Ər psixologiya elminin sürə



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/50
tarix13.04.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#13830
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   50

“Müasir 
Az
ə
rbaycan  m
ə
kt
ə
binin    psixoloji  probleml
əri”.
 
(Bakı,  ―Pedaqogika‖, 
2004,  27 ç.v.) adlı monoqrafiyasının VII hissə
nin III b
əndi ―Psixoloji xidmə
tin 
üfüqləri‖ adlanır.
 
Görkəmli  professor  Ə.Ə.Əlizadə
  bu  fundamental 
ə
s
ə
rind
ə
 
dünyada 
psixoloji xidm
ə
tin  meydana g
ə
lm
ə
si tarixin
ə
, respublikada bu sah
ə
d
ə
 
görülə

işlə
r
ə
 
aydınlıq  gətirmiş,  1990
-1991-ci  ill
ə
rd
ən    başlayaraq  respublikada  bu 
sah
ə
d
ə
 
görülən  işlə
rd
ə
n    psixoloji  xidm
ə
tin    aktual  elmi,  t
ə
tbiqi  v
ə
  praktik 
m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
rind
ə
n   
ətraflı  bəhs  etmiş    milli    testlə
rin  v
ə
 
xüsusi  proqramların  
hazırlanmasının zə
ruriliyi fikrini 
ön plana çəkmişdir.
 
Professor  Ə.Ə.Əlizadə
 
yazır:  Respublikamızda  psixoloji  xidmə
tin 
g
ə
l
ə
c
ə
kd
ə
 
daha da genişlə
nm
əsi...vüsə
tl
ə
 
inkişaf etmə
si b
ə
lk
ə
 d
ə
 
bütövlükdə
 
psixologiya  elminin  özünün  taleyi    mə
hz  bu  ilk  t
əcrübə
nin  n
ə
  q
ə
d
ər  uğurlu 
olmasından  asılı  olacaqdır‖.  Haqlı  olaraq  ―Psixoprofilaktika    sahə
sind
ə
  
m
ə
kt
ə
bl
ə
rimizd
ə
  s
ə
m
ə
r
əli  iş  aparılmır‖  deyə
n  professor  test  n
ə
z
ə
riyy
ə
sinin 
tarixin
ə
, testologiyaya istinad ed
ə
r
ə
k qeyd edir ki, testl
ə
r son zamanlar ictimai 
t
əcrübənin  müxtə
lif  sah
ə
l
ə
rin
ə
 
geniş  nüfuz  etmə
y
ə
 
başlayıb.  Bu  şə
raitd
ə
  
respublikamızın  gənc psixoloqları  testologiya təcrübə
sini    h
ə
v
ə
sl
ə
   
öyrə
nir,  

 
78 
 
 
h
ətta  onların  bir  çoxundan  bu  və
  ya    dig
ə
r  d
ə
r
ə
c
ə
d
ə
   
öz  tədqiqatlarında  
istifad
ə
 edirl
ə
r. 
―Mə
kt
ə

psixoloqlarının  böyük ə
ks
ə
riyy
ə
ti    is
ə
    testologiya  n
ə
z
ə
riyy
ə
si 
il
ə
  n
ə
inki  d
ə
rind
ən    tanış    deyildir,    hə
m    d
ə
    bu    sah
ə
d
ə
   
onların      kifayə

q
ə
d
ə
r    t
əcrübə
si  yoxdur.  Az
ərbaycanın  psixoloq  alimlə
rind
ə
n  prof 
M.Ə.Hə
mz
ə
yevin 2003- 
cü ildə
 
―Adiloğlu‖ nəşriyyatı tə
r
ə
find
ən  çap olunmuş 
“Yaş və
 
pedaqoji psixologiyanın əsasları”
 
adlı də
rs v
əsaitinin ( 17, 62 ç.v.) 
II f
əslinin V yarımfəsli ―Mə
kt
ə
b
ə
 psixoloji  xidm
ə
tin 
əsasları‖ adlanır. 
 
 
H
əmin  kitabında  qeyd  olunan  fə
slind
ə
    m
ə
kt
ə
bd
ə
  psixoloji  xidm
ə
tin  
m
ə
qs
ə
di  v
ə
  v
ə
zif
ə
l
ə
ri,  onun  aktual  v
ə
  perspektiv  istiqam
ə
tl
əri  haqqında 
m
əlumat  verilmiş,  psixoloji  xidmə
tin  t
əşkili  prinsiplə
ri,  h
əyata  keçirilmə
si 
m
ə
rh
ə
l
ə
l
ə
rind
ən  geniş bəhs olunmuşdur.
 
 
Müə
llif  m
ə
kt
ə
bd
ə
  psixolojim  xidm
ə
tin  t
əşkilində
 
ə
sas  t
ə
l
ə
b  kimi 
aşağıdakı 
prinsipl
ərin  adını qeyd etmişdir:
 
1. Sistemli m
ə
qs
ə
d
əuyğunluq prinsipi;
 
2. Tamlıq prinsipi;
 
3. Peşə
-pedaqoji f
əallıq prinsipi;
 
4. Kifay
ə
t q
ə
d
ə
r m
ə
hdudluq prinsipi; 
5. Qarşılıqlı ə
laq
ə
 prinsipi; 
6. İnkişaf prinsipi.
 
 
V
ə
saitd
ə
 
m
ə
kt
ə
bd
ə
 
psixoloji 
xidm
ə
tin 
fu
nksiyaları  və
 
ə
sas 
istiqam
ə
tl
ə
rin
ə
 
xeyli  yer  verilmiş  5  ə
sas  istiqam
ətin  adı  qeyd  olunmuşdur. 
(psixoprofilaktik, konsultativ, diaqnostik,  korreksiya v
ə
 
yardımçı işlə
r). 
 
Müəllif  ayrı
-
ayrı  iş  sahə
l
ə
rinin  m
ə
qs
ə
di,  m
ə
zmunu  v
ə
  v
ə
zif
ə
l
ə
rind
ə
n  
yığcam şə
kild
ə
    b
əhs etmiş, qeyd olunan iş sahə
l
əri üzrə
  praktik  psixoloqun 
v
ə
zif
ə
l
ərini  konkret şə
kild
ə
 
göstərmişdir.
 
 
Ə
s
ə
rd
ə
 
uşaqların  mə
kt
ə
b
ə
 
hazırlığının  diaqnostikasının  keçirilmə
si 
m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
rind
ə
n,  bu  m
ə
qs
ə
dl
ə
  psixoloqun  istifad
ə
  etm
əli  olduğu  metod  və
 

 
79 
 
 
metodikalara   
geniş  yer  verilmişdir. Kitabda çə
tin  t
ə
rbiy
ə
 
olunan   uşaqlar  və
 
ail
ə
l
ə
rl
ə
 
aparılacaq işlə
r
ə
 d
ə
 
müə
yy
ən yer ayrılmışdır.
 
 
Psixoloq  M.Ə.Hə
mz
ə
yev h
ə
min kitabda b
əzi psixodiaqnostik  metodları 
v
ə
 onlardan istifad
ə
 
yolları mə
s
ə
l
ə
l
ə
rin
ə
 diqq
ət  yetirmiş, 7
-10  
yaşlı uşaqlarda  
əqli inkişaf sə
viy
əsini müə
yy
ə
nl
əşdirmə
k m
ə
qs
ə
dil
ə
  t
ə
tbiq olunan testl
ə
rd
ə
n  
h
əmçinin
, diqq
ə
t, hafiz
ə
, t
ə
f
əkkürün inkişaf sə
viyy
əsini öyrə
nm
ək üçün tə
tbiq 
olunan  testl
ə
rd
ə
n,  temperament  v
ə
  iddia  s
ə
viyy
əsinin  diaqnostikasının  
keçirilmə
sin
ə
  
aid  metodikalardan  nümunə
l
ər  vermişdir.
 
 
Psixoloji xidm
ət işinin təşkilinə
 
aid çap olunmuş və
saitl
ə
rd
ən biri Bakı 
 
Müə
lliml
ə
ri  T
ə
kmill
əşdirmə
 
İnstitutunun  Psixologiya  kabinetinin  müdiri 
 
Ə.X.Zeynalabdinovanın
  2003-
cü 
 ild
ə
  
çap 
 
olunmuş 
 
“Mə
kt
ə
bd
ə
  psixoloji  
xidm
ə
tin praktik m
ə
s
ə
l
ə
l
əri”
 
adlanır.  
Kitabda  N
əsimi rayonu 14 saylı orta 
m
ə
kt
ə
bin    psixoloqu  N
ə
zim
ə
 
Zeynalovanın  2001
-2002-ci  d
ərs  ili  üçün  iş 
planının
, Yasamal rayonu 18 
№ 
-li  m
ə
kt
əbin psixoloqu  A.Ağayeva, 161 saylı  
m
ə
kt
əb psixoloqu G.Hü
seynova, S
əbayil rayonu 189 saylı mə
kt
ə
bin psixoloqu 
R.Allahverdiyeva,  Suraxanı  rayonu  114  saylı  mə
kt
ə
bin 
psixoloqu 
R.Hüseynava, Nizami rayonu 70 saylı mə
kt
əbin psixoloqu Ş.Və
liyeva, Nizami 
rayonu  214  saylı  mə
kt
əbin  psixoloqu  G.Namazova,  Əzizbə
yov  rayonu  117 
saylı  mə
kt
ə
bin  psixoloqu  L.M
ə
mm
ə
dova  v
ə
 
başqalarının
 
iş  təcrübə
sind
ə

nümumə
l
ər öz əksini tapmışdır.
 
 
V
ə
saitd
ə
 idraki v
ə
 
inkişafetdirici intellektual oyunlar, məntiqi  tapşırıqlara 
aid nümunə
l
ə
r v
ə
 testl
ər, sorğular, ə
qli f
ə
aliyy
ətin inkişafı, emosional
 
sferanın 
öyrə
nilm
əsi,  şə
xsiyy
ə
tin  t
ədqiqi  metodları,  fə
rdi  f
ə
rql
ərin  öyrə
nilm
əsi,  peşə
 
seçimi  mə
s
ə
l
ə
l
əri,  peşə
 
hazırlığı  sorğusuna  aid  test
-
sorğu,  psixoloqun 
müə
lliml
ə
rl
ə
 
iş texnologiyası, valideynlə
rl
ə
 
iş, psixokorreksiyaya aid  müə
y
ə

materiallar da vet
ilmişdir.
 
Psixologiya 
elml
ə
ri 
doktoru 
İ.Ə.
M
ə
mm
ə
dovun 
2003-
cü 
ildə
                    
―Pedaqogika‖    nəşriyatı    tə
r
ə
find
ə
n   
“Mə
kt
ə
b    psixoloqunun    m
ə
lumat  
kitabı”
 
(16,5 ç.v.)  vəsaiti buraxılmışdır.
 Bu kitab Az
ə
rbaycan R
espublikasının 

 
80 
 
 
Dövlə
t  R
ə
mzl
əri  haqqında  qısa  məlumatlarla  açılır.  Kitabın  giriş  hissə
sind
ə
 
dövlət  gerbi  haqqında  mə
lumat,  himnin  m
ətni  verilmişdir.  Sorğu
-m
ə
lumat 
xarakteri  bu  kitabda  respublikanın  orta  ümumtə
hsil  m
ə
kt
ə
bl
ə
rind
ə
  psixoloji 
xidm
ə
tin    t
əşkili    sahə
sind
ə
  t
ə
s
əbbüslər,  ―Azə
rbaycan  Praktik  Psixoloqlar 
Assosiasiyası‖nın  yaradılması,  (1998
-
16  iyun)  onun  strukturu,  iş  formaları, 
ə
m
əkdaşlıq etdiyi təşkilatlar və
 Assosiasiya x
ə
tti il
ə
 h
əyata keçirilə
n t
ə
dbirl
ə
r, 
xarici  ölkə
l
ə
rl
ə
 
ə
m
əkdaşlığı  haqqında  qısa  məlumatlar  verilmişdir.  Müə
llif 
İ.Ə.
M
ə
mm
ə
dov  kitabda  Az
ərbaycan  Praktik  Psixoloqlar  Assiossiyasının
 
t
ə
sis  etdiyi 
“Mə
kt
əb  psixoloqu”
  q
ə
zeti,  (2001-ci  il) 
onun  yaranması  tarixi 
haqqında  oxucuları  məlimatlandırır,  psixoloqun  peşə
  f
ə
aliyy
ə
tin
ə
  qoyulan 
t
ə
l
ə
bl
ə
r,  m
ə
kt
əb  psixoloqunun  işinin  təşkili
 
xüsusiyyə
tl
əri,  onun  iş  sə
n
ə
dl
ə
ri 
haqqında  yığcam  məlumat  vermişdir.  Müə
llifin  m
ə
kt
ə
b  psixoloqunun  bir 
günlük və
 
illik iş planına aid nümunə
ni verm
ə
si fikrimizc
ə
, praktik psixoloqun 
işinin  təşkilində
  istiqam
ə
tverici 
ə
h
ə
miyy
ə
t
ə
  malikdir  v
ə
  t
əqdir  olunmağa 
layiqdir. 
 
M
ə
kt
əb  praktik  psixoloqu  üçün  etibarlı  bə
l
ədçi  olan  bu kitab özünün 
 
praktik d
ə
y
ə
rin
ə
 
görə
 m
ə
zmunlu v
ə
 
ə
h
ə
miyy
ə
tli bir v
əsait hesab olunmalıdır.
 
 
Müə
llif  bu  v
ə
saitd
ə
  d
ə
rsin  psixoloji  t
ə
hlilin
ə
  aid  sxem,  d
ə
rs  c
ə
dv
ə
linin 
psixoloji  t
ə
hlilini,    onun  t
ə
rtibin
ə
  veril
ə

ə
sas  psixoloji  -pedaqoji  t
ə
l
ə
bl
ə
rd
ə

b
əhs  etmiş,  şagirdin  tibbi
-psixoloji 
x
ə
rit
ə
sin
ə
 
v
ə
 
onun 
psixoloji 
xarakteristikasına aid sxem nümunə
l
əri vermişdir.
 
 
Kitaba  m
ə
kt
ə
bd
ə
  psixoloji  xidm
ə
tin  t
əşkili  mə
s
ə
l
ə
l
ə
ri,  m
ə
kt
ə

psixoloqunun  m
üəllim,  şagird  və
  valideynl
ə
rl
ə
 
qarşılıqlı  iş  təcrübə
sind
ə
n, 
el
ə
c
ə
 d
ə, müxtə
lif test v
ə
 
metodikalardan nümunə
l
ər daxil edilmişdir. Kitabda 
Bakı mə
kt
ə
bl
ə
rind
ə
 
çalışan qabaqcıl psixoloqların fə
aliyy
ə
tin
ə
 
aid nümunə
 v
ə
 
materiallara  da  rast  g
əlinir.  Kitabın  sonunda  dünyada  tanınmış  40  nə
f
ə

psixoloq  haqqında  yığcam  mə
lumat  v
ə
 
200    psixoloji  terminin  izahı  da  öz 
əksini tapmışdır.
 

 
81 
 
 
 
V
ə
saitd
ə
  psixodioqnostika,  psixokorreksiya  v
ə
 
psixoloji  yardım  
(konsultasiya)  haqqında    qısa  mə
lumat,  bu  istiqam
ə
td
ə
 
görülə
c
ək  işlə
r
ə
  aid 
müxtə
lif test, anket v
ə
 
sorğu nümunə
l
ə
ri d
ə
 diqq
ə
ti c
ə
lb edir. 
Respublikamızın  tə
hsil  sistemind
ə
  psixoloji  xidm
ə
tin  t
əşkilində
  z
ə
ruri 
elmi  v
ə
  metodik  vasit
ə
l
ərin  hazırlanması  sahə
sind
ə
  ilk  t
əşəbbüslə
rd
ə
n  biri 
L.S.Əmrahlıya  mə
xsusdur.  Onun  2003-
cü  ildə
 
―Nərgiz‖  nəşriyyatı  tə
r
ə
find
ə

çap  olunmuş  “Mə
kt
ə
b
ə
 
hazırlığın  psixodiaqnostikası”
  (
11,7  ç.v.
)  v
ə
 
adlı 
kitabı  tə
hsil  sistemind
ə
 
çalışan    psixoloqların  işinin  təşkilində
 
faydalı  rol 
oynayır.
 
L.Ş.Əmrahlının 
bu 
kitabında uşaqların mə
kt
ə
b t
ə
limin
ə
 
hazırlığının elmi

n
ə
z
ə
ri  m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
ri,  bu  m
ə
qs
ə
dl
ə
  t
ə
tbiq  edil
ən  etibarlı  diaqnostik  müayinə
 
metodları  öz  əksini  tapmışdır.  Müə
llif  IV  f
ə
sild
ə
n  ibar
ə
t  olan  h
ə
min 
ə
s
ə
rind
ə
 
m
ə
kt
ə
b  t
ə
limin
ə
 
hazırlıq  mə
rh
ə
l
ə
sind
ə
 
uşağın  psixi  inkişafının  ümumi 
m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
rin
ə
 
toxunmuş,  çoxsaylı  psixodiaqnostik  metodlar,  onlardan  istifadə
 
qaydalarına  və
 
psixodiaqnostikanın  keçirilmə
sin
ə
  veril
ə
n  t
ə
l
ə
bl
ə
ri 
ə
ks 
etdirmişdir. Əsə
rin sonuncu f
ə
slind
ə
 
uşaqların
 m
ə
kt
ə
b
ə
 
psixoloji hazırlığı üzrə
 
nümunə
l
ər verilmiş, müxtə
lif testl
ə
r v
ə
 
metodikalarla iş
in t
əşkili qaydaları şə
rh 
olunmuşdur.
 
H
əmin müəllifin ―Psixoloji xidmə
tin 
əsasları‖ (I kitab, B., 2006

17,5 ç.v.)
 
adlı  ə
s
ə
ri  3 
ə
sas  f
ə
sild
ə
n  v
ə
 
onlara  daxil  edilmiş  37  yarımfə
sild
ə
n  ibar
ə
tdir. 
Əsərin ön sözünün müəllifi professor Ə.Ə.Əlizadə
 
kitab haqqında yazmışdır:  
―L.Ş.Əmrahlının  ―Psixoloji xidmət‖  kitabı... tə
dris v
əsaiti üslubunda yazılıb və
 
psixoloji xidm
ə
tin 
əsaslarının açıqlanmasına həsr olunub‖. 
 
Müə
yy
ə
n  psixoloji  m
əzmunlu  illüstrativ  materiallarla  müşayə
t  olunan 
kitabda    müəllif  sistemli  yanaş
ma  prinsipini   
əsas  tutmuş,    I  fə
sild
ə
  psixoloji 
xidm
ə
tin n
ə
z
ə
ri m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
rini, II f
ə
sild
ə
  psixoloji xidm
ət işinin 6 ə
sas istiqam
ə
ti 
üzrə
 
işin sistemini, sonuncu, III fə
sild
ə
 is
ə
 
uşaqlarla psixoloji xidmə
tin  t
əşkili 
m
ə
s
ə
l
ə
l
ərini müə
yy
ə
n s
ə
viyy
ə
d
ə
, elmi-n
ə
z
ə
ri, praktik v
ə
 t
ə
tbiqi c
ə
h
ə
td
ən şə
rh 

 
82 
 
 
etmişdir.  Ə
s
ə
r  m
ə
kt
ə
b
ə
q
ə
d
ər  yaşlı  uşaqlarla    psixoloji  xidmət  işinin  təşkilinə
 
h
əsr olunmuşdur.
 
―Kiçik  yaşlı  mə
kt
ə
blil
ə
rl
ə
  psixoloji  xidm
ə
tin  t
əşkili‖  adlanan  sonuncu 
bölmə
d
ə
 
müə
llif 
müxtə
lif  diaqnostik  v
ə
  korreksion 
metodikalar  haqqında  
m
əlumat vermişdir. Bir sıra qüsurlara baxmayaraq  qeyd olunan bu kitab  milli 
t
ə
hsil  sistemimizd
ə
 
formalaşma  mə
rh
ə
l
ə
sind
ə
  olan  psixoloji  xidm
ət  işinin 
t
əşkili sahə
sind
ə
 
faydalı təşəbbüslə
rd
ə
n biri kimi qiym
ə
tl
ə
ndiril
ə
 bil
ə
r.  
 
 
 
 
II  f
ə
sl
ə
  aid  suallar  v
ə
 
tapşırıqlar
 
1. 
Uzaq  xarici  ölkə
l
ə
rd
ə
  psixoloji  xidm
ə
tin  meydana  g
ə
lm
ə
sind
ə
  psixoloq 
aliml
ə
rin f
ə
aliyy
ə
tini t
ə
hlil edin. 
2.  Pedologiya  v
ə
 
praktik  uşaq  psixologiyası  elmlə
rinin  predmeti  v
ə
 
v
ə
zif
ə
l
əri hansılar idi?
 
3.  Test  n
ə
z
ə
riyy
ə
si  v
ə
  t
əcrübəsinin  yaradılmasında  xüsusi  rolu  olan 
psixoloqlar kiml
ərdir? Onların bu sahə
d
ə
ki f
ə
aliyy
ətinin qısa sə
ciyy
ə
sini 
verin. 
4. 
ABŞ
-
da yaranmış “Qaydens” psixoloji xidmə
t modelinin mahiyy
ə
tini izah 
edin. Onun qarşısında duran ə
sas m
ə
qs
ə
d v
ə
 v
ə
zif
ə
l
ər hansılardır?
 
5. 
Rusiyada praktik uşaq  psixologiyasının meydana gə
lm
əsi şəraitini şə
rh 
edin. Bu ölkə
d
ə
 pedoloji t
ədqiqatların ilk təşəbbüskarları kimlə
r idi? 
6. 
Keçmiş  SSRİ
-d
ə
  t
ə
hsil  sistemind
ə
  psixoloji  xidm
ət    işinin  təşkilinə
  ilk 
c
ə
hdl
ər hansı dövrə
  t
əsadüf edir? Bu sahə
d
ə
  t
ədqiqatların mahiyyə
tini 
izah edin. 
7. 
Müasir  dövrdə
  Rusiyada  t
ə
hsil  sah
ə
sind
ə
  psixoloji  xidm
ə
tl
ə
 
bağlı 
t
ədqiqatların və
ziyy
ətini qısa şə
kild
ə
 
şə
rh edin. 
8.  Az
ərbaycanda  yaş  və
  pedaqoji  psixologiyasah
ə
sind
ə
  ilk  t
ə
dqiqatlar 
hansı dövrə
 t
əsadüf edir?
 
9.  Respublika
mızda  psixologiyanın  bir  elm
  sah
əsi  kimi  inkişafında 
xidm
ə
tl
ə
ri olan aliml
ə
r kiml
ərdir? Onların hansı ə
s
ə
rl
ərini tanıyırsınız?
 

 
83 
 
 
10. Az
ə
rbaycanda t
ə
hsil sistemind
ə
 psixoloji xidm
ət işinin təşkilinə
 ilk   
      t
əşəbbüslər hansı dövrə
 t
əsadüf edir? “Tə
hsil sistemind
ə
 psixoloji  
      xidm
ət” haqqında Əsasnamə
 n
ə
 vaxt t
əsdiq edilmişdir?
 
11. Az
ə
rbaycanda psixoloji xidm
ə
tin t
əşkili ilə
 
bağlı hansı ə
s
ə
rl
ər çap 
 
      
olunmuşdur?
 
12. Bu sah
ə
d
ə
 
Bakı Müə
lliml
ə
ri T
ə
kmill
əşdirmə
 
İnstitutunun və
 
Bakı 
 
       m
ə
kt
ə
bl
ə
ri 
müə
lliml
ə
rinin f
ə
aliyy
ə
ti n
ə
d
ə
n ibar
ət olmuşdur?
 
13. M
ə
kt
əb psixoloqların hazırlanması sahə
sind
ə
 
atılan ilk addımları və
  
      
müasir psixoloq kadrların hazırlanması və
ziyy
ətini şə
rh edin. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
84 
 
 
Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   50




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin