda  t
ə
rtib  edilir. Burada  u
ş
a
ğı
n  
ə
zb
ə
r  bildiyi  
ş
erl
ə
rin  say
ı,  
boyun,  
çə
kinin,    d
öş   
q
ə
f
ə
sinin    g
ö
st
ə
ricil
ə
ri,    m
ə
d
ə
ni    davran
ış   
v
ə
rdi
ş
l
ə
ri        v
ə
    s.  
haqq
ı
nda  m
ə
lumatlar  
ə
ks  olunur. 
 
G
ö
st
ə
ril
ə
n  h
ə
r  iki  r
ə
y  formas
ı
nda  kompleks  m
ü
ayin
ə
nin  g
ö
st
ə
ricil
ə
ri 
kifay
ə
t  q
ə
d
ə
r  
ə
ks  olunmad
ığı
na  g
ö
r
ə
,  onlar
ı  
tam  m
ə
qbul  hesab  etm
ə
k  
do
ğ
ru    olmaz.  Ona    g
ö
r
ə
    d
ə
,  psixoloji    r
ə
yl
ə
rd
ə
    u
ş
a
ğı
n  ya
ş 
d
ö
vr
ü
n
ü
n  
x
ü
susiyy
ə
tl
ə
ri 
ə
sas g
ö
t
ü
r
ü
lm
ə
kl
ə
 a
ş
a
ğı
dak
ı 
parametrl
ə

ö
n plana  
çə
kilm
ə
lidir: 
1. 
Ümumi  fiziki  inkişaf;
 
2. 
İdrak  sferasının  inkişafı;
 
3. 
Şə
xsi-
emosional  sferanın  inkişafı;
 
4. 
Kommunikativ  inkişaf;
 
5. 
Uşaq  fə
aliyy
ə
tinin  s
ə
ciyy
ə
si; 
6.  M
ə
kt
ə
b
ə
  
hazırlıq;
 
7. 
İnkişafın  xüsusiyyə
tl
ə
ri; 
8. 
İnkişaf
  probleml
ə
ri; 
9. 
Tövsiyə
l
ə
r. 
Uşaqların  yaş dövründən  asılı  olaraq  qeyd  olunan göstə
ricil
ə
rd
ə
 


ə
yy
ə
n  parametrl
ə
r  d
əyişdirilə
  bil
ə
r. 

 
109 
 
 
 
Korreksiyaedici    x
ə
rit
ə
   
korreksiyaedici    proqram    üzrə
   
aparılacaq 
işlə
rin strategiya v
ə
  
taktikasını ə
ks  etdir
ə
n  s
ə
n
ə
ddir.  Bu  s
ə
n
ə
dd
ə
  
uşaq  
haqqında    ilkin    məlumatlar,    ilkin    problematika  (uşaqda
   
psixi  inkişafın 
pozulmasının xüsusiyyə
tl
ə
ri, koprreksiyaedici  t
ə
sirin vasit
ə
l
əri,  aparılacaq  
işin müddə
ti  v
ə
  m
ə
rh
ə
l
ə
l
əri,  müə
llim  v
ə
  
valideyn  üçün  tövsiyə
l
ə
r,  h
ə
r  
bir    korreksiyaedici    m
əşğə
l
ə
d
ən    sonra  uşaqda    müşahidə
    olunan  
d
əyişikliklərin    dinamikası  haqqında  məlumat,  ümumi  tövsiyə
l
ə
rl
ə
  birg
ə
 
yekun  xarakteristika)  öz  əksini  tapmalıdır. 
 
 
Diaqnostik  müayinə
  
protokolları
   
adlı  xüsusi  sə
n
ə
d   c
ə
dv
ə
l  v
ə
  ya  
s
ə
rb
əst    yazılmış    şə
kild
ə
    t
ə
rtib    olunur.    Bu    s
ə
n
ə
dd
ə
   
uşağın    davranış  
reaksiyası    və
    onun    t
əzahürlə
ri,    emosional    v
ə
ziyy
ə
tl
ərin    dinamikası,  
diaqnostik   müayinə
y
ə
   
uşağın    reaksiyası,    rol
-
cins   davranışı,   yol    verilə
n  
s
ə
hvl
ə
r  v
ə
 yekun  n
ə
tic
ə
l
ə
r  qeyd  olunur.   
 
Praktik    psixoloqun    xüsusi    iş    sə
n
ə
dl
əri    içə
risind
ə
  psixi 
inkişaf  
x
ə
rit
ə
si  adlanan  s
ə
n
ədin  mühüm    informativ  ə
h
ə
miyy
əti    vardır.    Buraya  
uşaq    haqqında  anket    göstə
ricil
ə
ri,  valideynl
ə
ri  v
ə
    ail
ə
nin  dig
ər    üzvlə
ri 
haqqında  məlumat,  uşağın    yaşadığı    ailə
nin    sosial-m
əişət    şə
raiti,    ail
ə
d
ə
  
baş  vermiş  insan  itgisi  haqqında  məlumatlar,  uşağın  həyatında  yaşlıların  
rolu    v
ə
    t
ə
siri,    ail
ədaxili    qarşılıqlı    münasibə
tl
ə
rin    t
ərzi,    uşağın    keçirdiyi  
x
ə
st
ə
likl
ə
r,  x
ə
sar
ə
t  v
ə
  
ə
m
ə
liyyatlar  v
ə
  s.  kimi  amill
ə
r  psixoloji, sosial v
ə
 
psixi   inkişafın  yaş  normasına  uyğunluğu  baxımından  tə
hlil  edilir.  B
ə
z
ə
n  
t
əhsil    müə
ssis
ə
l
ə
rind
ə
  psixoloq    bu    s
ə
n
ə
di    m
ə
kt
ə
b    h
ə
kimi    il
ə
    birlikd
ə
  
t
ə
rtib  edir. 
 
T
əşkila
ti-metodik    s
ə
n
ə
dl
ə
Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   50




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin